مرضیه معتمدی محمدآبادی

پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه سواد رسانه ای در کتاب های درسی دوره متوسطه اول انجام شد. رویکرد پژوهش، کمّی و روش پژوهش، تحلیل محتوا بود. جامعه پژوهش، همه کتاب های درسی دوره متوسطه اول در سال تحصیلی 1402-1401 بود که از میان آنها 15 کتاب شامل کتاب های تفکر و سبک زندگی، مطالعات اجتماعی، آمادگی دفاعی، پیام های آسمان، فارسی و کار و فناوری پایه های هفتم، هشتم و نهم به دلیل تناسب با موضوع به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات چک لیست محقق ساخته شامل 5 مؤلفه و29 زیرمؤلفه سواد رسانه ای بود. برای بررسی روایی، چک لیست تهیه شده به تأیید پنج نفر از صاحب نظران رسید و برای تعیین پایایی از روش توافق ارزیابان استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده ها با روش آنتروپی شانون و آمار توصیفی انجام شد. نتایج به دست آمده نشان داد در کتب درسی پایه هشتم بیش از دیگر پایه ها به مؤلفه های سواد رسانه ای توجه شده است. همچنین از میان ابعاد سواد رسانه ای، بعد نظری سواد رسانه ای دارای بیشترین فراوانی (41 درصد) و رژیم مصرف رسانه ای دارای کمترین فراوانی (5/1 درصد) بود و بر اساس نتایج حاصل از آنتروپی شانون، زیرمؤلفه آسیب های رسانه، بیشترین ضریب اهمیت را در کتاب های دوره اول متوسطه داشت. نتایج پژوهش حاکی از توجه نامتوازن به ابعاد سواد رسانه ای در کتب دوره متوسطه اول است؛ از این رو چگونگی توزیع مؤلفه های سواد رسانه ای در این دوره نیازمند بازنگری می باشد.

مقاله حاضر با هدف ارائه الگوی آموزش سواد رسانه ای برای معلمان انجام شد. این پژوهش به صورت کیفی با روش داده بنیاد اجرا شد. برای جمع آوری داده ها 28مصاحبه نیمه ساختاریافته با متخصصان علوم ارتباطات، علوم تربیتی و فعالان رسانه ای انجام شد. نمونه گیری به صورت هدفمند، تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. داده های حاصل از مصاحبه براساس کدگذاری نظریه داده بنیاد تحلیل شد. نتایج بدست آمده نشان داد به دلیل الزامات شغلی، تحولات اجتماعی و مخاطرات رسانه (عوامل علی) باید سواد رسانه ای در ابعاد دانش، نگرش و مهارت (پدیده محوری) به صورت آموزش های اولیه و ثانویه (راهبردها) به معلمان ارائه شود. سیاستگذاری ها ، تدوین برنامه و تامین مالی (بسترها) درکنار عوامل انگیزشی، شایستگی مدرسان، محتوا و تجهیزات (عوامل مداخله گر) موفقیت برنامه را تحت تاثیر قرار می دهد و پیامدهای فردی، شغلی و اجتماعی ایجاد خواهدکرد. الگوی تدوین شده می تواند در قالب چارچوبی علمی، برنامه ریزی برای آموزش سواد رسانه ای معلمان را در دانشگاه فرهنگیان و آموزش و پرورش تسهیل نماید.  

هدف پژوهش حاضر بررسی تجارب زیسته دانشجومعلمان از آموزش مجازی درس کارورزی در همه گیری کووید19 بود. این پژوهش بارویکرد کیفی و به روش پدیدارشناسی انجام شد. به این منظور مصاحبه نیمه ساختاریافته با 18 نفر از دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان اصفهان انجام شد. نمونه گیری به صورت هدفمند تا رسیدن به اشباع اطلاعات ادامه یافت. ملاک انتخاب دانشجویان، داشتن تجربه صرفا مجازی از کارورزی بود به این ترتیب دانشجویانی که کارورزی 1 و 2 را به صورت مجازی پشت سر گذاشتند و هیچ تجربه ای از آموزش حضوری در کارورزی را نداشتند، انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش هفت مرحله ای کلایزی صورت پذیرفت. جهت اطمینان از اعتبار پژوهش از راهبرد مرور همتا استفاده شد. نتایج به دست آمده حاکی از وجود دو مضمون کلی چالش ها و فرصت های آموزش مجازی کارورزی در تجربه زیسته دانشجومعلمان بود این چالش ها عبارتند از فراهم نبودن زیرساخت ها، مشکلات برنامه درسی و مشکلات سازمانی که باعث شده دانشجویان نتوانند شایستگی های درس کارورزی و شایستگی های تدریس را کسب کنند. در عین حال آموزش مجازی کارورزی فرصت هایی همچون رفع محدودیت زمانی، افزایش دسترسی به محتوا و توسعه سواد فناوری دانشجویان را به دنبال داشته است. با توجه به نتایج حاصل، تاکید بر محاسن آموزش مجازی و تدارک پشتیبانی های لازم جهت تعدیل چالش-های کارورزی مجازی ضرورت دارد.

هدف پژوهش حاضر تدوین چارچوب برنامه درسی سوادرسانه ای در دانشگاه فرهنگیان از دیدگاه صاحب نظران است. این پژوهش با رویکرد کیفی از طریق مصاحبه با 28 نفر از متخصصان علوم ارتباطات، علوم تربیتی و فعالان سوادرسانه ای انجام شد. نمونه گیری به صورت هدفمند تا حد اشباع انجام شد. برای تعیین روایی مصاحبه از روایی محتوایی استفاده شد و داده ها به روش تحلیل محتوای استقرایی تحلیل شد. بر اساس دیدگاه متخصصان، اهداف برنامه درسی سوادرسانه ای شامل رسانه شناسی، اصلاح سبک مصرف رسانه ای، توسعه اخلاق کاربری، پرورش شهروند فعال و تربیت معلم مولد می باشد. همچنین محتوا شامل مفاهیم وکلیات، تکنیک های ساخت رسانه ای، نقد وتحلیل پیام ها، رژیم مصرف رسانه ای، ملاحظات اخلاقی و کاربست رسانه است. بدین منظور باید روش های توضیحی، مسئله محور، مشارکت محور، انتقادی و کارگاهی برای تدریس به کار رود و از شیوه ارزشیابی مشاهده ای، عملکردی، پروژه ای، آزمون و خودارزیابی استفاده شود. چارچوب به دست آمده می تواند مبنایی برای طراحی برنامه درسی سواد رسانه ای در دانشگاه فرهنگیان باشد.

هدف اصلی از اجرای پژوهش حاضر، شناسایی متخصصان رشته برنامه درسی از راه بررسی مقاله های آنان و تعیین حوزه خاص پژوهشی هر کدام است. این پژوهش از نوع کاربردی و به روش توصیفی- تحلیلی است که طی سه گام اجرا شده است. درگام اول، نام افراد دارای پنج مقاله یا بیشتر در مجلات تخصصی برنامه درسی مورد تأیید وزارت علوم، استخراج شد که تعداد آنها به 57 نفر رسید و به عنوان مبنای کار قرار گرفت. در گام دوم، به منظور تهیه فهرست موضوعی مقاله ها، نام پژوهشگران منتخب در دو پایگاه مجلات نور و جهاد دانشگاهی جستجو شد. در این مرحله با بررسی مقاله های ده نویسنده اول از نظر تعداد مقاله، فهرستی از حیطه های موضوعی تهیه شد. در گام سوم، مقاله های هر پژوهشگر در دسته بندی موضوعی جایگذاری شد. این فهرست شامل چهار دسته به شرح زیر است: 1-دسته بندی کلی؛ 2- آموزش عالی، 3- آموزش متوسطه و 4- آموزش ابتدایی که هر کدام دربردارنده عناصرطراحی، اجرا، هدف، محتوا، روش، ارزشیابی از برنامه درسی، معلم، فراگیر، زمان و مکان و کاربرد فناوری هستند. بر این اساس، فهرست نام های متخصصان رشته برنامه درسی به همراه تعداد مقاله های هر کدام در 4 حیطه به دست آمد و نقشه راهی تدوین شد.

برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، لازمة زندگی در جهان امروز است، و «گفت وگو» مهم ترین ابزار برای برقرای این ارتباط به شمار می آید. با توجه به نقش تأثیرگذار گفت وگو در تربیت ابعاد فردی و اجتماعی، لازم است به پرورش این مهارت، توجه ویژه ای مبذول شود. لیکن تا زمانی که ارزش، اهمیت و آثار تربیتی گفت وگو تبیین و بررسی نشده باشد، احساس نیاز و تمایل به آن به وجود نخواهد آمد. هدف اصلی مقالة حاضر، تبیین کارکردهای تربیتی گفت وگو در ابعاد فردی و اجتماعی است و در این زمینه از آیات و روایات مرتبط نیز استفاده شده است. بدین منظور، با مطالعة متون مرتبط، ضمن مفهوم شناسی واژة «گفت وگو» و ارتباط آن با سایر مفاهیم مشابه، آداب و شرایط گفت وگوی مطلوب تشریح شده و در نهایت، آثار گفت وگو در بعد فردی و اجتماعی بررسی گردیده است. در بعد فردی، آثاری همچون گسترش شناخت و معرفت، پرورش تفکر نقاد، خودآگاهی، و تقویت اعتماد به نفس، و در بعد اجتماعی سعة صدر، همدلی و هم اندیشی، و حصول وحدت و تفاهم (از طریق گفت وگوی بین نسلی، گفت وگوی تمدن ها و گفت وگوی ادیان) تبیین گردیده است.