سید کاووس صالحی

هدف از پژوهش حاضر تعیین تأثیر تغییرپذیری تمرین بر عملکرد شناختی و حرکتی در کودکان دارای اختلال بیش فعال ی- نقص توجه بود. پژوهش حاضر ازنظر هدف از نوع کاربردی و به لحاظ روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون و گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کودکان پسر بیش فعال 9 تا 12 سال شهر تهران در سال تحصیلی 99-1398 بود که تعداد 36 کودک به شکل هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در سه گروه مشتمل بر تمرینات ثابت (12 نفر)، تمرینات متغیر (12 نفر) و گواه (12 نفر) تقسیم شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه کانرز مقیاس والدین ( CPSQ ) و آزمون استروپ ( SCWT ) بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها تحلیل واریانس یک راهه و تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد تمرین به شیوه متغیر در عملکرد شناختی (تکلیف استروپ) و حرکتی (پرتاب از بالای شانه) کودکان دارای اختلال بیش فعالی - نقص توجه تأثیر مثبت داشته است (05/0 P > ). با توجه به یافته ها می توان نتیجه گرفت که تمرین ثابت و متغیر یکی از مداخلاتی است که می تواند در بهبود عملکرد کودکان دارای اختلال بیش فعالی - کمبود توجه مؤثر باشد و در این میان اثربخشی تمرین متغیر بیشتر است .

مقدمه: هدف از پژوهش حاضر، بررسی دستورالعمل های مختلف کانون توجه درونی و توجه بیرونی دور و نزدیک بر یادگیری مهارت پرتاب از بالای شانه در دانش آموزان کم توان ذهنی آموزش پذیر بود. روش: در این پژوهش نیمه تجربی، 12 پسر و 6 دختر با میانگین سنی (8/0±0/13 سال) ساله کم توان ذهنی بر اساس ضریب هوشی 50 تا 75 به صورت تصادفی انتخاب و بر اساس امتیازهای بدست آمده در      پیش آزمون در سه گروه توجه درونی، توجه بیرونی نزدیک و توجه بیرونی دور    به طور همسان قرار گرفتند. شرکت کنندگان در مرحله اکتساب به شیوه تمرینی مشخص هر گروه در 4 بلوک 8 کوششی با دست برتر پرتاب ها را انجام دادند. بین بلوک های تمرینی 5 دقیقه استراحت وجود داشت. هر سه گروه از فاصله 2 متری مراحل تمرین و یادداری را انجام دادند. بعد از آخرین جلسه تمرین، 10 پرتاب به عنوان پس آزمون انجام شد و آزمون یادداری و انتقال، 24 ساعت بعد با 10 پرتاب انجام شد. آزمون انتقال برای هر سه گروه از فاصله 3 متری انجام گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد هر سه گروه تمرینی از پیش آزمون تا انتقال پیشرفت داشتند و در مرحله پس آزمون، اکتساب و یادداری تفاوت معنی داری نشان دادند (5 0/0 ≥P).  گروه توجه بیرونی دور به به طور معناداری عملکرد بهتری نسبت به دیگر گروه های آزمایشی داشت و سپس به ترتیب گروه توجه بیرونی نزدیک و درونی بهتر عمل کردند. نتیجه گیری: یراساس یافته های پژوهش، گروه توجه بیرونی قادر به یادگیری پایدارتری بودند که تأییدی بر فرضیه عمل محدوده شده ولف و همکاران (2001) در کودکان کم توان ذهنی است.

در این مطالعه تاثیر نحوه ارائه محرک های متوالی بر یادگیری صریح و ضمنی توالی حرکتی مورد آزمایش قرار گرفت. برای دسترسی به اهداف تحقیق، ابتدا نرم افزار تخصصی ارائه محرکهای متوالی، ثبت زمان و خطای پاسخ در محیط برنامه نویسی C++ طراحی و نوشته شد. در این پژوهش 60 نفر آزمودنی راست دست، بدون تجربه قبلی با تکلیف به صورت تصادفی به پنج گروه آزمایشی (هر گروه 12 نفر) شامل مسدود – صریح ،مسدود- ضمنی، تصادفی – صریح ، تصادفی- ضمنی و گروه کنترل تقسیم شدند. ابتدا همه گروه ها در پیش آزمون شرکت کردند و سپس آزمودنی ها به استثنای گروه کنترل طی 5 جلسه تمرینی و در هر جلسه 3 بلوک 10 کوششی را به صورت مسدود و تصادفی انجام دادند. پس از مرحله اکتساب، آزمون یادداری و انتقال انجام شد. برای تحلیل یافته ها از آزمون t استیودنت، آنالیز واریانس سه عاملی با اندازه گیری مکرر و تحلیل واریانس دو عاملی استفاده شد. نتایج نشان داد آزمودنی ها طی مرحله اکتساب پیشرفت معنی داری در زمان و دقت پاسخ داشته اند اما بین گروه های تمرینی تفاوت معنی دار وجود نداشت. بعلاوه گروه های یادگیری ضمنی در دو مولفه زمان پاسخ و دقت پاسخ پیشرفتی مشابه یادگیری صریح داشتند که بیانگر اثر بخشی این یادگیری است. همچنین آزمون یادداری نشان داد تمرین تصادفی در دقت حرکتی برتر از تمرین مسدود است اما نوع روش تمرینی تاثیری بر یادداری زمان عکس العمل متوالی نداشت. در آزمون انتقال نیز همه گروه ها انتقال به تکلیف جدید را فقط برای دقت پاسخ نشان دادند. علاوه بر این یافته ها نشان داد تمرین مسدود به افزایش یکپارچگی حسی حرکتی و زمانبندی حرکت منجر شد در حالی که تمرین تصادفی به ارتباط بهتر محرک-پاسخ منجر شد. به طور کلی نتایج این تحقیق از این ایده که یادگیری ای که در زمینه ای از تداخل اتفاق می افتد، می تواند یادداری و انتقال به تکلیف دیگر را نشان دهد، حمایت می کند.

یادگیری تکالیف حرکتی یکی از مؤلفه های اساسی تجربیات بشر و مجموعه ای از فرایندهای حسی ، شناختی و حرکتی می باشد. بسیاری از رفتارهای پیچیده حرکتی بر اساس نوعی ترتیب یا توالی انجام می شوند. هدف از مطالعه حاضر بررسی تفاوت های رشدی تکاملی در یادگیری توالی حرکتی در سه نمونه مقطعی از کودکان با دامنه سنی 7، 8 و 10 سال و یک گروه گواه از بزرگسالان بوده است. برای این منظور، ابتدا نرم افزار تخصصی ارائه محرک های متوالی، ثبت زمان و خطای پاسخ در محیط برنامه نویسی C++ طراحی شد. در این تحقیق 48 نفر آزمودنی راست دست(سه گروه12 نفری از کودکان و یک گروه گواه 12نفری از بزرگسال)، سالم از نظر سیستم عصبی و بدون تجربه قبلی با تکلیف مورد نظر شرکت داشتند. کل مداخله شامل 10 مرحله بود که 8 مرحله به اکتساب توالی ها و دو مرحله به آزمون یادداری اختصاص داشت. عملکرد با بررسی تغییرات در دقت و هماهنگی پاسخ اندازه گیری شد. داده ها با استفاده از روش های آماری تحلیل واریانس عاملی و آزمون کولموگروف- اسمیرنف تجزیه و تحلیل شد. نتایج یک پیشرفت رشدی در یادگیری توالی حرکتی برای گروه ها را نشان داد. به طور قابل توجهی در دو جزء دقت پاسخ و هماهنگی پاسخ، مسیرهای رشدی متفاوتی نشان داده شد. برای مؤلفه دقت پاسخ، در دو گروه 7و 8 ساله ها در مرحله اکتساب نسبت به بزرگسالان و 10 ساله ها تفاوت معنی دار وجود داشت، اما بین بزرگسالان و ده ساله ها تفاوت معنی دار وجود نداشت. برای مؤلفه هماهنگی پاسخ، بزرگسالان هماهنگ تر از همه گروه ها و 10 ساله ها از 6 ساله ها سریعتر به محرک ها پاسخ دادند. در آزمون یادداری نیز برای دقت پاسخ 10 ساله ها مشابه بزرگسالان و برای هماهنگی پاسخ بزرگسالان از همه گروه ها هماهنگ تر بودند اما گروه 7ساله ها نسبت به بقیه گروه ها تأخیر در هماهنگی پاسخ داشتند. به طور کلی تفاوت مشاهده شده بین گروه ها در دقت و هماهنگی پاسخ در این تحقیق با نظریه ای منطبق است که بیان می کند دقت ممکن است متکی بر مسیرهای قشری باشد که بیشترین بالیدگی آنها بین سنین 7 تا 10 حاصل می شود، هماهنگی ممکن است متکی بر مسیرهای زیرقشری باشد که تا نوجوانی و جوانی، تکامل آنها ادامه دارد. با توجه به یافته ها از یک طرف یادگیری حرکتی متأثر از جنبه های مختلف رشد حرکتی است و از طرف دیگر در یادگیری اجزاء مختلف یک تکلیف، پارامترهایی که به لحاظ کنترل حرکتی دشوارترند (مانند هماهنگی پاسخ) در یک پروسه طولانی تر یادگرفته و یادآوری می شوند.

در این پژوهش تأثیر شیوه ارائه محرک های متوالی براکتساب، یادداری و انتقال ترتیب توالی حرکات بصری مورد آزمایش قرار گرفت. ابتدا نرم افزار تخصصی ارائه محرک های متوالی، ثبت زمان و خطای پاسخ در محیط سی پلاس پلاس طراحی شد. در این تحقیق 60 نفر آزمودنی راست دست، بدون تجربه قبلی با تکلیف به صورت تصادفی به پنج گروه آزمایشی (هر گروه 12 نفر) شامل مسدود – صریح، مسدود – ضمنی، تصادفی – صریح، تصادفی – ضمنی و گروه کنترل تقسیم شدند. ابتدا همه گروه ها در پیش آزمون شرکت کردند و سپس بجز گروه کنترل طی 5 جلسه تمرینی و در هر جلسه 3 بلوک 10 کوششی را به صورت مسدود و تصادفی انجام دادند. یک روز پس از مرحله اکتساب آزمون یادداری و انتقال انجام شد. برای تحلیل یافته های از آزمون t استیودنت، آنالیز واریانس سه عاملی با اندازه گیری مکرر و تحلیل واریانس دوعاملی استفاده شد. نتایج نشان داد آزمودنی ها طی مرحله اکتساب پیشرفت معنی داری در زمان و دقت پاسخ داشته اند (05 /0P<). اما بین گروه های تمرینی تفاوت معنی دار وجود نداشت. به علاوه گروه های یادگیری ضمنی در دو مؤلفه زمان پاسخ و دقت پاسخ پیشرفتی مشابه یادگیری صریح داشتند که بیانگر اثربخشی این یادگیری است. همچنین آزمون یادداری نشان داد تمرین تصادفی در دقت حرکتی برتر از تمرین مسدود است اما نوع روش تمرینی تأثیری بر یادداری زمان عکس العمل متوالی نداشت. در آزمون انتقال نیز همه گروه ها انتقال به تکلیف جدید را فقط برای دقت پاسخ نشان دادند. علاوه بر این یافته ها نشان داد تمرین مسدود به افزایش یکپارچگی حسی حرکتی و زمانبندی حرکت منجر شد در حالی که تمرین تصادفی به ارتباط بهتر محرک – پاسخ منجر شد. به طور کلی نتایج این تحقیق از این ایده که یادگیری ای که در زمینه ای از تداخل اتفاق می افتد می تواند یادداری و انتقال به تکلیف دیگر را نشان دهد، حمایت می کند.