جواد جاسبی

از دغدغه های اصلی کشورهای در حال توسعه قرار گرفتن در مسیر توسعه و توسعه یافتگی است . عدم رشد اقتصادی ، فقر و فقدان پاسخگویی ، فساد و عدم حاکمیت قانون ازجمله چالشهایی است که این کشورها با آن مواجه اند.از سوی دیگر مطالعات توسعه و آمارهای سازمانهای جهانی بیانگر آن است که از مهمترین عوامل رشد و توسعه کشورها، «حکمرانی خوب» است. چنانکه حکمرانی خوب را بنیان توسعه خوانده اند. مقاله پیش رو ضمن مروری بر ادبیات حکمرانی، با جمع بندی تعاریف حکمرانی و با نگاهی تازه به بازخوانی این مقوله می پردازد. در این راستا با بهره گیری از مفهوم «تصمیم گیری» به عنوان جوهره حکمرانی ، سه ویژگی اصلی حکمرانی خوب یعنی « کارایی » ، « اثربخشی» و « تعادل» مطرح می گردد. الگوی پیشنهادی با رهیافتی فرایندی – غایتمندانه ، حکمرانی خوب را سیستمی متشکل از ویژگیهای فرایندی(ابزاری)و غایتمندانه(ارزشی) در تمام حوزه های اداری ، اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی معرفی می نماید که می بایست انواع نهادهای نظام سیاسی بنابر موقعیت هرکشور در ایجاد آن نقش ایفا نمایند. به سخن دیگر توسعه حاصل تعادل و روند افزایشی کارایی و اثربخشی است . با بکارگیری منطق فازی و طراحی سیستم استنتاج فازی ، این امکان فراهم شده است که الگوی مذکور در شرایط واقعی مورد بهره برداری قرار گیرد . با کمک این ابزار ، پژوهشگران ، مدیران و دولتمردان قادر خواهند بود وضعیت حکمرانی کشور را در اوضاع و احوال کنونی شناسایی نمایند و از طریق تغییر در مولفه هایی که از اهمیت بیشتری برخوردارند ، آینده را تحلیل و در راستای بهبود آن تلاش کنند .

رشد مقوله اخلاق و تاثیر آن بر نظامهای تصمیم گیری در سازمانها از اهمیت فزاینده ای برخوردار است. شناخت الگوها و مکاتب اخلاقی و سپس اجرایی نمودن آن در فضای عملیاتی کمک می کند که جامعه جهانی به سوی تصمیم گیری اخلاقی پیش رود. وارد کردن مولفه اخلاق در مساله تصمیم گیری با کاستیهایی همانند فقدان دستگاه مناسب به منظور قیاس میان تابع مطلوبیت گزاره های اخلاقی با سایر مطلوبیتهای محسوس همانند سود و یا درآمد، فقدان راهکار مناسب در شرایط تعارض بین گزاره های اخلاقی با منافع و اهداف سازمان و همچنین عدم شفافیت جایگاه متغیرهای اخلاقی در نظام تصمیم گیری رو به روست. این کاستیها باعث آن شده است که فضای مباحث اخلاقی بیشتر سمت و سوی نظری و انتزاعی به خود بگیرد و کمتر در فضای عملیاتی سازمان، امکان اجرایی کردن آن به وجود آید.یکی از حوزه های تصمیم گیری در سازمانها، تصمیم گیری در حوزه علوم و فناوری است؛ حوزه ای که در حد خود گسترده است و از تصمیم گیری برای خرید و انتقال فناوری صنعتی و تخصیص بهینه منابع مختلف تحقیق و توسعه در یک سازمان تا به کار بستن شیوه های درمانی برای بیماران یک بیمارستان را در بر می گیرد.این مقاله ضمن معرفی دستگاه اخلاقی راس به عنوان یک مکتب سازوار در حوزه اخلاق تلاش می کند که در ابتدا امکان بهره مندی از گزاره های اخلاقی را در نمونه های رایج تصمیم گیری چند معیاره پدید آورد و در نتیجه فضای بهره گیری از آنها را در تصمیم گیری های سازمانی فراهم سازد. در ادامه تلاش شده تا با ارایه مفهوم ارزش مورد انتظار اخلاقی، مجموعه کنشهای انسانی در حوزه تصمیم گیری در قالب گردآوری ارزشهای مورد انتظار ناشی از اجرای وظایف هفتگانه راس و مشتقات آن متجلی شود و سایر اهداف همانند افزایش سود، درآمد و یا کاهش ضرر در قالب یک وظیفه اخلاقی بازخوانی شود. در این صورت، علاوه بر پیش بینی و تبیین رفتار تصمیم گیران، امکان ارایه نمونه های اجرایی برای تصمیم گیری بر مبنای ارزش مورد انتظار اخلاقی فراهم می شود.

برنامه ریزی حمل و نقل درون شهری در دوره های اخیر همواره یکی از تصمیمات مهم در حوزه برنامه ریزی شهری در کلان شهرها بوده است. در این بین، پیش بینی حجم سفرهای آتی بین دو منطقه کلان شهر، کلید موفقیت در این امر برنامه ریزی صحیح حمل و نقل به شمار می رود. به دلیل اهمیت برنامه ریزی حمل و نقل درون شهری، مدل های مختلفی توسط محققین در این زمینه توسعه داده شده که بعضی از این مدل ها علیرغم قدمت زیاد، همچنان در حوزه های عملیاتی به کار گرفته می شوند. مساله اساسی در توسعه این مدل ها، پیچیدگی مساله است که از ماهیت رفتار انسانی در انتخاب ناشی می شود. این پیچیدگی سبب می شود تا همواره توسعه مدلی که خطای پیش بینی قابل قبولی داشته باشد، با مشکلات فراوان محاسباتی و عملیاتی روبرو باشد. این مساله در کشورهای در حال توسعه و یا توسعه نیافته که در آن ها داده های تاریخی به شکل مناسب در اختیار نیستند و ظرفیت های محاسباتی رایانه ای نیز به طور کامل در دسترس نمی باشد، از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار است. در این پژوهش، یک مدل سه مرحله ای فازی برای مدل سازی فرایند سفر بین دو ناحیه مفروض از یک کلان شهر و در نهایت چارچوبی برای پیش بینی آتی این کمیت پیشنهاد شده است تا بر اساس آن بتوان برای نگاشت بین حجم سفرهای انجام شده بین دو ناحیه به عنوان متغیر خروجی و متغیرهای جمعیت شناختی و اجتماعی به عنوان متغیر ورودی، تابعی را تقریب زد که بتواند فرایند انجام سفر را مدل کند. در این مدل، پایگاه قواعد فازی در حقیقت در پی انتقال الگوی ذهنی متخصصین حمل و نقل به مدل ریاضی تشکیل شده است.

اجتماعات کاری، ابزاری برای تبادل تجربه های برتر و فرصتی برای افزایش سطح یادگیری فردی و سازمانی هستند. توسعه این ساختارهای اجتماعی، به یک راهبرد اساسی برای بهبود فرآیند نوآوری تبدیل شده است. محققان و فعالان مدیریت دانش اعتقاد دارند، مدیریت کردن اجتماعات کاری، همسو با اهداف سازمان، نتایج بسیار مطلوبی در فرآیند نوآوری سازمان خواهد داشت. بررسی پژوهش های قبلی نشان می دهد که در توسعه و مدیریت اجتماعات کاری، روابط میان متغیرهای سازمانی و مولفه های موثر در طراحی اجتماعات کاری بررسی نشده است. به عبارت دیگر، توسعه اجتماعات کاری مستقل از متغیرهای سازمانی بررسی شده است. از این رو پژوهش حاضر با هدف شناسایی روابط میان متغیرهای سازمانی و مولفه های طراحی اجتماعات کاری انجام شد. بدین منظور پس از شناسایی 17 متغیر سازمانی و 13 مولفه مؤثر در طراحی اجتماعات کاری، روش دلفی فازی برای تبیین ارتباط میان این متغیرها مورد استفاده قرار گرفت. محدوده مطالعه این پژوهش، یک سازمان صنعتی راهبردی بود. داده های پژوهش با نظرخواهی و توزیع پرسش نامه میان 11 نفر از خبرگان سازمان مورد مطالعه جمع آوری گردید. نتایج این پژوهش نشان می دهد 17 متغیر سازمانی شناسایی شده بر 13 مولفه طراحی اجتماعات کاری اثر گذار هستند. الگوی طراحی شده در این پژوهش، علاوه بر اینکه مبنای مناسبی برای ارزیابی و انتخاب اجتماعات کاری محسوب می شود، به روشنی روابط میان متغیرهای سازمانی و اجتماعات کاری را نیر مشخص می کند.

یکی از مهمترین تغییرات در نظام نوین جهانی و ساختارهای مرتبط با آن افزایش بحث منطقه گرایی است. به بیان دیگر تلفیق مفاهیم جهانی شدن با دغدغه های بومی از یکسو و نگرانی به منظور ارائه طبقه بندی نوینی از مؤلفه های تأثیرگذار بر نظام کلی جهان رهیافت منطقه گرایی را به عنوان مناسبترین شیوه برگزیده است. لیکن مناطق مختلف براساس یک الگوی مناسب می بایست توسعه جمعی و تبادل نظام مند را در دستور کار خویش قرار داده تا به این تحولات جهانی پیوسته و از منافع آن بهره مند شوند. منطقه آسیای جنوب غربی نیز با در اختیار داشتن بسیاری از مؤلفه های استراتژیک از این قاعده مستثنی نبوده و رسیدن به یک آینده مطمئن در منطقه در گرو اتخاذ راهکارهای مناسب در این حوزه است. از سوی دیگر تغییرات و تحولات صورت پذیرفته در جهان امروز در منشاء به نظریه سیستم ها و رویکردهای وابسته به آن بازمی گردد و این رویکرد علاوه بر قدرت شناخت و درک محیط امکان تحلیل و استخراج این راهکارها را در اختیار ما قرار می دهد. در این مقاله تلاش شده است تا با بهره گیری از نظریه سیستم ها و ابزارهای متعلق به آن رویکرد نظام مندی به منظور تجرید و ارائه الگوی توسعه منطقه ای در قالب یک نظام شبکه ای تبیین و در مرحله تعبیر راهکارهای کلان در دو سطح منطقه و کشور ارائه گردد. مفاهیم اساسی بکار رفته در این نظام شبکه ای جغرافیایی مبتنی بر تعریف و مفاهیمی همانند تعادل و مرز در سیستم ها می باشد که کمک می کند تا روابط و تعاملات و سایر واژگان در قالب یک چارچوب یکپارچه معنی دار شود.

بیت کوین به عنوان یک تکنولوژی نوظهور پرداخت می تواند تأثیر بسزایی بر رشد کسب وکارهای مرتبط با اکوسیستم گردشگری داشته و وابستگی تاریخی به نظام مالی جهانی را از میان بردارد. با توجه به ماهیت ناهمگون شبکه های بیت کوین و تعدد بازیگران صنعت گردشگری، خلق شبکه همکاری مشترک تنها زمانی اتفاق می افتد که گردشگران و صاحبان کسب وکار استفاده از بیت کوین را به طور هم زمان بپذیرند. بنابراین در جستجوی پاسخ این سؤال که چه فاکتورهایی به شکست یا موفقیت کارکرد شبکه پیشنهادی منجر می شوند، مدلی از شبکه همکاری بیت کوین و گردشگری را عرضه کردیم. با استفاده از روش پریسما، مصاحبه عمیق، ایجاد پنل خبرگان بین المللی از ۶ کشور و متد نقشه شناختی فازی، عوامل مؤثر بر پذیرش این شبکه معرفی شدند. یافته ها نشان می دهند که اگرچه فاکتور سودمندی درک شده بالاترین اثرپذیری را بر دیگر عوامل دارد اما بهبود دو عامل هزینه های تراکنش ارزان و آگاهی از عملکرد بیت کوین بهترین نتیجه را در فاکتور سودمندی درک شده و درنهایت پذیرش بیت کوین می دهند. نتایج این مطالعه به ارتقا و توسعه مدل های جدید کسب وکارهای مرتبط با گردشگری یاری می رساند. شرکت های خصوصی فعال در حوزه گردشگری نیز می توانند توسط راه حل های پیشنهادی، استراتژی جدیدی برای افزایش سهم بازار و توسعه کسب وکار در دورافتاده ترین نقاط کشور در پیش گیرند. تصمیم گیران دولتی هم با اتخاذ سیاست های حمایتی، کاهش موانع کسب وکار از طریق حمایت های مالکیت فکری، توسعه زیرساخت موردنیاز و تهیه لایحه به قانون گذار می توانند به افزایش سطح درآمد و توسعه اکوسیستم گردشگری در کشور کمک شایانی نمایند.