بررسی عوامل مؤثر بر رفتار محیط زیستی: مطالعه ای کیفی در مناطق شهری ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

مطالعه عوامل مؤثر بر رفتار محیط زیستی مدخل مهمی برای کنترل پیامدهای محیط زیستی در یک اجتماع، شهر یا یک سکونتگاه است. رفتار محیط زیستی تحت تأثیر عوامل انسانی و محیطی متفاوتی قرار دارد که درک آنها نیاز به بررسی دقیق و نزدیک موقعیت های فردی و اجتماعی دارد. در این مقاله با استفاده از پیمایش های صورت گرفته؛ (مصاحبه های عمیق و مشاهده) و تحلیل داده های حاصل با استفاده از روش داده بنیاد؛ تلاش شده است تا عوامل مؤثر بر رفتار محیط زیستی در نمونه ای از جامعه ایران بررسی شود. پیمایش های صورت گرفته بر تجربیات مشارکت کنندگان در بستر سکونتگاه متمرکز بوده است. نتایج حاصل از این مطالعه که با استفاده از پارادایم چهار گانه استرن ارائه شده است، نشان می دهد عوامل نگرشی (ارزش ها، عقیده و هنجار) دارای بیشترین تنوع از موضوعات تأثیرگذار بر رفتار محیط زیستی هستند؛ بر همین اساس ارزش های انسان محور یکی از مهم ترین عوامل مؤثر بر رفتار محیط زیستی است. یافته نهایی این تحقیق (مقوله مرکزی) که با عنوان «رویه ارزشی» نام گذاری شده است، نشان می دهد جریان های اجتماعی به عنوان رویه های رایج رفتاری، در کنار ارزش های تثبیت شده، تأثیر بسزایی بر رفتار محیط زیستی جامعه موردمطالعه دارد. رویه ها شکل مرسوم و عملی رفتار هستند که به وسیله ارزش ها پشتیبانی و تقویت می شوند و توان نفوذ به اکثر قرارگاه های رفتاری از جمله مسکن را دارند.