جمال طالبی قره قشلاقی

جمال طالبی قره قشلاقی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۳ مورد.
۱.

تجلی اسطوره ققنوس وتطور معنوی آن در شعر محمود درویش(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: محمود درویش شعر معاصر عرب ادبیات پایداری رمز و نماد ققنوس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷۰ تعداد دانلود : ۵۷۱
اسطوره ققنوس در شعر محمود درویش با آرمان ملّت مظلوم فلسطین و مبارزه برای رهایی از یوغ اشغالگران صهیونیست، شوق بازپس گیری اراضی اشغال شده علیرغم جنگ و کشتار و جنایات فراوان، و نیز تحوّلات شعری اش گره خورده است. او ققنوس را به عنوان نماد مقاومت و ایستادگی، و سر برآوردن از خاکستر مرگ بازخوانی کرده است. ققنوس در شعر محمود درویش از اولین دیوانی که بدان اشاره کرده است یعنی «أحبّک أو لا أحبّک» تا «کزهر اللوز أو أبعد» که آخرین دیوان اوست دستخوش تغییراتی گشته است، که در مقاله حاضر به تحلیل و بررسی ابعاد آن پرداخته ایم. مهم ترین نتیجه پژوهش در سه مسأله تجلّی یافته است: اول اینکه، اسطوره ققنوس در شعر محمود درویش به دنبال این است که بگوید که مردم فلسطین و نیز آرمان او هیچوقت نخواهد مرد، بلکه هر زمان از خون شهدایش جوانان غیوری پرورش یافته و راه آنان را ادامه خواهند داد. دوم اینکه، ققنوس در شعر درویش برخی موارد با سخن از زن و مرد همراه است که نماد زایش هستند. سوّم اینکه ققنوس در مراحل پایانی حیات درویش نماد جدال او با مرگ و رستاخیز دوباره است. روش تحقیق در مقاله حاضر تحلیل و توصیف است، و سعی کرده ایم به نقد و تحلیل اسطوره ققنوس و تحوّلات معنایی آن در شعر این شاعر بزرگ بپردازیم.
۲.

دراسة نقدیة تحلیلیة فی مآخذ مارون عبّود علی شعر عباس محمود العقّاد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: النقد الأدبی الشعر العربی الحدیث عبّاس محمود العقّاد مارون عبّود

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷۸ تعداد دانلود : ۷۸۲
عباس محمود العقّاد ناقد، شاعر، وموسوعیّ کبیر خلّف لنا تراثاً قیّماً علی ساحات اجتماعیة، وسیاسیة، ودینیة، وأدبیة. إنّه لم یتخلّف عن میدان النقد والشعر فصدر منه ما یقارب من عشرة دواوین شعریة، لکنّ شعره أُثیرت حوله معارک نقدیّة حامیة الوطیس أدّت إلی انقسام النقّاد إلی ثلاثة تیّارات: التّیّار المؤیّد، والتّیار الرافض، والتّیار الذی سار فی اتّجاه موضوعیّ علمیّ. یمثّل مارون عبّود الناقد اللبنانی الشّهیر الاتّجاه الذی یرفض شعر العقّاد رفضاً باتّاً منکراً شاعریّته فهو یری شعره باعثاً للسخریة والهزء. إنّ الإنسان عندما یقرأ آراء عبّود یحسّ منذ البدایة أنّها خلت من الروح العلمیّ والموضوعیّ، وأنّ عبّود وقع فی شباک التکتّلات النقدیة السائدة فی النقد الأدبی العربی فی القرن العشرین عندما یقول: «لا أقابله بناجی، وأبی شادی، وطه، والصیرفی، والخفیف، وبشر فارس، وصالح جودت، ومبارک، وکلّ من یقول شعراً بمصر، فکلّ هؤلاء حتّی زکی مبارک خیر منه.» فمن هذا المنطلق رأینا من الضرورة أن نقوم بدراسة آرائه برؤیة نقدیة محایدة فنکشف حقیقة شعره خاصّة فی دواوینه ""هدیة الکروان"" ، و""عابر السّبیل"" و""وحی الأربعین"" التی تمتاز بالتجدید والموضوعیة ووحدة القصیدة. وأهمّ نتیجة حصلت لنا أنّ عبّود رغم أنّه کان مصیباً فی بعض جوانب نقده، إلّا أنّه ابتعد عن الحقیقة والموضوعیة فی قسم کبیر من آرائه فجری وراء أغراضه الفردیة. لأنّ التنافس بین مصر و لبنان فی ساحة الأدب والنقد فی بدایات القرن العشرین دفع النقّاد إلی خوض معارک نقدیة سادت العصبیة واللامنهجیة علی قسم کبیر منها.
۳.

الإیقاع الصوتی فی قصیدة ""بلقیس"" لنزار قبّانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نزار قبانی الأسلوبیة الإیقاع الشعر المعاصر البنیة الصوتیّة

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۹ تعداد دانلود : ۳۳۲۷
تقوم القصیدة الحدیثة فی تشکیل بنیتها الموسیقیة على عنصرین أساسیین هما الإیقاع والوزن. والإیقاع الصوتی أداة لغویة للشعراء تترجم أحاسیسهم ومشاعرهم المتنوعة وتساعد علی تحقیق الغایة من التأثیر ونقل المشاعر والأحاسیس. نزار قبّانی الشاعر السوری احتفی بهذا النمط التعبیری فی شعره خاصّة فی قصیدته الرثائیة المسمّاة ب ""بلقیس"" الذی أنشدها تأبیناً لذکری زوجته التی قتلت فی حادث انفجار السفارة العراقیة فی بیروت حیث تبرز الإیقاعات الصوتیة فی هذه القصیدة بکثرة. فلذلک وقفنا بالمنهج الوصفی التحلیلی عند أهمّ ملامح تلک الظاهرة. وأهمّ نتیجة حصلت علیها الدراسة تتمثّل فیما یلی: حاول قبّانی أن یطوّر المستوى الصوتی فی تجربته الشعریة فی قصیدة بلقیس؛ فنجد فی قصیدته إیقاعا خاصا لم یقف عند الإطار الخارجی کالوزن، بل نجد ترکیزا قویّا للإیقاع الداخلی تتکثّف فیه القوافی، وتتناغم فیه الحروف فضلا عن تکرار الکلمات، واجتماع الألفاظ التی یشکل حضورها جرسا خاصا، ولا سیما إذا تحقّق فیها التوازی الصوتی بأنماطه المتنوعة. استطاع الشاعر رغم طول قصیدته فی موضوع واحد وهو الرثاء بتنوع القوافی وعناصرها الموسیقائیة أن یعطی إیقاعات صوتیة مریحة للقصیدة وأن یخرجها من رتابتها التی جاءت من بنیتها علی بحر أحادی التفعیلة.
۴.

آلیّات الخطاب التهکّمی واتّجاهاته فی شعر «سمیح القاسم»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سمیح القاسم الشعر الفلسطینی الادب المقاوم الخطاب التهکمی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب کلیات ادباء
تعداد بازدید : ۹۰۲ تعداد دانلود : ۱۸۴۲
یستغرق موضوع المقاومة جزءا مهمّاً من الشّعر العربی الحدیث؛ ویعتبر سمیح القاسم أحد أشهر الشعراء العرب الذین ارتبط اسمهم بشعر الثورة والمقاومة من داخل أراضی عام 1948. یقوم شعره علی الواقعیة الثوریة، وفیه تحدّ ودعوة إلی الکفاح، ومعظم قصائده ذات مضامین ثوریة. والقارئ لشعر القاسم المقاوم یری أنّه وظّف آلیة مؤثّرة لا نجد مثیلاً لها لدی الشعراء الأخرین، وهی الخطاب التّهکّمی. هذه الدراسة ناقشت آلیّات الخطاب التهکّمی فی شعر سمیح القاسم وفقاً للمنهج الوصفی التحلیلی، وتوصّلت إلی بعض نتائج أهمّها أنّ موضوع المقاومة رغم أنّه یتعلّق بجمیع شعراء الأرض المحتلّة وخارجها، لکنّ الذی یمیّز القاسم هو رؤیته التهکّمیة فی مواجهة العدوّ وتحدّیه، وکذلک أسلوبه المتمیّز الذی جعله رائد لهذا الفنّ الشعری. هذا من جانب، ومن جانب آخر غیّر دلالات بعض الألفاظ والأعلام فی خطابه التّهکمی للنیل من العدوّ الصهیونی، ولاحظنا ذلک فی وقوفه وراء قناع الشنفری ومزج ذلک بمفارقة الموقف. وقد تهکّم فی خطابه السیاسی المقاوم علی ثلاث: الأوّل: الاحتلال الإسرائیلی والدّوال الموالیة له، والثّانی: قادة العرب وحکّامه، والثالث: الأنا الفلسطینی، فحمّلهم مسؤولیة الأوضاع المتأزمة فی الأراضی المحتلّة.
۵.

سبک شناسی زبانی سوره محمد(ص) بر اساس تحلیل سطوح زبان شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سبک شناسی زبان شناسی سوره محمد (ص)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۹ تعداد دانلود : ۴۷۰
سبک شناسی جایگاه مهمّی در کشف ویژگی های زبانی آثار ادبی دارد. قرآن به عنوان معجزه جاویدان پیامبر (ص) که کتابی همه جانبه است، آکنده از جنبه های زبانی و سبک شناختی می باشد. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی به بررسی زبانی سوره محمد(ص) در چهار سطح آوایی، صرفی، نحوی، واژگانی، و نیز کشف زوایای ادبی آن پرداخته است. مهم ترین یافته جستار حاضر این است که بین مضمون آیات سوره محمد(ص)با آواهای به کار رفته در واژگان آن انسجام وجود دارد. آنجا که روی سخن با کفّار و جهاد با آنان است، لحن کوبنده غالب است و این امر در نوع آواها و صفات آن ها قابل رصد می باشد. اما جایی که خداوند با مؤمنان سخن می گوید، زبان نرم و ملایمی به کار رفته است. مختوم شدن غالب فواصل به حرف «میم» در این سوره یکی از ویژگی های سبکی است است که نقش مهمّی در استمرار ضرباهنگ سوره ایفا نموده است. همچنین وجود مقطع بلند باز در 86 درصد از فاصله های آیات نیز دیگر ویژگی سبکی سوره است که تلفظ آن نسبت به مقطع های دیگر از طول زمانی بیشتری برخوردار است، و این مسأله به خلق ضرباهنگی که دایر بر شدّت، حدّت، خشونت، تشویق به جهاد، و تصویر جنگ مؤمنان و کفّار است، کمک نموده است. این انسجام حتّی در سطوح نحوی و واژگانی نیز تجلّی یافته، و به خاطر همسویی با سیاق کلّی سوره و تأثیرگذاری واژگان، برخی ساخت های نحوی از استعمال رایج خارج شده، و لهجه ی خاصی غالب گشته است که این مقوله در فعل «عسیتم» نمود یافته است.
۶.

نگاه انتقادی به کتاب انواع شعر عربی و سیر تطور آن(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۶۲۸ تعداد دانلود : ۴۸۲
ارزیابی و نقد کتاب های درسی برای تحول در حوزه آموزش امری اجتناب ناپذیر است تا صاحبان آثار علمی را در بهبود و برطرف کردن معایب و کاستی های آثارشان یاری کند. بر این اساس، جستار حاضر کتاب انواع شعر عربی و سیر تطور آن ، تألیف خلیل پروینی و سید فضل الله قادری، را از دو جنبه شکلی و محتوایی نقد و بررسی کرده است تا نقاط ضعف و قوت آن را تبیین کند. از مهم ترین مزایای اثر مذکور می توان به نوبودن طرح و شیوه عمل و ارائه موضوعات پژوهشی اشاره کرد. مهم ترین معایب شکلی آن نیز عبارت اند از اغلاط پر شمار نگارشی، رعایت نکردن شیوه نامه فرهنگستان ادب فارسی، و قلم و صفحه آرایی نامطلوب کتاب که لازم است بازبینی و اصلاح شود. ازلحاظ محتوایی نیز اشکالات عدیده ای ازجمله فقدان انسجام در برخی مباحث ازمنظر روش تحقیق، تسلسل منطقی نداشتنِ مطالب، بررسی نکردن سیر تطور موضوعات در برخی ادوار تاریخی ازجمله دوره اندلس، ضعف در ارجاع دهی، و مراجعه نکردن به منابع دست اول و استفاده از برخی منابع دست دوم در آن به چشم می خورد.
۷.

الإیقاع فی خطب نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۵۲۲ تعداد دانلود : ۳۵۸
تحتوی خطب نهج البلاغه للإمام علی(ع) على أسالیب فنیهٍ جمیلهٍ من حیث شکلها الظاهری و هی تتلاءم مع ما تحوی من معانٍ.هذه الأسالیب أدّت إلى تألیف إیقاع ذی سلالم موسیقیهٍ تستلذّها الأسماع و ترتاح لها النفوس عند قراءتها و تجد متعهً و جمالاً و تجری على الألسنه بخفهٍ و رشاقهٍ لما فی کلمات الإمام من تلاؤم فی الحروف و الحرکات. تناولها فیما یلی موضوع الإیقاع فی خطب نهج البلاغه من خلال سبعه مواضیع: الإیقاع الناتج من التجمعات الصوتیه - الإیقاع الناتج من التکرار- الإیقاع الناتج من تجانس الأصوات - الإیقاع الناتج من التوازن بین الجمل - الإیقاع الناتج من السجع - الإیقاع الناتج من الجناس - الإیقاع الناتج من التقابل .
۸.

بررسی مصادیق فرهنگ ایرانی در شعر عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تمدن ایرانی فرهنگ اسلام شعر عرب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۳ تعداد دانلود : ۶۲۴
زبان های عربی و فارسی دو زبان اصلی فرهنگ و تمدن اسلامی به شمار می روند، و از چندین سده پیش از ظهور اسلام، داد و ستدهای فرهنگی بین این دو زبان برقرار بوده است. از ورود واژگان فارسی به عربی گرفته تا بازتاب آیین ها و سنّت های ایرانی در شعر عربی دوره پیش از اسلام نمونه ای از تعامل زبان های عربی و فارسی است؛ امّا اوج حضور فرهنگ و تمدن ایرانی در شعر عربی به دوره عباسی برمی گردد، به طوری که تعاملات ادبی، فرهنگی، و تمدّنی ایران و جهان عرب بیش از پیش رونق گرفت و از امتزاج فرهنگ های ایرانی و عربی، فرهنگ و تمدن غنیّ اسلامی شکل گرفت. اگرچه قرآن و سنّت پیامبر (ص) پیوند دهنده ملّت های ایران و عرب است و بین این دو ملّت روابط ناگسستنی برقرار کرده است، امّا متأسفانه در دوره معاصر، روابط ادبی ایران و جهان عرب تحت تأثیر ملاحظات سیاسی و دخالت بیگانگان و استعمارگران قرار گرفته، و رونق و شکوه گذشته را از دست داده است. مقاله حاضر با رویکرد تحلیلی به دنبال بررسی تاریخچه روابط ادبی و فرهنگی ایران و جهان عرب طی ادوار گذشته است؛ از سوی دیگر تلاش می کند تا به ریشه یابی علل ضعف در روابط ادبی این دو زبان بپردازد.
۹.

رویکرد انتقادی به کتاب درس نامه ترجمه و تعریب

کلیدواژه‌ها: ترجمه و تعریب نقد ترجمه نقد محتوا نقد ساختار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۵ تعداد دانلود : ۳۲۱
امروزه، ترجمه یکی از مباحث ارزشمند در حوزه های مختلف علمی است و در این بین آثاری که به آموزش ترجمه مبادرت می ورزند، اهمیت فراوانی دارند. خوشبختانه، در کشورمان چندین اثر پربار در حوزه ترجمه از عربی به فارسی و بالعکس تدوین شده، و در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است. کتاب درس نامه ترجمه و تعریب نوشته یسرا شادمان و رضا امانی نیز کتاب جدیدی در این حوزه است که در سال 1396 منتشر شده است. این کتاب با وجود داشتن معایب بی شمار، موارد قوّت متعددی نیز دارد که می تواند آن را به شرط اصلاح معایبش به یکی از آثار قابل تدریس در محافل دانشگاهی تبدیل کند. با نقد و بررسی این کتاب این نتیجه حاصل شد که این اثر در کنار نقاط قوّت متعددی که به چندین مورد از آن ها اشاره کردیم، اشکالات متعدد ساختاری و محتوایی دارد. مهم ترین موارد قوّت کتاب: بعد از اتمام هر فصل، استفاد از منابع و مراجع کافی نهفته است. اما اشکالات نگارشی، غلط های تایپی، نارسایی در ساختار عبارت ها، ضعف در ترجمه متون، نارسایی در تعریب برخی عبارت ها، و ... از معایب اساسی کتاب است که شایسته است مؤلفان در چاپ های بعدی به اصلاح آن بپردازند.تمرین های زیاد، فصل بندی مناسب، ذکر
۱۰.

تجلیات الخطاب الصوفی ومکوّناته فی شعر محمود حسن إسماعیل(مجموعه "صوت من الله" نموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۴۳۵
یمثّل الأدب الصوفی لوناً من ألوان الأدب الرفیع یحمل فی طیّاته أسمی المعانی وخصائص السموّ الروحی. وقد نهل محمود حسن إسماعیل من معین التجربه الصوفیه خاصه فی دیوانه "صوت من الله" الذی یمثل مرحلهً متمیزهً من مراحل التطور الشعری عنده، حیث تحوّلت قصائده إلی مناجاه یستلطف فیها الذات الظمأی بالذات الإلهیه. هذه الدراسه تعرض بمنهجها الوصفی والتحلیلی مکونات الخطاب الصوفی فی شعر محمود حسن إسماعیل وتدرس إشراقاتها ورؤاها من خلال مجموعته "صوت من الله". وأهمّ النتائج التی توصّلت إلیها الدراسه هی أنّ الشاعر وظّف فی دیوان "صوت من الله" بعض أفکار الصوفیه منها وحده الوجود، والفناء فی الذات الإلهیه، وانعکست هذه الرؤی فی بناء قصائدها وتراکیبها، فحوّلتها إلی قصیده رؤیا صوفیه حلّق الروح فیها فی عوالم جدیده وتخلص الجسد من مادیته. ومن جانب آخر، یشکّل حبّ الذات المطلقه المبدأ الأساس فی دیوان "صوت من الله" إذ أعتق روحه من قیود الجسد فرحل إلی أقاصی الوجود وسما به نحو الاتّحاد مع الذات الإلهیه والفناء فیه. ومن الناحیه اللغویه، تمیّزت اللغه الصوفیه لدی محمود حسن إسماعیل بتوظیف بعض الرموز الصوفیه التی لها دلالات ظاهره وخفیه، منها النای، النور والخمر التی تکثر فی شعره مقارنه بالرموز الأخری، وذلک بأسلوب زاد المعنی جمالاً وروعهً.
۱۱.

تمظهرات الصوفیه وإشراقاتها الروحانیه فی شعر نبیله الخطیب مقاربه تحلیلیه فی دیوان هی القدس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: الشعر المعاصر التصوف نبیله الخطیب دیوان هی القدس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۲۵۹
الشعر الصوفی تجربه أدبیه ذات سمات فنیه تسمو بالروح فوق الآفاق الروحانیه وتقرب من الذات الإلهیه، فیسیر بعض الشعراء المعاصرین فی مسارات معرفیه للانعتاق من الواقع المهیمن والحصول على مبتغاهم الفنی والوجودی. وقد شهدت إبداعات بعض الشاعرات العربیات کنبیله الخطیب الشاعره الأردنیه المعاصره تجربه صوفیه یجد القارئ فیها دلالات صوفیه تعکس فلسفتها ورؤیتها للکون، وتتبدّى تباشیر تلک الدلالات فی أنفاس دیوانها المسمّى ب هی القدس الذی تتمظهر فیه أفکارها الدینیه ورؤاها الروحیه الخصبه. ومن هذا المنطلق یهدف هذا البحث بمنهجه الوصفی والتحلیلی إلى دراسه آلیات تشکیل النصّ الصوفی وتمظهراته فی شعر الخطیب حتّى یکشف الفکره الصوفیه وموضوعاتها ورموزها لدیها. توصّلت الدراسه من خلال تحلیل قصائد دیوان هی القدس إلى بعض نتائج أهمّها: أنّ نبیله الخطیب شاعره ذات نزعه صوفیه، وقد تجلّت تلک النزعه فی هذا الدیوان الذی یغمر بالإشراقات الروحانیه، وقد ترجمت الشاعره العشق الإلهی وحب رسوله من خلال تعابیر وصور رائعه تکشف عن وجدانها الصادق. کما کشفت الدراسه أنّ التجربه الصوفیه عند نبیله الخطیب لم تکن تجربه معجمیه بل کانت تجربه روحیه تنحو باتّجاه العلوی ومشبعه بالقیم الروحیه وممتزجه وجدانیاً بالوعی الصوفی المنفتح على الأسمى والأنقى، الأمر الذی ظهر بوضوح فی اغترابها الروحی وحنینها الدائم إلى الوصل واللقاء بالذات الإلهیه المطلقه.
۱۲.

زبان و اسلوب های بیانی در داستان های قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زبان قرآن اسلوب داستان هنر فطرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۱۷۹
اگر زبان دین و اسلوب های بیانی آن رمزدار و معماگونه باشد، هدف آن که همانا هدایت و انتخاب و رشد و تکامل است، صعب الوصول خواهد بود. این مقاله با داده های قرآنی و تحلیل فلسفی مفردات در جست وجوی ژرفای ماندگاری اسلوب های قرآنی در ازمنه طولانی است و هدف آن استفاده مطلوب از اسلوب های مکشوف از قرآن در متون امروزی است. روش به کار گرفته شده مطالعه کتابخانه ای و استفاده از آیات قرآن و متون اصیل دینی به شیوه توصیفی و کیفی است. آموزه های شناخت زبان قرآن به طور عام می تواند نقش کلیدی در مبانی معناشناسی و زبان شناسی وحیانی داشته باشد.
۱۳.

خوانش سوره مبارکه «صافات» از منظر سبک شناسی آوایی و واژگانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن سبک شناسی آوایی و واژگانی سوره صافات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۸ تعداد دانلود : ۴۶۶
سبک شناسی آوایی به عنوان یکی از شاخه های سبک شناسی از جایگاه مهمی در پژوهش های زبان شناسی برخوردار است. جستار حاضر با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی به بررسی سبک شناختی سوره صافات از منظر دو سطح آوایی و واژگانی پرداخته است تا برجسته ترین زوایای آوایی و واژگانی سوره مذکور همچون نوعیت حروف و بسامد تکرار آن، سجع، جناس و هجاهای به کار رفته در آن را بررسی نماید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عناصر آوایی مثل تکرار، سجع، جناس و ... به عنوان نمونه هایی از عناصر آوایی نقش مهمی در رساندن مفاهیم و معانی بر دوش دارند. از منظر واژگانی نیز کاربرد جمع مذکر سالم با بسامد بالا و افعال ماضی در باب تفعیل جلوه بیشتری در سوره داشته است. و در نهایت اینکه، هم آواها و هم واژگان با موضوع سوره که بیان توحید خداوند و مجازات مشرکان است، همسو می باشد
۱۴.

نگاهی به مؤلفه های اعجاز قرآن از دیدگاه معتزله(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن اعجاز معتزله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۰ تعداد دانلود : ۴۳۶
معتزله به عنوان یکی از مذاهب کلامی در جهان اسلام، نقش تأثیرگذاری در پیشرفت علوم مختلف قرآنی داشته است. اعجاز قرآن یکی از مباحث پیچیده و دشوار در حوزه علوم قرانی است که از ابتدای نزول قران مورد اهتمام علمای مسلمان به ویژه معتزله قرار گرفت، و از رهگذر آن دیدگاه های ارزشمندی توسط بزرگان این مذهب همچون نظّام، جاحظ، و عبدالقاهر جرجانی ارائه شد. در مقاله حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی به نقد و بررسی دیدگاه های معتزله در زمینه اعجاز قرآن پرداخته شد. و به طور ویژه سه دیدگاه صرفه، اخبار از غیب و اعجاز بلاغی قرآن مورد بررسی قرار گرفت. مهم ترین نتیجه پژوهش این است که معتزله در حوزه صرفه با اعتقاد به اینکه خداوند انگیزه آوردن کتابی همچون قرآن را از اعراب گرفت، راه را به خطا رفتند، اما در زمینه اخبار از غیب و اعجاز بلاغی دیدگاه های مقبولی در محافل علمی ارائه نمودند، و در نهایت به نظریه نظم قرآن رسیدند.
۱۵.

تحلیل تقابل دوگانه های مفهومی در سه دفتر شعری اثر محمد ماغوط(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شعر معاصر عرب تحلیل گفتمان تقابل های دوگانه مفهومی محمد ماغوط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۵ تعداد دانلود : ۴۲۱
محمد ماغوط شاعر معاصر سوری یکی از پیشگامان شعر سپید در ادبیات عرب به شمار می رود. او در بسیاری از دیوان های شعری خود از تناقض و تضاد به عنوان یک ویژگی سبک شناختی و دینامیکی بهره جسته، و باعث شده است که شعرش از یکنواختی و جمود خارج شود، و پویایی قابل توجهی به دست آورد. زیرا با واژگان و صور شعری غیرمنتظره، حسّاسیت خواننده را برانگیخته، و او را هرلحظه شگفت زده می کند. این تقابل ها یکی از مهم ترین شگردهای فنّی در شعر محمد ماغوط محسوب می شود. او در جمع دوگانه ها تبحر خاصی داشته، و آن را به شکل هنرمندانه ای در خدمت مضامین شعری خود درآورده است. وجود این پدیده در شعر او را باید در شخصیت متناقضش جستجو کرد، که خود نیز بدان اقرار نموده است: «من این چنین هستم..این سرشت من است و نمی توانم آن را تغییر دهم». کاربست تقابل های دوگانه ی مفهومی در شعر ماغوط بازتاب تجربه ای است که شاعر آن را زیسته، و توانسته است ماهیت خود و جهان هستی را با همه تناقض هایش به تصویر کشد، لذا به جهت تبلور تقابل های دوگانه مفهومی در شعر ماغوط که متأثر از شخصیت متناقض او است، پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی توصیفی به دنبال بررسی این مقوله در سه دفتر شعری (غم در مهتاب، اتاقی با میلیون ها دیوار، و شادی حرفه من نیست) است. مهم ترین یافته تحقیق این است که تقابل های دوگانه های مفهومی در شعر ماغوط برای بیان دیدگاه های فکری، سیاسی و ایدئولوژیکی او به کار گرفته است، و شاعر با جمع تقابل ها و استفاده از این شگرد، فضای شعر خود را از منظر مفهومی و زیباشناختی برای خواننده قابل تأمّل کرده است. با توجه به بسامد بالای متناقض نماها می توان این شگرد را از ویژگی های سبکی شعر او نیز برشمرد که در شعر کمتر شاعر معاصری می توان آن را یافت.    
۱۶.

واکاوی مقایسه ای تناسب بیانی داستان حضرت آدم (ع) در سوره های اعراف و حجر بر اساس بافت نظم قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن داستان حضرت آدم سبک بیانی سیاق اعراف و حجر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۱ تعداد دانلود : ۲۴۲
تناسب معنوی و گزینش واژگان در تعبیر قرآنی به عنوان یکی از مؤلفه های اعجاز این کتاب آسمانی، همواره مورد توجه اندیشمندان علوم قرآنی قرار گرفته، و از پیوستگی آیات قرآن، با اصطلاحات مختلفی همچون تناسب بیانی، نظم، اتّساق و تناسق یاد کرده اند. قرآن، گاهی درباره یک موضوع واحد تعابیر زبانی متفاوتی داشته است، و این مقوله را می توان در داستان حضرت آدم (ع) یافت که در هفت سوره قرآن در سبک و سیاقی متنوع و متغیّر تکرار شده است که گاهی همراه با اطناب و گاهی همراه با ایجاز بوده است. خلقت انسان، سجود ملائکه در برابر او، و امتناع ابلیس از سجود، و وسوسه و گمراهی آدم و حوّاء به دست او حوادث این داستان را تشکیل می دهد. جستار حاضر با رویکرد توصیفی و تحلیلی به واکاوی مقایسه ای بیانی و سبک شناختی این داستان در دو سوره اعراف و حجر بر اساس بافت زبان قرآن پرداخته است تا ضمن کشف نقاط تشابه و تفاوت در بیان و سبک داستان حضرت آدم در این دو سوره، علّت تفاوت های بیانی موجود در جملات و واژگان را بر اساس سیاق مقامی و زبانی تحلیل نماید. از مهم ترین یافته های پژوهش می توان به این نکته اشاره نمود که در قرآن تکراز تامّ _به جز در موارد اندک_ وجود ندارد، و داستان حضرت آدم در سوره های اعراف و حجر علیرغم شباهت موضوعی، تفاوت های بیانی ظریفی در گزینش واژگان، ساخت های دستوری، و سبک بیان موضوع دارند که در پرتو سیاق قرآن قابل تفسیر است.
۱۷.

دراسه أسلوبیه فی قصیده میدان الشهداء من دیوان انسکابات الربیع العربی للشاعر المصری المقاوم أحمد فرّاج العجمی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: الشعر المعاصر الأدب المقاوم مصر المستویات الأسلوبیه أحمد فرّاج العجمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۸ تعداد دانلود : ۳۴۳
الأسلوبیه منهج لغوی نقدی یحاول تفکیک بنیه النص اللغویه ووصف مکوّناته والکشف عن أبرز سماته. تعنی الأسلوبیه بالکشف عن المکوّنات اللغویه للنصوص الأدبیه واستکناه ما وراء الشکل له. هذه الدراسه عالجت، بالاعتماد على المنهج الوصفی التحلیلی، أبرز المستویات الأسلوبیه، أی الصوتیه، والنحویه، والبلاغیه والدلالیه، فی قصیده میدان الشهداء لأحمد فرّاج العجمی؛ وهی قصیده أنشدها الشاعر إبّان ثوره الربیع العربی فی 25 ینایر عام 2011م بمصر، وفیها حرّض الشعب على الثوره والکفاح، کما نقد حسنی مبارک وسلطته نقداً لاذعاً. ومن أهمّ ما توصّلت إلیه الدراسه فی المستوى الصوتی أن أصوات القصیده المجهوره والشدیده غلبت على المهموسه والرخوه لطبیعتها الثوریه؛ کما لاحظنا فی المستوى النحوی تقدیم ما حقه التأخیر، وتأخیر ما حقه التقدیم تکثیفاً لدلاله ما قدّم خاصی فی لفظه "الآن". کشفت الدراسه على المستوى الصرفی تکثیف الأفعال المضارعه استحضاراً لواقع الحیاه فی المجتمع المصری، کما کشفت عن غلبه نوعین من الضمائر على صیاغه القصیده، وهما "نا ک"؛ والضمائر أیضاً کانت تدور فی ثنائیه جدلیه بین الشعب والسلطه، وأضفت کل منهما على القصیده ثراء دلالیاً وإیقاعیاً؛ وعلى المستوى البلاغی، لاحظنا کثره الجمل الإنشائیه خاصه الجمل الندائیه والاستفهام ب "کم"؛ والمنادى فی أغلبیه الجمل الندائیه إما الشعب للقیام بالثوره، وإمّا حسنی مبارک للتنحی عن السلطه، کما وظّف الشاعر لفظه "کم" للإخبار عن واقع حیاه الشعب المصری وعن تجربته الإنسانیه؛ وفی المستوى الدلالی، لقد صارت مفردات القصیده منسجمه مع مضمونها الذی یدعو إلى الثوره وتصویر مظالم السلطه، والأمل بالمستقبل وإسقاط النظام.
۱۸.

رویکرد قرآن کریم به امر سلطه گری و سلطه پذیری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سلطه گر سلطه پذیر قرآن استضعاف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۲۵۲
در تمام عمر انسان بر روی کره خاکی، انسان از واژه مظلومیت و بهره کشی متنفر بوده است و آن را به عنوان قبح عقلی و شرعی مد نظر داشته است. فطرت پاک خداوندی به عنوان ابزار بسیار حرکت بخش مانع از سلطه پذیری او بوده است و لیکن هر جامعه ای که زمینه فرهنگی سلطه پذیری و استضعاف را داشته باشد به مستکبر و استعمارگر در «خود برتر بینی اش» کمک کرده است. اشاره آیات شریف قرآن در «لا تَظلِمونَ و لا تُظلَمون» مبین چنین معنایی است.هدف این مقاله نمایاندن چهره استکبار در جامعه انسانی امروز است. کیفیت استکبار ستیزی از منظر قرآن و تبیین شیوه های مبارزه با استکبار با ارائه آیات شریفه موجبات طمأنینه؛ و آرامش و عزت نفس خواهد بود این بررسی با شیوه توصیفی و فلسفی و از نوع تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای است.
۱۹.

تجلّیات تصویف المکان فی روایه «جبل قاف» لعبد الإله بن عرفه على ضوء آراء محیی الدین بن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: الروایه المعاصره المغرب العربی الصوفیه المکان عبد الإله بن عرفه روایه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۲۶۱
یضفی المکان الصوفی بوصفه إحدى مکوّنات السرد مسحه قدسیه على النصّ الروائی من خلال علاقته بالأفکار الصوفیه ودوره فی الثراء الدلالی والجمالی له، فلذلک یتجاوز المکان فی الروایه الصوفیه عن وصف الأبعاد الهندسیه لیصبح أیقونه لدلالات معرفیه صوفیه. یسرد الروائی فی روایه جبل قاف لعبد الإله بن عرفه سیره محیی الدین بن عربی الذاتیه، فیواجه القارئ بحضور مکثّف للمکان والفضاءات الصوفیه. فالأمکنه المستدعاه فی النصّ الروائی أضفت على مشاهد الروایه صوره من القداسه واللمحه الصوفیه وتحوّلت بحمولاتها الصوفیه إلى ملمح من ملامح الکشف والإشراق الروحی. وقفت هذه الدراسه بمنهجها السیمیائی والموضوعاتی عند مفهوم المکان الصوفی کمفهوم معرفی فی تفکیر واحد من أبرز أعلامه (محیی الدین بن عربی) من خلال استخراج المشاهد المکانیه الصوفیه فی روایه جبل قاف التی تتناول سیرته الذاتیه ورؤیته نحو المکان وما یرمز إلیه من دلالات صوفیه یکشف عنها السرد خاصه فی المشاهد الوصفیه لسوق مدینه مرسیه، وخزانه الکتب للسلطان، والمساجد کالمسجد الأقصى ومواقف أخرى مثل مشاهد الکشف والفتح والتجلی أو فی حدیثه عن المشرق والمغرب. تکمن أهمیه البحث فی وقوفه على تجربه عبد الإله بن عرفه کأحد أعلام الروایه العرفانیه فی المغرب العربی، ومحاولته تحیین التراث الإسلامی ضمن البنیه السردیه الحدیثه، ومعرفه القارئ بنوع جدید من الروایه. توصّلت الدراسه إلى أنّ روایه جبل قاف لعبد الإله بن عرفه تجربه روائیه تفاعلت مع الأبعاد الصوفیه بدءاً من العنوان حتّى نهایتها، فامتزج المکان فیه بالرؤیه الصوفیه من جهه، وارتبطت بالدلالات الرمزیه الصوفیه من جهه أخرى. کما کشفت الدراسه أنّ الروائی نظر إلى المکان نظره صوفیه واعتبره مکوناً روحیاً، وطبّق رؤیته الصوفیه على المکان فی بناء المکان الروائی، وکلّ ذلک اقتبسه من تفکیر ابن عربی. وأخیراً حاول الروائی على أن یکون الفضاء الدینی فی روایته متین العلاقه بالعناصر السردیه الأخرى حیث تبعث فی النص وفق استراتیجیه محدده ودقیقه، وهو ما یکشف عن عبقریه الکاتب فی تجسیده للفضاء الدینی بکل أبعاده الهندسیه والروحیه.
۲۰.

واکاوی مقوله تقابل دوگانه ی شهر و روستا در شعر محمد الماغوط

کلیدواژه‌ها: شعر معاصر عرب دیالکتیک شهر و روستا محمّد الماغوط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۲۲۷
تقابل شهر و روستا در شعر معاصر عربی بازتاب گسترده ای داشته و بسیاری از شاعران معاصر عربی در آثار خود بدان پرداخته اند. محمد الماغوط شاعر معاصر سوری نیز از این قافله عقب نمانده و در قصاید متعددی بدان پرداخته است. رنجش خاطر از فضای شهر که غالباً زاییده روابط انسانی، اجتماعی و سیاسی حاکم بر آن است، نمود ملموسی در شعر او دارد؛ به گونه ای که شهر در فضای شعر او چهره زشت و غبارآلودی دارد. حس غربت، غم و اندوه، گوشه نشینی و انزوا محصول شکل تعامل او با شهر است. در جستار حاضر موضوع تقابل شهر و روستا در شعر ماغوط با رویکرد تحلیلی توصیفی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. از نتایج حاصله می توان به این اشاره نمود که شهر بسان زندانی برای ماغوط است که مدام در حال مهیا کردن شرایط برای فرار از آن و پناه بردن به روستاست. شهر گاهی در شعر ماغوط مصداق واقعی دارد و گاهی مطلق شهر است. نتیجه دیگر اینکه، بدبینی به شهر و تمایل به روستا و دیگر نمادهای روستایی، ناشی از سبک رمانتیسمی ماغوط نیست، اگرچه تا حدّی تحت تأثیر ادبای پیرو این سبک ازجمله جبران خلیل بوده است. بازگشت به کودکی، صحرا، مادر و آرمان شهر نمادهای اشتیاق به روستا و نفرت از شهر در شعر اوست.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان