مهدی شقاقی

هدف: هدف بررسی حاضر، تحلیل نظریه های مطرح در حوزه کارکردهای اجتماعی رسانه های ارتباطی از جمله کتابخانه های عمومی است و سپس، تبیین و تعمیم نظریه ای است که از تناسب بهتری با کتابخانه های عمومی برخوردار است. در این تحلیل، کتابخانه های عمومی با توجه به جایگاه و کارکردهایشان، به مثابه رسانه های ارتباطی تبیین شده اند. روش: پژوهش حاضر با کمک روش فراتحلیل در پی کندوکاوِ نظریه های مطرح در حوزه رسانه های ارتباطی برای رسیدن به یک نظریه مطلوب وکاربست آن برای نهادهای رسانه ای مانند کتابخانه های عمومی است. به علاوه، در این تحلیل برای ارائه شواهد لازم، از روش سندی نیز استفاده شده است. یافته ها: یافته های این تحلیل نشان داد که هیچیک از نظریه های جامعه توده وار، نظریه کارکردی رسانه ها، نظریه جبر فن آوری، نظریه مارکسیستی و زیرمجموعه های آن، و نظریه اجتماعی-فرهنگی به لحاظ شرایط بومی کتابخانه های عمومی در ایران و وجود نظریه های جدید جریان اطلاعات بین الملل، قابل انطباق با کتابخانه های عمومی جمهوری اسلامی ایران نیستند و صرفاً نظریه همگرا می تواند به مثابه یک الگوی «وحدت گرا- رهایی بخش» در جریان اطلاعات جهانی، برای کارکرد اجتماعی کتابخانه های عمومی به منزله نهادی ارتباطی رسانه ای مطرح باشد. به علاوه، عناصر این نظریه نیز با مقتضای کتابخانه های عمومی به تفصیل بیان شده است. اصالت/ارزش: از آنجا که اَبعاد نظری مباحث حوزه کتابخانه ها و از جمله کتابخانه های عمومی در سطوح ملی و بین المللی تا حدود زیادی مغفول مانده است، مقاله حاضر با نگاه جدیدی که به کتابخانه های عمومی دارد، قصد دارد با تحلیل نظریات رسانه های ارتباطی، الگوی مناسبی برای کارکرد اجتماعی کتابخانه های عمومی بیابد.

هدف از پژوهش حاضر، کشف رابطه میان مآخذ و متون پایان نامه های نگاشته شده در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی است. رویکردهای تحلیل افقی در تحلیلهای استنادی، بیانگر این مطلب است متونی که مآخذ مشترک دارند، در حوزه ها و موضوعات مشابهی نگاشته شده اند. این پژوهش قصد دارد آشکار سازد در پایان نامه هایی که موضوع مشابه دارند، چقدر اشتراک مآخذ وجود دارد و آیا درجه اشتراک مآخذ بر درجه شباهت موضوعی صحّه میگذارد؟ بدین منظور، از دسته بندی موضوعی چکیده پایان نامه های کتابداری و اطلاع رسانی استفاده و دسته موضوعی خاصی از پایان نامه های نگاشته شده در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی به عنوان جامعه پژوهش، انتخاب شد. درجه شباهت موضوعی در پایان نامه های مورد بررسی، از روی شباهت کلیدواژه های عنوان و شباهتهای استنادی این پایان نامه ها از طریق میزان اشتراک آنها در مآخذشان سنجیده شده است. بررسیهای انجام شده در این تحقیق نشان داد پایان نامه هایی که در مآخذ بیشتری با هم مشترک بودند، شباهتهای موضوعی کمتری از خود نشان میدادند.

در این نوشتار با بیان رهیافت های نظری که بن مایه های معرفت-روش شناختیِ نحو ه ی مواجهه و تفسیر پدیدارهای اجتماعی را توضیح میدهد، با اتخاذ رهیافت ساخت گرایی اجتماعی که جان مایه ی آن با اثر معروف پیتر برگر و توماس لاکمن به اوج خود رسید و تلفیق وجوه مشترک آن با سایر رهیافت های تفسیری و با عنایت به زمینه هایی از مباحث زبانشناختی اجتماعی و با استفاده از روش سندی، کارکرد کتابخانه های عمومی در چگونگی ساخت سازه های مطلوبی چون هویت ملی، خودباوری، وحدت ملی، اجتناب از غربزدگی، و ... جهت اتخاذ و تعیین موقعیت استرات ژیک کتابخانه های عمومی برای سیاست گذاری در این حوزه بیان شده است.

فناوری اطلاعات به عنوان ابزار و بستر توسعه، در عرصه رقابت جهانی برای سازمانها و مؤسسات وابسته به آنها از جمله کتابخانه ها، دارای مزایای بیشماری است. امروزه تمامی صنایع به نوعی در معرض تحولات این فناوری واقع شده اند. مایکل پورتر اندیشمند حوزه ی کسب و کار در سال 1985 مدل زنجیره ارزش را ارائه داد. طبق این مدل فعالیت های دخیل در سازمان های تولیدی را میتوان به دو بخش فعالیت های اصلی و فعالیت های پشتیبانی تقسیم نمود. فعالیت های اصلی، فعالیت هایی هستند که اصطلاحاً ارزش افزا نامیده میشوند. مدیران کتابخانه های تخصصی نیز با توجه به اهمیت این بخش به عنوان یکی از ارکان پیشرفت اقتصادی سازمان های تولیدی به دنبال افزایش بهره وری در فعالیت های خود با استفاده از فناوری اطلاعات شده اند. در این مقاله به همراه تعمیم فعالیت های کتابخانه های تخصصی به پنج فعالیت اصلی مدل پورتر، اثرات فناوری اطلاعات بر هر یک از فعالیت های زنجیره ی اصلی را بررسی مینماییم.

هدف:در این پژوهش به بررسی آرای آرشیویست های آرشیو مرکزی و بخش تولید اطلاعات سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی پرداخته شده است. روش: از روش پیمایشی استفاده شده است. نظرات 29 نفر از جمع 40 نفری 5/72 درصد از کل بررسی گردید و برای گردآوری اطلاعات نیز از پرسشنامه استفاده شده است. یافته ها: آموزش های ضمن خدمت ضرورت دارد و حدود 80 درصد آن ها ضرورت آن را زیاد عنوان کردند. موضوعات عمدة دوره های آموزشی قبلی مربوط به آموزش نرم افزارهای اداری و زبان انگلیسی بوده است و سودمندی این دوره ها نیز متوسط ارزیابی گردید. اکثر آن ها (6/58 درصا) اظهار کردند که برای ارزیابی شرکتکنندگان، برگزاری آزمون و صدور مدرک ضروری است. آرشیویست ها خاطر نشان ساختند که میبایست به مباحث جدید حوزه آرشیو مثل سواد اطلاعاتی، نرم افزارهای اداری، و نمایه سازی و چکیده نویسی توجه بیشتری شود و در کنار آن مهارت های کامپیوتر و شبکه میبایست مورد تأکید قرار گیرد. اکثر آن ها (میانگین رتبه 43/1) آموزش درون سازمانی را به عنوان شکل برتر و کارگاه های آموزشی را به مثابه قالب برتر برگزاری دوره های آموزش ضمن خدمت برگزیدند (06/62 درصد). تناسب موضوعات مورد تدریس با نیاز آرشیویست ها به عنوان نقطه قوت و مناسب نبودن زمان و مکان تشکیل دوره ها به عنوان نقاط ضعف دوره های قبلی یاد شد.

در این مقاله شیوه‌های تدوین و ساخت اصطلاحنامه‌های پیوسته (آنلاین) از دو رویکرد کلی‌ـ ساخت اصطلاحنامه به کمک رایانه، و ساخت رایانه‌ای اصطلاحنامه‌ـ مورد بررسی قرار گرفته است. در بحث مربوط به ساخت اصطلاحنامة پیوسته به کمک رایانه، استفاده از موتور استدلال‌گر برای تعیین روابط اصطلاحنامه‌ای و نیز رویکرد ذهنی برای ساخت اصطلاحنامه‌های پیوسته مورد مطالعه قرار گرفته و مراحل عمل‌گرایانه برای ساخت اصطلاحنامة پیوسته بررسی شده است. در رویکرد رایانه‌ای برای ساخت اصطلاحنامه‌های پیوسته، روش‌های متنی، روش‌های برگرفته از سلسله‌مراتب ورد نت، خوشه‌بندی، و روش‌های نقشة خودسامان بررسی شده است.