بازشناسی هنجارهای اجتماعی و فرهنگی در فضاهای عمومی شهری تهران . بهاران تنکابنی، پویان شهابیان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

فضاهای عمومی شهری بخش بزرگی از نیازهای اجتماعی انسان ها را در جوامع شهرنشین برآورده می کنند. با توجه به این که تعامل شهروندان با فضاهای عمومی از یک سو و ارتباط شهروندان با یکدیگر در فضاهای عمومی از سوی دیگر از الزامات زندگی شهری است؛ بازشناسی کیفیت و ویژگی های این فضاهای شهری و هنجارهای اجتماعی- فرهنگی حاکم بر آن ها ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش "نظریه مبنایی" تلاش دارد به استخراج مقوله های مرتبط و تعریف کننده انواع فضاهای عمومی شهری تهران در عصر حاضر بپردازد. با توجه به دیدگاه های کاربران این فضاها، مقوله ها عبارت اند از: برابری، آرامش و آسایش، تنوع، ارتباط و تعامل، تصویر ذهنی و معنا، گرایش، آگاهی، حس تعلق و هویت جمعی، هماهنگی، آزادی، حضور، پویایی و سرزندگی. همچنین مهم ترین مسئله ای که فضاها با آن مواجه هستند، "تعادل و عدالت" در ابعاد و مقوله های گوناگون است؛ فضاهای عمومی شهری تهران را زمانی می توان فضاهایی متعادل و عادلانه دانست که بتوانند در همه جوانب و مقوله ها تعادل و عدالت را برقرار کنند. اما به نظر می رسد که امروزه به ناچار باید هر نوع فضایی را که بتواند برآورنده حتی بخش کوچکی از نیاز انسان بر فضای عمومی شهری باشد، به عنوان فضای عمومی شهری پذیرفت و درعین حال در خصوص کیفیت آن و میزان نزدیکی به معیارها و هنجارهای یک فضای عمومی شهری آرمانی بحث کرد. بدین منظور در این پژوهش تلاش شده است با توجه به ابعاد، مفاهیم، مسائل و چالش های مطرح شده در این فضاها، بایدهاونبایدها یا به عبارت بهتر هنجارهای اجتماعی و فرهنگی- ایجابی و سلبی- مرتبط با آن ها را تبیین کرد. واژه های کلیدی: فضای عمومی شهری، تهران، هنجار، عصر حاضر، تعادل و عدالت