گردشگری جنگ

تحوّلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جهان طی سده های اخیر بویژه در زمینه افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی، توسعه راه های ارتباطی و وسایل حمل و نقل، افزایش اوقات فراغت و بهبود رفاه اجتماعی، منجر به توسعه گردشگری گردیده است. یکی از اَشکال جدید گردشگری که در نواحی تحت تأثیر جنگ می تواند شکل بگیرد، گردشگری جنگ است. در این مقاله سعی گردیده که با استفاده از تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره و روش TOPSIS، تأثیر گردشگران جنگ برروی نواحی که آسیب پذیری بیشتری را از جنگ داشته و در مقابل نواحی که کمترین ارتباط مستقیم با عامل جنگ داشته اند، بررسی و در نهایت رتبه بندی شهرستان ها از نظر کیفیت زندگی صورت گیرد. در فرآیند این روش، از آمار سال 1385 بهره فراوانی گرفته شده است. یافته ها حاکی از آن است که به ترتیب، شهرستان های آبادان، خرّمشهر و دشت آزادگان از نظر کیفیت زندگی در سطح پایینی از توسعه نسبت به شهرستان های بهبهان، رامهرمز و باغملک قرار دارند.

بازدید از یادمان های دفاع مقدس و به عبارتی گردشگری دفاع مقدس، کمک شایانی به ترویج و نشر ارزش های والای دفاع مقدس و انتقال صحیح آن به نسل های آینده است. در همین راستا، بررسی انگیزه ها و نیازهای مؤثر بر تداوم این رفتار، به عنوان مسئله اصلی این مقاله مطرح است. این مقاله سطح توصیفی- تحلیلی، به روش پیمایشی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و جامعه آماری افراد بالای 15 سال کشور و روش نمونه گیری سهمیه ای با تکنیک هدفمند، با حجم نمونه 1200 نفر انجام شده است. یافته ها بیانگر این است که بر اساس تعریف منتخب، گویه های تعیین شده به عنوان نیاز مطرح بوده و در عین حال قابلیت تعمیم به جامعه را دارند. نیازهای دارای اولویت به ترتیب عبارتند از: سرویس های بهداشتی مناسب در محل یادمان ها؛ محل اسکان و استراحت مناسب، ارزان و در دسترس؛ تعمیرگاه و مراکز خدمات وسایل نقلیه؛ جاذبه های گردشگری و تفریحی دیگر؛ محل فروش سوغاتی و صنایع دستی محلی؛ محل فروش محصولات فرهنگی مرتبط با دفاع مقدس؛ پاسخ به سؤالات و شبهات درباره دفاع مقدس؛ مسیرهای تردد مناسب؛ افزایش آگاهی و شناخت نسبت به توانایی های دفاعی کشور؛ وجود ایستگاه های صلواتی با خدمات مختلف. عوامل و متغیرهای زمینه ای تاثیر نظام مند معناداری در انگیزه ها و نیازهای افراد نداشت و می توان گفت که نیازهای افراد مختلف در گردشگری دفاع مقدس همانند و شبیه به هم هستند.

یکی از انواع گردشگری که در دهه های اخیر مورد توجه گردشگران و برنامه ریزان قرار گرفته، «گردشگری جنگ» می باشد.جنگ تحمیلی رژِیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، از جمله جنگ هایی است که در تاریخ،حماسه ها و رشادت های آن ثبت شده است و برای گردشگران جذابیت های خاص خود را دارد، لذا بر این اساس در پژوهش حاضر به سنجش گرایش گردشگران(انتخاب نوع گردشگری)، میزان علاقه برای بازگشت مجدد گردشگران و مقایسه مناطق مورد مطالعه از نظر یادمان های جنگی پرداخته شد،که این پژوهش از نظر روش توصیفی – تحلیلی بوده و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده گردید، که داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند، که در نهایت یافته های حاصل از پژوهش بیانگر وجود رابطه مثبت و معنی دار بین رضایتمندی گردشگران و بازگشت مجدد آنها به منطقه، ورود گردشگران به منطقه با هدف صرفاً معنوی مرتبط با فاکتورهای گردشگری جنگ،تفاوت در اثرات گردشگری جنگ در استانهای مختلف بوده است و در نهایت راهکارهایی در جهت بهبود وگسترش این نوع گردشگری وافزایش گرداشگران ورودی به مناطق مورد مطالعه ارائه گردید.

گردشگری جنگ به عنوان گونه ای جدید از بازار پرتنوع گردشگری است. برای جذب آن ها به مقصد موردنظر باید نیازها و انگیزه های گردشگران را برآورده نمود. به منظور دستیابی به این امر در ابتدا نیاز است که مطالعات امکان سنجی به منظور شناسایی این انگیزه ها در مقاصد گردشگری انجام و سپس به دنبال حصول این شناخت؛ سعی در برآوردن آن ها نمود. ضرورت این امر در گونه های جدید و خاص گردشگری به مانند گردشگری جنگ، اهمیتی دوچندان دارد. پژوهش کاربردی حاضر نیز که آمیخته ای از هر دو روش کمی و کیفی بوده، به منظور دستیابی به این هدف یعنی شناسایی انگیزه های گردشگران جنگ و برآوردن آن ها در استان کردستان، با روش توصیفی-پیمایشی انجام گرفته است. در بخش کیفی با انجام مصاحبه نیمه ساختارمند با گردشگران، جهت شناسایی انگیزه هایشان و سپس تحلیل این مصاحبه ها با تکنیک تئوری بنیادی و در بخش کمی نیز، با توزیع پرسشنامه ای به صورت تصادفی در میان 400 نفر از گردشگرانی که به روش کوکران از حجم جامعه 360 هزارنفری بازدیدکنندگان مقاصد گردشگری جنگ استان کردستان، انتخاب شدند، اطلاعات گردآوری و مورد آزمون قرار گرفتند. تجزیه وتحلیل داده های پرسشنامه ها با بهره گیری از مدل سازی ساختاری در نرم افزار لیزرل، نشان داد که مهم ترین انگیزه های گردشگران، در قالب 41 مفهوم، 10 مقوله؛ شامل: انگیزه های یادگیری، نشر و یادآوری، جاذبه ها، کنجکاوی، نوستالژی و بزرگداشت، خودشکوفایی، ملی گرایانه، ایدئولوژی و عقیده، مذهبی، کسب آرامش و لذت و درنهایت دو مقوله و بعد اصلی انگیزه های کششی و فشاری که در بخش کیفی شناسایی و دسته بندی گردیدند؛ دارای ارتباط و اثر معنی داری با عوامل و سازه مرتبط با خود بوده و در این میان، انگیزه های ملی گرایانه در بخش انگیزه های فشاری با بار عاملی 14/1 و مقدار t محاسبه شده برابر 47/6 و انگیزه های مربوط به بازدید از جاذبه ها در بخش انگیزه های کششی با مقدار بار عاملی برابر 06/1 و مقدار t برابر 18/8، بیشترین تأثیر را در هدایت و ایجاد تقاضای گردشگران به مقاصد گردشگری جنگ استان کردستان، دارا هستند.

به واقع، آثار باقی مانده از جنگ این پتانسیل را دارند که با جذب گردشگران و توسعه گردشگری زمینه ساز بازسازی اقتصادی- اجتماعی مناطق مرزی که بیشترین آسیب ها و خسارت ها را از جنگ متحمل شده اند؛ گردند. اما تحقق این امر، در گرو هماهنگی و شرایط مطلوب کمی- کیفی تمامی اجزای سیستم گردشگری که زیرمجموعه دو بعد عرضه و تقاضا هستند، می باشد. وجود موانع و مشکلات پیش روی عملکرد موفق دو بعد عرضه و تقاضا، شرایط ناموفق کنونی را در گسترش گردشگری جنگ در مناطق مرزی سبب گردیده است. جهت حل این معضل و رونق گردشگری جنگ در این مناطق، ابتدا نیاز است که مطالعات جامعی با مشارکت گروه های ذی نغع صورت گیرد تا با شناسایی این موانع و مشکلات، در مرحله بعد، برنامه های کاربردی جهت رفع آنها تدوین گردد. پژوهش کاربردی حاضر، در منطقه مرزی و جنگ زده شهرستان مریوان استان کردستان با روشی توصیفی - تحلیلی و با رویکردی اکتشافی انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش، دو گروه آگاهان محلی، شامل متخصصان عرصه گردشگری و مسئولین توسعه منطقه به همراه گردشگرانی است که در قالب راهیان نور به منطقه اعزام شده اند. جمع آوری اطلاعات در بخش نظری با استفاده از منابع اسنادی و در بخش میدانی مبتنی بر مصاحبه و توزیع پرسشنامه در میان 350 نفر از جوامع آماری انجام گرفته است. تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی با استفاده از روش تحلیل محتوا و در بخش کمی با استفاده از آزمون های تحلیل عاملی و تحلیل مسیر، نشان از شناسایی 3 مؤلفه انگیزه و تمایل کم به بازدید از منطقه، ضعف آشنایی با منطقه و جاذبه های آن و هزینه های سفر به منطقه مربوط به بعد تقاضا و 6 مؤلفه کمبود امکانات و خدمات رفاهی و اقامتی؛ کیفیت نامناسب اطلاع رسانی،آموزش و تبلیغات، ضعف ساختارهای حمل و نقل، کیفیت نامناسب جاذبه ها، عدم توجه، نظارت و عملکرد مطلوب نهادهای دولتی و ضعف در مشارکت مردم محلی مربوط به بعد عرضه گردشگری منطقه، به عنوان موانع و مشکلات مؤثر بر گسترش گردشگری جنگ منطقه می باشد.

امروزه گردشگری با شاخه های متنوع خود به عنوان یکی از پرطرفدار ترین صنایع در سراسر دنیا شناخته شده است، در میان شاخه های متنوع گردشگری، گردشگری جنگ طرفداران بسیاری را پیدا کرده است.صاحب نظران، گردشگری جنگ را سفر به مناطق جنگی، یادمان ها و آثار جنگی می دانند که به منظور کسب تجارب جدید، برآوردن نیازهای اجتماعی-فرهنگی-معنوی صورت می گیرد. گردشگری جنگ علاوه بر آن که در تبادلات میان فرهنگی حائز نقشی اساسی است می تواند پیوند دهنده فرهنگ ها و زمان حال با گذشته باشد.علاوه بر این باید توجه داشت استان قم با توجه به پیشینه تاریخی و فرهنگی خود، از پتانسیل بالایی جهت جذب این دسته از گردشگران برخوردار است و رضایت سنجی از آنان می تواند به شناخت هر چه بهتر انتظارات و ادراکات گردشگران، برنامه ریزی بهتر به منظور جلب رضایت گردشگران و عوامل حائز اهمیت در جلب رضایت منجر شود.در پژوهش حاضر به بررسی رضایت گردشگران تور های روایتگری انقلاب و جنگ بر اساس چهار مولفه زمان بندی اجرای برنامه ، جاذبه های مقصد، آگاهی بخشی تور و میزان تاثیر گذاری روایتگری در دانش و بینش گردشگران پرداخته شده است.تحلیل یافته های پژوهش توسط نرم افزار های spss و excel صورت گرفته است و نتایج حاکی ازآن است که سناریو win در چهار مولفه مورد مطالعه با سطوح متفاوت رضایتمندی، صدق می کند.در این راستا به ترتیب رضایتمندی از تاثیرگذاری روایتگری،زمانبندی، جذابیت ها مقصد و آگاهی بخشی بوده است.

این تحقیق با استفاده از نظریه داده بنیاد با بررسی بیانات، پیامها و استفتائات مقام معظم رهبری(مد ظله) در موضوع دفاع مقدس و راهیان نور به دنبال ساخت تصویری کلان از این پدیده نوظهور است. جامعه آماری تحقیق تمامی بیانات، استفتائات و پیامهای رهبری است. 84 گزاره از میان 36 مورد از بیانات و پیامهای مرتبط با موضوع تحقیق انتخاب و با کد گذاری گزاره های منتخب، 126 کد باز (مفهوم اولیه) شناسایی شد و در ادامه با لحاظ نمودن اشتراکات محتوایی کدهای باز، 24 مورد مفهوم اساسی تولید گردید. یافته های این تحقیق نشان می دهد اردوهای راهیان نور برای جلوگیری از فراموشی یاد دوران دفاع مقدس و زیارت مقتل شهیدان توسط جمعی از رزمندگان دفاع مقدس شکل گرفت که پس از مدتی به یکی از بزرگترین عملیاتهای فرهنگی نظام با تأثیر مثبت بر فرهنگ عمومی کشور تبدیل گشت و اکنون به منظور توسعه اردوهای راهیان نور باید به صورت فرابخشی و با استفاده از ظرفیت تمامی دستگاه های حکومتی و مؤسسات و گروه های مردمی عمل نمود. در این میان توجه به زیارت با معرفت زائران، جلوگیری از تحریف دفاع مقدس و جلوگیری از حوادث و سوانح راهیان نور ضروری است.

راهیان نور یک نوآوری موفق از جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی در موضوع گردشگری است که توانسته با بهره گیری از فرهنگ ایثار و شهادت، تأثیر بسزایی در فرهنگ عمومی و نسل جوان کشور بگذارد. در این میان، یادمان های راهیان نور هماکنون به عنوان یک مجموعه فرهنگی، نقش حلقه اتصال زنجیره فعالیت های فرهنگی را در راستای تأثیرگذاری بر روی مخاطبان راهیان نور ایفا می کند. هدف این پژوهش، شناسایی موقعیتی (نقطه اهرمی) است که تغییرات کوچک در مدیریت فرهنگی یادمان، آثار فرهنگی بزرگی را در مخاطبان می گذارد. به منظور دستیابی به هدف پژوهش، در سه گام با بهره گیری از تحلیل محتوای کمی، تکنیک خط داستان و تجزیه و تحلیل مضمون، یافته های تحقیق استخراج و سامان یافت. داده های تحقیق در گام اول و دوم به صورت مصاحبه هایی نیمه ساختاریافته با 70 نفر و در گام سوم با 27 نفر از خبرگان و دست اندرکاران راهیان نور گردآوری شده اند. نتیجه پژوهش حاضر نشان می دهد «فضاسازی در یادمان های دفاع مقدس» نقطه اهرمی فرهنگی در مدیریت یادمان ها است که با یادآوری دوران دفاع مقدس و القای معانی و محتوا به صورت ناخودآگاه (ادراک غیرمستقیم) از طریق ارتباط با محیط یادمان بیشترین اثر را بر زائران دارد. فضاسازی در یادمان های دفاع مقدس دربردارنده ابعاد اساسی شامل: گویاسازی (بازسازی و حفظ آثار دفاع مقدس)؛ طراحی و ایجاد؛ نشانه گذاری و 4- پویایی یادمان (زنده بودن) است که باید در سیاست گذاری ها و اجرا مدنظر قرار گیرند.

اغلب مطالعات پیشین به این نتیجه رسیده اند که تصویر ذهنی مقصد گردشگری و ارزش ادراک شده مهم ترین پیش نیازهای رضایت گردشگر هستند و تأثیر زیادی بر رفتار گردشگر در زمین انتخاب مقصد گردشگری دارند.از سوی دیگر تصویر ذهنی مثبت مقصد گردشگری و ادراک گردشگر از ارزش مقصد گردشگری می تواند بروندادهای ارزشمند متعددی را داشته باشد.تصویرذهنی از مقصدگردشگری عاملی است که بسیاری از گردشگران در هنگام انتخاب یک مقصد مورد توجه قرارمی دهند.تحقیق حاضر با هدف بررسی روابط ساختاری تصویر مقصد،ارزش درک شده،رضایت و وفاداری گردشگران در شهر تبریز در شهریورماه 1394 صورت پذیرفته است.داده های مورد نیاز برای این تحقیق با روش نمونه گیری در دسترس از گردشگران خارجی که در شهریورماه 1394 به شهر تبریز سفر کرده اند و با ابزار پرسشنامه جمع آوری شده است.ماهیت تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی می باشد.همچنین از نرم افزارهای SPSS 16 وLisrel 8.5 از روش های مختلف آمار توصیفی و استنباطی برای تجزیه تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها استفاده شده است.نتایج بدست آمده حاکی از آن است که تصویر ذهنی مقصد گردشگری بر ارزش ادراک شده،رضایت گردشگری و وفاداری گردشگر تأثیر مثبت و معنا داری دارد.ارزش ادراک شده گردشگر از یک مقصد گردشگری بر رضایت گردشگری و وفاداری گردشگری تأثیر مثبت و معنا داری دارد. و همچنین تأثیر رضایت گردشگر از یک مقصد گردشگری بر وفاداری به آن مقصد مثبت و معنا داراست.

پدیده جنگ علیرغم ماهیت و زمان وقوع آن بخشی از تاریخ ملت هاست و به مثابه یک پدیده تاریخی در صورت بندی هویت و حیات اجتماعی و فرهنگی جوامع نقش اساسی ایفا می کند. پس به مثابه یک فرایند تاریخی- فرهنگی، گردشگری جنگ می تواند یک محور اساسی در تبادل فرهنگی و یکی از وجوه قابل اتکا جاذبه های گردشگری به شمار آید. در این راستا، گردشگری جنگ هم رسالت تبادل فرهنگی بین نسلی در سطح ملی و هم بین جوامع در سطح بین المللی را بر عهده دارد؛ از همین روست که باید گفت ضرورت دارد در کنار توسعه گردشگری داخلی به مقوله گردشگری جنگ نیز توجه ویژه تری شود. ضمن آنکه آمار و ارقام مخاطبان این نوع سفرها در کشور کم نیستند و در مقاطعی همچون تعطیلات عید، بسیاری از جوانان با سفر به مناطق جنگی درصدد تجربه این نوع از گردشگری بر می آیند. به همین دلیل هدف از این پژوهش بررسی موانع توسعه گردشگری جنگ در استان خوزستان می باشد. رویکرد حاکم بر این پژوهش، توسعه ای - کاربردی و روش تحقیق به شیوه توصیفی، تحلیلی و پیمایشی است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات پژوهش از تکنیک آماری همبستگیاسپیرمن،آزمونرتبهبندیفریدمنوآزمون t-testاستفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد کهتعددمراکزتصمیمگیری، ضعفامکاناتزیربنایی و خدمات گردشگری، ضعفبازاریابیو ضعففرهنگپذیرشگردشگر در استان خوزستان با توسعه نیافتگی صنعت گردشگری جنگ در این استان رابطه دارد.

جریان عظیم فرهنگی راهیان نور، یکی از پرمخاطب ترین عرصه های فرهنگی کشور با تأثیرگذاری مثبت در فرهنگ عمومی جمهوری اسلامی ایران و از مؤثرترین راه های مقابله با جنگ نرم دشمن و استفاده از ثروت غنی و سرچشمه قوی دوران دفاع مقدس است. این پژوهش ضمن معرفی گردشگری، گردشگری معنوی، گردشگری سیاه، گردشگری جنگ و راهیان نور، به نقش ویژگی های مختلف زندگینامه ای، معنوی و اعتقادی، حرفه ای، مدیریتی سرداران و شهدا در به ثمر رساندن درخت تنومند انقلاب و تربیت قهرمانان و نامورانی چون سردار قاسم سلیمانی می پردازد که چگونه در مقابل استبداد داخلی، استعمار و استثمار خارجی در دوران قبل و بعد از انقلاب قد علم کردند، نهضتی بزرگ برپا نمودند و طی دوران هشت ساله دفاع مقدس، روحیه مقاومت، جهاد و شهادت طلبی در اعماق جامعه - از مرکز کشور تا دوردست ترین روستا ها - رسوخ یافت. این جوان مؤمن، شجاع، هوشمند و تیزبین، طی چهل سال آنچنان جلوه کرد، خوش درخشید و در مسیر کمال به پیش رفت که سرانجام سکّه تأسیس مکتبی با نام او توسط رهبر فرزانه انقلاب اسلامی ایران زده شد تا پس از شهادت وی، مرقد مطهر او به مقصد جدید راهیان نور تبدیل شود.

سفرهای زیارتی به مناطق مرتبط با جنگ تحمیلی ایران تحت عنوان راهیان نور، با عمری بیش از دو دهه، یکی از راهبردهای فرهنگی مهم در زمینه ترویج و نشر ارزش های دفاع مقدس به شمار می رود. پژوهش حاضر با هدف بررسی معانی بین الاذهانی مردم اجتماع محلی میزبان، نسبت به گردشگران جنگ و راهیان نور به عنوان کلیتی وابسته به آن صورت پذیرفته است تا از این رهگذر، به فهم جایگاه ایشان در نزد جامعه محلی دست یابد. استراتژی پژوهش استفهامی و رویکرد روشی آن کیفی و متکی بر مردم نگاری است. در این روند نمونه گیری بر مبنای ترکیب تکنیک های گلوله برفی و نمونه گیری هدفمند در هفت شهر اهواز، خرمشهر، آبادان، سوسنگرد، هویزه، حمیدیه و بستان صورت پذیرفته است. درنهایت پس از دو مرحله کدگذاری داده ها، در تبیین معانی بین الاذهانی اجتماع میزبان سه دوگانه پیوستاری شامل جنگ تحمیلی دفاع مقدس، دولت محور مردم محور و زائر بازدیدکننده (گردشگر) شناسایی شد، که به ترتیب بسامد جنگ، دولت محوری و بازدیدکننده نمود بیشتری داشت. از سوی دیگر دوگانه تقابلیِ عرب حاشیه نشین فارس مرکزنشین نیز شناسایی گردید که البته در این میان تجارب موفقی از ارتباطات میان فرهنگی مبتنی بر احترام متقابل و آگاهی از حساسیت های فرهنگی جامعه میزبان از سوی گردشگران، در تضعیفِ این دوگانه بسیار مؤثر ارزیابی شده است. 

توسعه صنعت گردشگری در سالهای اخیر آن را به یکی از حوزه های اقتصادی دارای مزیت پایدار بدل کرده است. برنامه ریزان و مجریان کلان اقتصادی کشورها، با هدف استفاده بهینه از این مزیت اقتصادی  اقدام به طراحی و اجرای برنامه های راهبردی می نمایند. یکی از راهبردهای اساسی در این صنعت، توجه به گردشگری جنگ است. کشور ما به عنوان یکی از کشوری در نیمه دوم قرن بیستم درگیر یک جنگ نابرابر بوده است دارای فرصت بسیار مناسبی برای حضور گردشگران داخلی و خارجی و دیدار آنها از مناطق جنگی و آثار مقاومت دلیرانه مردم ایران در برابر تهاجم صدام و پشتوانه های بسیار بین المللی خودش است. براین اساس به منظور مطالعه جایگاه این نوع گردشگر بر صنعت توریسم و مطالعه شرایط آن در ایران این تحقیق انجام شده است. این تحقیق به روش توصیفی – پیمایشی، بعد از بررسی و مرور ادبیات تئوریک طرح، با استفاده از پرسشنامه ای محقق ساخته، دادهای مورد نیاز جمع آوری شده است. نمونه های این تحقیق به تعداد 200 نفر به روش نمونه گیری تصادفی از بین بازدیدکنندگان مناطق جنگی انتخاب شده است. نتایج حاصله نشان می دهد که عوامل  نوستالژیک و فرهنگی عوامل اصلی انتخاب این مناطق برای گردشگری و بازدید بوده است، و همچنین اکثریت نمونه های تحقیق آن را به عنوان یکی از حوزه های گردشگری مطرح کرده اند که در آینده نیز جایگاه خود را حفظ می کند. بر اساس منایج حاصله می توان گفت فقدان آگاهی مردم و فقدان برنامه ریزی از موانع اساسی  این نوع گردشگری در ایران است. نداشتن موزه جامع و کامل جنگ، نداشتن یادمان های مناسب، ع دم تصویرسازی مناسب و منطقی از گفته ها و خاطره های رزمندگان دفاع مقدس، توجه به مسائل ظاهری در اعزام کاروان های راهیان نور، دست نایافتنی ک ردن رزمن دگان با تعبی رهای ن ادرست، ع دم معرفی اهداف و آرم ان های شه دا و رزمن دگان، رهاکردن مناطق و استان هایی که درگیر جن گ بودند فقط به خاط ر حفظ ظاهری مناطق جنگی و دولتی کردن اعزام ها به مناطق عملیاتی جنوب کشور از مسائلی است که ذهن ها را کمتر به سمت گردشگری جنگی می برد. مقاله حاضر به برر سی وضعیت گردشگری جنگ در ایران و به نتایج به دست آمده از آن اشاره می کند.

گردشگری جنگ به عنوان محصولی جدید و پرطرفدار در بازار پرسود و منفعت گردشگری توانایی بازسازی اقتصادی و اجتماعی نواحی جنگ زده مرزی را دارد. تحقق این امر در گروه برنامه ریزی صحیح بر پایه وضع موجود می باشد؛ در این میان ضروری است که مناطق دارای این پتانسیل شناسایی و الویت بندی گردند تا بدینوسیله امکانات و سرمایه ها جهت گیری صحیحی داشته و در مسیر درستی هدایت شوند. این امر سهم مهمی در تصمیم گیری های مدیریتی داشته و از سویی دیگر به گردشگران برای انتخاب مقاصد و سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری کمک بسیاری خواهدکرد. از سویی نیاز است که برنامه ریزی های گردشگری و در این میان اولویت بندی های مقاصد گردشگری بر پایه رویکرد پذیرفته شده کنونی مدیریت گردشگری یعنی رویکرد سیستمی و روش های جدید تصمیم گیری باشد. در این راستا پژوهش کاربردی حاضر به اولویت بندی مقاصد هدف گردشگری جنگ استان کردستان بر پایه رویکرد سیستمی پرداخته و با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی یکی از زیرمجموعه های روش های تصمیم گیری چندمنظوره انجام پذیرفته است. نتایج پژوهش نشان دادند که در میان مناطق هدف گردشگری استان، شهرستان بانه دارای مطلوبترین وضعیت نسبت به سایر رقبا(مقاصد) جهت توسعه و گسترش گردشگری جنگ است.

جنگ تحمیلی با تمام ویرانی ها و سختی هایی که برای مردمان مناطق مرزی کشور ایران به ارمغان آورد، حس غرور و افتخار را نیز برای کشورمان نیز بر جای گذاشت حال مردم از سراسر کشور و خارج از کشور برای دیدن این مناطق و آثار بر جای مانده از جنگ سفر می نمایند و همین امر منجر به رونق گردشگری جنگ در این مناطق شده است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی بوده و از حیث انجام پژوهش توصیفی - پیمایشی می باشد. ابزار اصلی جهت جمع آوری داده در این پژوهش پرسشنامه می باشد. جامعه آماری این پژوهش را گردشگرانی تشکیل می دهند که به دیدن موزه جنگ شهر خرمشهر رفته بودند. با توجه به این که حجم دقیقی از جامعه در اختیار پژوهشگران قرار نداشت، بر اساس اصل اشباع داده ها و دریافت کثرت نظرات اعضای نمونه تعداد ۲۴۰ نفر بر اساس نظر پژوهشگران به عنوان اعضای نمونه انتخاب شدند. روش نمونه گیری نیز به صورت تصادفی ساده بدون جایگزین می باشد. پس از توزیع و جمع آوری پرسشنامه های پژوهش با استفاده از نرم افزار Spss و آزمون T تک نمونه ای مستقل به بررسی فرضیه های پژوهش پرداخته شد. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که محرک های گردشگری جنگ با افزایش نرخ بازدید گردشگران رابطه مثبت و معناداری دارد و پیشنهاد می شود که دولت در حیطه روابط بین الملل، و موزه جنگ خرمشهر در حیطه تبلیغات و رسانه ها تلاش مضاعفی جهت جذب گردشگر داشته باشند.

هدف: هدف از این پژوهش شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر رضایت حاضران در سفرهای گردشگری جنگ می باشد که در قالب سفرهای راهیان نور از مناطق عملیاتی دوران دفاع مقدس در جنوب کشور بازدید می کنند تا متناسب با این یافته ها بتوان در خصوص تنظیم عوامل موثر بر کیفیت، تصمیمات پایداری گرفت. روش شناسی پژوهش: در فاز نخست این پژوهش از مصاحبه به منظور شناسایی عوامل موثر بر رضایت بازدیدکنندگان و عوامل موثر بر کیفیت سفر استفاده شده است. عوامل شناسایی شده موثر بر رضایت بازدیدکنندگان با استفاده از توزیع پرسشنامه و تحلیل عاملی مورد اعتبارسنجی قرار گرفته اند و در نهایت بر مبنای این معیارها و با استفاده از ماتریس گسترش عملکرد، عوامل موثر بر کیفیت این سفرها رتبه بندی شده اند. یافته ها: این پژوهش ضمن شناسایی فهرستی از عوامل موثر بر رضایت گردشگران و اقدامات موثر بر کیفیت سفرها، نشان داد که به عنوان مهم ترین عامل موثر بر رضایت گردشگران، آن ها تمایل دارند در این سفرها دسترسی بیشتری به وسایل سرگرمی و گذران اوقات فراغت به منظور کسب لذت بیشتر از سفر خود دارند همچنین دخیل کردن بیشتر سایر نهادها و سازمان ها و استفاده از ظرفیت های آن ها به عنوان مهم ترین عامل کیفی موثر بر پژوهش شناسایی شد. اصالت/ارزش افزوده علمی: موضوع مدیریت کیفیت در گردشگری، همچنان نیازمند توجه علمی بیشتر می باشد. نامحسوس بودن پیامد هر یک از پارامترهای کیفی و ضرورت گذشت زمان بالا برای مشاهده این پیامدها مسیر تصمیم گیری در این خصوص را برای مدیران سفرهای گردشگری جنگ در ایران دشوار نموده است. استفاده از روش گسترش عملکرد کیفیت توانسته است ندای بازدیدکنندگان به عنوان مشتریان گردشگری جنگ را به مفاهیم قابل درک برای سازمان های مربوطه ترجمه کرده و به آن ها کمک کند تصمیم های مناسبی اخذ کرده و به تصمیم خود وفادار نیز بمانند.

یکی از ضروری ترین لوازم در جهت حفظ، جلوگیری از انحراف و ارتقای هر پدیده ای، ارزیابی مستمر آن پدیده و استخراج مشکلات و چالش های موجود و تلاش در برطرف کردن آنهاست. راهیان نور نیز به عنوان مهم ترین فناوری نرم بهره برداری از ثروت عظیم دفاع مقدس، از این قاعده مستثنا نیست و هر روز نیاز به ارزیابی و حرکت به سوی نوبه نو شدن دارد. این پژوهش با هدف ارزیابی و استخراج شبکه مسائل راهیان نور دانشجویی، انجام شده است. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر نوع داده ها و تجزیه وتحلیل آن ها در زمره پژوهش های ترکیبی قرار می گیرد. جامعه آماری تحقیق شامل مسئولین اردویی بسیج دانشجویی استان ها، مسئولین نهادها و قرارگاه های استانی و کشوری مرتبط با موضوع و مسئولین کاروان های اعزامی به اردوهای راهیان نور دانشجویی است. در فاز نخست برای جمع آوری داده های موردنیاز از مصاحبه نیمه ساختاریافته با 115 نفر از اعضای جامعه آماری و برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. این یافته ها با استفاده از پنل خبرگی اعتبارسنجی شده اند و بر مبنای یافته های مزبور یک پرسشنامه مقایسات زوجی تهیه شده و برای جمع آوری داده های مورد نیاز فاز دوم از آن استفاده شده است. در این فاز از پژوهش، پرسشنامه مزبور مجدداً در اختیار بیست نفر از اعضای جامعه آماری قرار گرفته و داده های جمع آوری شده با استفاده از روش مقایسات زوجی تجزیه وتحلیل شده اند. نتایج پژوهش نشان داد عواملی همچون نگرش و دیدگاه کلی در مورد اردوی راهیان نور دانشجویی، برنامه ریزی های اجرایی پیش از اردو، وسیله نقلیه و مسیر و اسکان، خدمات رفاهی، ضعف اجرایی مسئولین کاروان ها، ضعف در راهبری و پشتیبانی راهیان نور دانشجویی، تغذیه و سلامت محورهای کلی مسائل پیش روی سفرهای راهیان نور دانشجویی در حوزه عملکردی می باشند و از موضوعاتی همچون ضعف معرفتی مسئولین کاروان ها و ضعف مؤلفه های محتوایی راهیان نور دانشجویی می توان به عنوان مسائل اساسی پیش روی این سفرها در سطح گفتمانی نام برد.