محسن سقایی

بر اساس موقعیت استراتژیک کشور ایران در منطقه خاورمیانه و تهدیدات موجود، پرداختن به مقوله آسیب پذیری کشور به ویژه شهرها که مکان های تجمع انبوه سرمایه های مختلف هستند ضروری است. امروزه در جنگ ها تأکید بیشتری بر آسیب وارد نمودن به زیرساخت ها و نقاط مهم شهری دارند تا از هزینه های بالای جنگ های فرسایشی پرهیز شود. از طرفی شهر های ساحلی به دلیل قرار گیری در نوار ساحلی و نبود موانع طبیعی در مجاورت آنها و نیز دارا بودن نقاط حساس شهری و زیر ساخت های متعدد که اکثر آن ها نقش کارکردی منطقه ای و ملی را دارا هستند، آسیب پذیری بالایی در برابر جنگ ها و مخاطرات طبیعی گوناگون نظیر زلزله، سیل، طوفان و غیره را دارند. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و باهدف ارزیابی و تحلیل آسیب پذیری نقاط حساس شهری بندر دیّر بر اساس اصول پدافند غیرعامل است. ابتدا فهرستی از نقاط حساس شهری و معیارهاو زیرمعیارهای مؤثر بر آسیب پذیری، بر اساس منابع و استفاده از نظرات کارشناسان مربوطه و خبره پیرامون موضوع استخراج و سپس از طریق پرسش نامه های تکمیل شده و و روش تحلیل سلسله مراتبی سطح آسیب پذیری نقاط مشخص گردید. پس از تهیه و ترسیم نقشه های آسیب پذیری در آرک جی.آی.اس، با استفاده از روش برنامه ریزی سوات راهبرد نهایی و استراتژی های لازم به منظور کاهش آسیب پذیری محدوده ی مورد مطالعه مشخص گردید. بر اساس نتایج نقاط حساس شهری بندر دیر دارای آسیب پذیری متفاوت و بالایی دارند و از میان آن ها، اسکله ی صیادی بیشترین آسیب پذیری و شهرداری بندرکمترین آسیب پذیری را دارد. راهبرد مناسب برای کاهش آسیب پذیری نقاط نیز، تهاجمی است.

یکی از موضوعات حیاتی قرن بیست و یکم برای دانشمندان شهری در ارتباط با پایداری شهر، نوع فرم شهر(فشردگی یا پراکنش) و حومه نشینی یا نوشهرنشینی است. لذا آگاهی از فرم فضایی و شکل شهر می تواند نقش مهمی در میزان موفقیت برنامه ریزان شهری داشته باشد و به بهبود محیط های شهری کمک شایانی بنماید. هدف از این مقاله تحلیل الگوی فیزیکی گسترش شهر یاسوج می باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی است. داده ها و اطلاعات مورد نیاز از طریق اسناد، مجلات، کتب مرتبط با موضوع و سازمان های مختلف جمع آوری شده است و با استفاده از مدل های آنتروپی شانون و هلدرن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از مدل شانون نشان می دهد که نواحی چهار گانه شهر در سال 1379 به صورت پراکنده بوده و در سال 1389 هنوز هم رشد شهر به صورت افقی و پراکنده و غیر متراکم است ولی نسبت به دوره قبل از مقدار پراکندگی شهر کم شده است و هم چنین نتایج حاصل از مدل هلدرن نشان می دهد که در فاصله سال های 1390- 1345حدود 78 درصد از رشد کالبدی شهر یاسوج مربوط به افزایش جمعیت و حدود 22 درصد از رشد شهر مربوط به رشد افقی و اسپرال شهر بوده است.

در دهه های اخیر بدنبال تغییرات عمده سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، شهرها گسترش یافته و پیامدهایی همچون کمبود مسکن و زمین مناسب توسعه شهری را به همراه داشته است. از این رو دولت ها همواره به پروژه های مسکن توجه دارند. یکی از این پروژه ها؛ مسکن اجتماعی است که توسط دولت برای اقشار کم درآمد طراحی شده است. بدین منظور تحقیق حاضر با هدف بررسی وضعیت مسکن اجتماعی در شهرستان اسلامشهر و عوامل مؤثر بر آن با استفاده از ابزار پرسشنامه وبا کاربرد آزمون t تک نمونه ای و مدل سازی معادلات ساختاری انجام شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که سیاست مسکن اجتماعی نتوانسته است مشکل مسکن گروه کم درآمد در شهرستان اسلامشهر را بهبود بخشد و میزان رضایتمندی افراد از دریافت مسکن اجتماعی پایین می باشد. یافته های حاصل از تحقیق نشان می دهد که مساکن اجتماعی در شهرستان اسلامشهر شرایط مناسبی ندارند و در هر چهارشاخص ویژگیهای ساخت داخلی، امنیت، شرایط زیست محیطی و دسترسی به خدمات شهری شرایط مطلوبی در این مساکن وجود ندارد که می توان با گروه و طیف بندی دقیق قشرهای کم درآمد، تخصیص اعتبارات کافی و لازم، مطالعه دقیق در انتخاب مکان ساخت این مساکن، طراحی مناسب فضای داخلی مساکن، بهبود وضعیت خدمات رسانی و توجه به ابعاد زیست محیطی این نوع مساکن، گامی مهم برای بهبود و رفع مشکل مسکن گروه های کم درآمد در شهرستان اسلامشهر برداشت.  

سودآوری صنعت گردشگری ساحلی سبب شده است تا سرمایه گذاری های کلان و روزافزون جهانی در این حوزه، درنهایت منجر به تهدید پایداری مناطق ساحلی شود. در کشور ایران نیز به منظور رهایی از اقتصاد متکی به نفت، در سال های اخیر سرمایه گذاری در این حوزه افزایش یافته است که این امر پرداختن به پایداری مناطق ساحلی را ضروری می نماید. این پژوهش باهدف ارائه برنامه ریزی راهبردی به منظور دستیابی به اهداف گردشگری ساحلی با تأکید بر پایداری منابع محیطی موجود در استان بوشهر انجام شده است. روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی است و جمع آوری داده ها با استفاده از روش های میدانی مانند مشاهده و پرسشنامه است و به منظور تحلیل نتایج نیز از روش مثلث فولر برای وزن دهی به منابع و قابلیت ها، از مدل برنامه ریزی متاسوات برای تهیه نقشه های رقابتی و راهبردی و همچنین از تحلیل عاملی به منظور تعیین عوامل مؤثر بر توسعه ی گردشگری ساحلی پایدار استفاده شده است. بر اساس نتایج و از بین منابع موجود، وجود راه ارتباطی و وجود جزایر متعدد باقابلیت گردشگری بیشترین و همگن بودن ساکنین ازنظر آداب ورسوم کمترین اهمیت رادارند. بر اساس نقشه رقابتی، شهر بوشهر ازنظر دارا بودن زیرساخت های گردشگری و شهر دیّر ازنظر پتانسیل های جذب گردشگر برتری نسبی دارند. بر اساس نقشه راهبردی، وجود جزایر متعدد با پتانسیل گردشگری در شهر ساحلی دیّر تناسب راهبردی بیشتری با اهداف موردنظر دارد همچنین بر اساس نتایج تحلیل عاملی، عامل «محدودیت های کلان» با مقدار ویژه 3.88 و تبیین 21.5 درصد از واریانس مجموع عوامل، بیشترین تأثیر در عدم دستیابی به اهداف گردشگری پایدار ساحلی دارد.

  یکی از بزرگ ترین مشکلاتی که شهرها همواره با آن درگیر هستند، موضوع حمل و نقل است که در بسیاری از طرح های شهری به عنوان محور اصلی موضوعات مطرح است. امروزه عواملی از قبیل رشد سریع جمعیت، مهاجرت به شهرها، افزایش مالکیت خودرو و استفاده از وسایل نقلیه ی شخصی و مشکلات فراروی توسعه ی حمل و نقل عمومی، به این مقوله شهری ابعاد جدیدی داده است؛ لذا اقداماتی که بتوان با آن سیستم حمل و نقل را به گونه ای تغییر داد که باعث استفاده ی کاراتر از بسترها، امکانات و تسهیلات موجود شود، به عنوان راه برون رفت، باید مورد توجه قرار گیرد. در همین راستا به کارگیری وسایل حمل و نقل عمومی سریع از جمله سیستم اتوبوس تندرو (BRT)، یکی از روش هایی است که می تواند در کلان شهری مانند اصفهان موثر باشد. از آن جایی که در سال های اخیر یکی از گرایش های مورد توجه مدیریت کلان شهر اصفهان اجرای این سیستم بوده، به طوری که هم اکنون این شهر یک خط BRT به طول20 کیلومتر دارد و با توجه به ضرورت ارزیابی طرح ها و برنامه هایی که در حوزه ی عمومی انجام می گیرند، ارزیابی عملکرد این سیستم در مطلوبیت حمل و نقل عمومی در کلان شهر اصفهان اهمیت دارد. از این رو هدف این تحقیق ارزیابی عملکرد سیستم BRT در کلان شهر اصفهان بر اساس شاخص های حمل و نقلی از دیدگاه مسافران آن است که برای رسیدن به این هدف، خط یک BRT شهر اصفهان به عنوان نمونه ی مطالعاتی در نظر گرفته شده است. روش جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به صورت اسنادی-کتابخانه ای و میدانی از طریق پرسش نامه، به صورت پرسش گری مستقیم بوده که با استفاده از فن های توصیفی، استنباطی و آزمون T تک دامنه ای در نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از عملکرد مثبت این خط و رضایتمندی مسافرین آن بر اساس اهداف حمل و نقلی، در کلان شهر اصفهان است.  

  باتوجه به پتانسیل فراوان شهر یاسوج در صنعت گردشگری و تأثیر آن بر توسعه پایدار، برنامه ریزی راهبردی گردشگری در این شهر ضرورت دارد . در همین راستا هدف پژوهش حاضر برنامه ریزی راهبردی توسعه گردشگری شهر یاسوج ، شناسایی و عوامل توسعه گردشگری و مقایسه با مناطق رقیب براساس رویکرد توسعه پایدار بوده است . نوع تحقیق در این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری داده ها پیماشی و همچنین جامعه آماری پژوهش ، شامل تمام خبرگان ، کارشناسان و مدیران اجرایی متخصص مسلط به برنامه ریزی شهری و گردشگری پایداردر شهر یاسوج است. نمونه های تحقیق با استفاده از روش ، نمونه گیری هدفمند به تعداد 25 نفر انتخاب شدند . برای تدوین راهبردهای توسعه گردشگری شهری یاسوج ، ارائه اهداف ، مقایسه با رقبای منطقه و عوامل اثرگذار برگردشگری شهر یاسوج از مدل Meta-swot استفاده شد . یافته های پژوهش نشان داد که مهم ترین رقیب منطقه شهر یاسوج، شیراز با امتیاز 2/3 است . همچنین مهم ترین عامل در توسعه پایدار گردشگری شهر یاسوج توجه به مسائل زیست محیطی با (Bubble size:5/36) و جلوگیری از تخریب جاذبه های طبیعی اطراف شهر است .

یکی از مهمترین عوامل توسعه سفرهای بین المللی ،توسعه حمل و نقل و ارتباطات است.سفرهای هوایی در این بین از اهمیت خاصی برخوردار است . در زمینه حمل و نقل گردشگری ،سرعت زمانی و مکانی که هواپیما ها بوجودآورده اند نتایج وسیعی در الگوهای گردشگری داشته چراکه سفر به هرنقطه از جهان کمتر از 24 ساعت پرواز نیاز دارد در واقع هم هزینه واقعی سفر و هم زمان مسافرت کاهش یافته است با این وجود تاثیر سفرهای هوایی بر روی الگوهای گردشگری بین المللی همیشه یکسان نیست. بدین منظور جهت بررسی موضوع فوق در این مقاله فرودگاه امام خمینی (ره)(مهمترین فرودگاه بین المللی کشور)به عنوان مورد مطالعه انتخاب شده است و با استفاده از اطلاعات مربوط به تعداد پروازهای ورودی و خروجی فرودگاه امام از 47 فرودگاه بین المللی جهان طی که سالهای 88-84 به فرودگاه امام پرواز برنامه ای داشته اندو اطلاعات مربوط به ورود گردشگران طی سالهای فوق به فرودگاه امام و با کاربرد مدلهای رگرسیون،اندازه و مرتبه و سریهای زمانی و نرم افزارSpss و Itsm به تحلیل تاثیر تعداد پرواز برتعداد گردشگر ورودی(مدل رگرسیون) رتبه بندی فرودگاههای فوق بر اساس تعداد مسافر و تعداد پرواز ورودی و خروجی به فرودگاه امام (مدل اندازه و مرتبه)و پیش بینی تعداد مسافر و تعداد پروازورودی و خروجی فرودگاه امام طی سالهای 94-90 (مدل سری زمانی) پرداخته شده است. نتیجه تحلیل فوق مشخص می کند ارتباط مستقیمی بین تعداد پرواز و تعداد گردشگری ورودی به فرودگاه امام وجود داردواز بین فرودگاه هایی که طی سالهای فوق به فرودگاه امام پروازبرنامه ای داشته اند به ترتیب ، فرودگاه دبی،شارجه،استامبول، دمشق و فرانکفورت رتبه اول تا پنجم را کسب کرده اند وسایر فرودگاهها ،آمستردام،لندن،بانکوک،دوحه،کوالالامپور پاریس ،وین و...دررتبه های بعدی قرار دارند.همچنین تعدادمسافران ورودی وخروجی فرودگاه امام در حال افزایش است. کلمات کلیدی: فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره)گردشگری خارجی،پروازهای بین المللی، صنعت گردشگری

مدیریت پسماند به کلیه برنامه ریزی ها و فعالیت هایی گفته می شود که در حوزه پسماند و به منظور کاهش، جابه جایی، تبدیل، بی خطرسازی یا امحا پسماند صورت می گیرد. سیستم مدیریت زباله از بخش های مختلفی تشکیل می شود. این سیستم را می توان به زنجیری تشبیه کرد که در صورت فقدان یک حلقه از آن، زنجیر ازهم گسیخته می شود. بنابراین عملکرد هر یک از بخش های مدیریت پسماند بر سایر قسمت ها تأثیرگذار خواهد بود. سایت دفن پسماند اهواز در نزدیکی روستای «صفیره» در بخش غیزانیه این شهرستان، از سال 1391 با تعطیل شدن مدفن قدیمی پسماند در منطقه «برومی» راه اندازی شده است. روزانه یک هزار تن زباله شهر به سایت پسماند اهواز منتقل می شود. طبق آخرین آمار اعلام شده میزان جمع آوری زباله در ۲۴ ساعت نزدیک ۸۰۰ تن است که با وجود زباله گردها و جمع آوری زباله های خشک توسط آن ها این میزان کمتر شده است. با توجه به موضوع تحقیق، روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. در این راستا ابتدا با استفاده از نرم افزار GIS به بررسی وضعیت دفن پسماند در شهر اهواز پرداخته شده است. سپس توزیع جغرافیایی مکان های مناسب در دفن پسماند در این شهر مورد بررسی قرار گرفته است. برای انجام کارهای تحلیلی، نقشه هایی که به صورت پلی گون هستند تبدیل به رستر و نقشه هایی که به صورت عوارض نقطه ای و خطی بوده اند با استفاده از فاصله اقلیدسی میزان اهمیت آن ها نسبت به مکان دفن پسماند مشخص شده است. در نهایت با استفاده از روش FAHP نقشه پایانی شامل بررسی موقعیت کنونی محل دفن پسماند شهر اهواز و مکان های پیشنهادی به دست آمده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل های آماری و گرافیکی در محیط GIS و SPSS استفاده شده است. نتایج تحقیق مشخص نمود از لحاظ مکانی و محیطی سایت دفن پسماند صفیره در وضعیتی مناسبی قرار دارد و مشکلات شهر اهواز در رابطه با دفن پسماند مربوط به مدیریت صحیح آن است.

هدف اصلی از پژوهش حاضر، تدوین برنامه ریزی راهبردی توسعه گردشگری پایدار با رویکرد آینده پژوهی در شهر یاسوج است. جامعه آماری پژوهش، کلیه مدیران، کارشناسان و افراد متخصص استان در زمینه گردشگری و آینده پژوهی؛ روش و طرح نمونه برداری، نمونه برداری هدفمند خواهد؛ و نمونه آماری پژوهش متشکل از 25 خبره و کارشناس در حوزه مرتبط با گردشگری و طبیعت گردی خواهد بود. گردآوری داده ها و اطلاعات موردنیاز در این پژوهش، ترکیبی از روش های مختلف ازجمله روش دلفی (پنل خبرگان) و طوفان فکری (انگیزش ذهنی ) و تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات موردنیاز بر اساس روش ساختاری و آینده پژوهی (شامل نرم افزار میک مک (MICMAC) و مکتور (MACTOR) می باشد.نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که از 55 شاخص شناسایی شده جهت بررسی و نقش آن ها در توسعه صنعت گردشگری پایدار شهر یاسوج، 15 شاخص به عنوان شالوده و مبنای اصلی و کلیدی جهت توسعه پایدار گردشگری شهر یاسوج استخراج گردید. لذا این پیشران های پیوندی که نشان دهنده توان تأثیرگذاری آن ها بر کل سیستم است شامل توسعه طبیعت گردی با وزن عددی (84/8)، اعتبارات بخش گردشگری و میراث فرهنگی (91/9)، توسعه ثبات سیاسی و امنیتی کشو (66/5)، همسایگان جنوبی خلیج فارس (65/2)، شهرک سلامت (7/3)، برند سازی (72/6)، تجارب عاطفی گردشگران (شادی، ع شق و غ افلگیری) (01/3)، اکو موزه (54/6)، بخش خصوصی (90/4)، احداث بازارچه های محلی (90/6)، نماسازی و سیما سازی بدنه های شهری (20/9)، طراحی مسیرهای گردشگری (14/2)، توسعه زیرساخت ها و فناوری های اینترنت محور (54/6)، شبکه حمل ونقل منطقه ای (37/6) و طرح جامع گردشگری (14/8) است. همچنین جهت بررسی میزان تأثیرگذاری بازیگران و بررسی ارتباط همگرایی و واگرایی آن ها زمینه برای بهبود و توسعه صنعت گردشگری شهر یاسوج، 13 بازیگر در سطوح استانی و 4 بازیگر در سطوح کلان و 2 بازیگر در مقیاس بینابین شناسایی گردید که نتایج حاصل از همگرایی پیشران ها و بازیگران کلیدی مؤثر جهت توسعه و بهبود گردشگری پایدار شهر یاسوج بر اساس رویکرد مکتور بنا نشان می دهد که از بین 19 سازمان و نهاد مورد هدف و درگیر با سازوکار با گردشگری پایدار شهر یاسوج، 4 بخش استانداری، برنامه ریزی و بودجه، شهرداری، میراث فرهنگی، گردشگری - صنایع دستی و بخش خصوصی بیشترین تأثیر را جهت امور و پیشبرد

تحقیق حاضر با هدف «تحلیل نقش پارک علم و فناوری در توسعه اقتصادی منطقه مورد مطالعه: پارک پردیس تهران» و با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل تمام مدیران شرکت های عضو پارک علم و فناوری پردیس به تعداد ۲۰۵ نفر است. در این پژوهش ضرورت داشت اطلاعات از افرادی گرفته شود که با موضوع آشنایی لازم را دارند. گفتنی است با توجه به روش گلوله برفی به صورت تصادفی از ۵۰ درصد جامعه آماری درباره انتخاب ۴۰ نفر از کارشناسان، صاحب نظران و مدیران نظرسنجی صورت گرفت و بدین ترتیب جامعه نمونه انتخاب شد. ابزار تحقیق نیز برای جمع آوری داده ها پرسشنامه بوده که قبل از اجرا، اعتبار و پایایی آن تأیید شده است. در این مقاله اثرات و معیار های تأثیرگذار بر توسعه اقتصادی منطقه و همچنین شاخص های معنادار با روش رگرسیون، شناسایی و سپس به روش ANP، عوامل کلیدی موفقیت اولویت بندی شدند و در ادامه به روش تاپسیس اولویت بندی استراتژی برای توسعه صنایع مدرن پارک علم و فناوری انجام گرفت. نتایج پژوهش نشان دادند ازجمله اثرات پارک علم و فناوری پردیس در توسعه اقتصادی می توان به معرفی نیازها و ضرورت های آینده بازار، جذب سرمایه بیشتر درزمینه توسعه فناوری، افزایش سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادی، افزایش اشتغال و سطح درآمد شرکت های منطقه اشاره کرد.