مدینه را باید شهر تاریخی اسلام نام نهاد. هرچند اسلام از مکه آغاز شد ولی این مدینه بود که به تاریخ اسلام هویت داد. تأثیر شهر مدینه بر تاریخ اسلام، ما را بر آن داشت که از تاریخ این شهر واکاوی دقیقی داشته باشیم. اساساً شناخت این شهر در تحریف زدایی و کشف حقایق تاریخی، کمک بسیار دارد؛ از این رو، در این پژوهش به شناخت محیط جغرافیایی این شهر؛ اعم از کوه ها، حرّه ها و وادی ها خواهیم پرداخت و بررسی خواهیم کرد که هر یک از اینها تا چه حد در انتخاب محل سکونت، جنگ ها و روابط اجتماعی و قبیله ایِ مردمِ حجاز مؤثر بوده است.
بدون شک دستیابی به توسعة پایدار از اهداف والای هر جامعه محسوب میگردد و تعدیل نابرابریها مستلزم شناخت ضعیفترین و ناپایدارترین روستاها است. حدّاقل نمودن حدّاکثر ضعف در روستاها نه بر اساس حجم و اندازة آنها، بلکه بر اساس جایگاه و نقشی که در سیستم به عهده دارند، از اهداف اصلی این مقاله است. در حال حاضر مهاجرت در ایران به عنوان یک فرآیند مفید برای حلّ مشکلات و تقاضای رو به رشد صنایع و خدمات قلمداد نمیشود؛ بلکه برعکس، مشکلاتی را بوجود میآورد که شروع آن، افزایش نیروی مازاد در شهرها و بیکاری است. عوامل و توانهای محیطی از جمله توپوگرافی، شیب، دما، بارندگی، آب و قابلیّت اراضی تأثیر بسزائی در حجم مهاجرت و خالی شدن روستاها دارند. ناتوانی این اجتماعات به دلایل مختلف ساختاری موجب عدم توانایی آنها در مقابله با عوامل طبیعی از جمله خشکسالی، سیل، زلزله، کمبود آب، رانش زمین و فرسایش خاک گردیده و در نهایت، مغلوب شرایط و عوامل نامساعد طبیعی گشته و مجبور به مهاجرت و رها کردن سکونتگاه خود شدهاند که در نتیجه، چنین روستاهائی به مناطقی غیرمسکون و خالی از جمعیّت تبدیل شدهاند. نتایج تحقیق حاضر، پهنههای آسیبپذیر را مشخص نموده و روستاهای مستقر در این پهنه ها را که بیشترین حجم مهاجرت را داشته و اغلب مهاجرت آنان به صورت بنهکن در آمده، تحلیل مینماید. نتیجة این روند موجب بلااستفاده شدن منابع طبیعی و انسانی گردیده و منجر به مشکلات شهری فراوانی شده است.