مقدمه: یکی از عناصر مهم در حکمرانی خوب، افزایش مشارکت های مردمی در اداره امور جامعه است و فعالیت های خیرخواهانه مردمی در بهداشت و درمان از جمله این عرصه هاست. این تحقیق با هدف تبیین جامعه شناختی کنش مشارکتی خیرین نظام سلامت انجام شده است. روش: جمعیت نمونه در این تحقیق کیفی-کمی و به شیوه توصیفی و همبستگی، 230 نفر از خیرین نظام سلامت بر اساس بانک اطلاعات سال های 98- 1397 مؤسسات خیریه در 31 استان کشور است. در بخشی کیفی، مصاحبه نیمه ساختاریافته با 15 نفر از خیرین انجام گرفته و تحلیل در نرم افزارMaxqda، منجر به شناسایی مولفه های مرتبط با مشارکت خیرین برای تهیه پرسشنامه محقق ساخته گردیده است. پرسشنامه با اعتبار صوری و آزمون آلفای کرونباخ تائید گردیده و از آزمون های اسپیرمن و کرامرز برای بررسی همبستگی بین متغیرها با مشارکت خیرین و spss26 برای تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته ها و بحث: در این تحقیق، 29/1% شرکت کنندگان خانم و مابقی آقا و همچنین شغل 40/8% شرکت کنندگان دولتی و مابقی آزاد هست. نتایج نشان می دهد بین همدلی و تعلق، اعتماد و تعهد اجتماعی، ساختارهای مشارکتی، پیشینه نیکو کاری، آگاهی اجتماعی و بویژه باورهای دینی با کنش مشارکتی خیرین رابطه معنادار وجود دارد و میان محل زندگی و تولد، تحصیلات، شبکه اجتماعی و درآمد، با مشارکت خیرین، رابطه معناداری نیست. بر اساس یافته ها، آگاهی اجتماعی بیشترین و درآمد کمترین اهمیت را برای مشارکت خیرین دارد.