آموزش و توسعه منابع انسانی

علوم شناختی می تواند ساز و کارهایی را ایجاد کند که روند توسعه منابع انسانی تسهیل و تسریع شود. در این بین، صنایع خلّاق فرهنگی با توجه به نقش و جایگاه آن می تواند نقش بسزایی در توسعه ی اقتصادی و فرهنگی کشور داشته باشد که سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به عنوان طلایه دار حرکت فرهنگی کشور می تواند بر اساس تقویت و توانمندسازی کارکنان نسبت به افزایش صنایع خلّاق فرهنگی اقدام نماید. به همین منظور، مقاله حاضر با هدف ارائه ی الگوی شناختی توسعه ی کارکنان صنایع خلّاق فرهنگی در سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران انجام شده است. از لحاظ رویکرد پژوهش، روش کیفی به طور ویژه روش تحلیل مضمون بکار برده شده است. ابتدا محقق نسبت به تهیه پروتکل مصاحبه بر اساس ابعاد و مؤلفه های به دست آمده از مبانی نظری و پیشینه ی تحقیق اقدام نمود و سپس محقق از طریق روش تحلیل مضمون، نسبت به مصاحبه با 20 نفر از خبرگان حوزه ی منابع انسانی در سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اقدام نمود و با کاربرد مراحل تحلیل مضمون، الگوی مفهومی در پنج لایه ی مفهومی، مقوله ای و کدها به دست آمد. نتایج تحقیق نشان داد که با توجه به مصاحبه های به عمل آمده و انجام فرآیند تحلیل مضمون ابعاد شامل 1-توسعه ی روحی – روانی کارکنان، 2-توسعه ی رفتاری کارکنان، 3-توسعه ی مهارتی کارکنان، 4-توسعه ی تحلیلی کارکنان و 5-توسعه ی حمایتی کارکنان می باشد که در قالب یک الگوی شبکه ای ارائه گردید.

توسعه ی منابع انسانی یکی از وظایف مهم و یا به عبارتی مهم ترین وظیفه مدیریت منابع انسانی در سازمان ها بوده که با تمرکز بر آموزش و کمک به پیشرفت کارمندان، نقشی حیاتی در بقای سازمان ها ایفا می کند. یکی از بهترین راه های توسعه ی کارمندان و سازمان، استفاده از نظام جانشین پروری در مسیر توسعه ی شغلی کارمندان می باشد. این پژوهش که با هدف طراحی و ارایه الگوی توسعه منابع انسانی با رویکرد جانشین پروری در دانشگاه ها صورت گرفته، مبتنی بر نظریه داده بنیاد بوده و از نظر ماهیت و روش از نوع توصیفی و اکتشافی و جمع آوری داده ها از نوع کیفی و مبتنی بر مصاحبه های نیمه ساختاریافته و هدفمند می باشد. داده های مورد نیاز این پژوهش با استفاده ازمصاحبه با 14 نفر از مدیران دانشگاه های کشور که در زمینه مدیریت منابع انسانی تجربه داشته و یا صاحب نظر بودند بدست آمده است . تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار spss و Atlas.tiدر سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی با الهام از مدل پارادایمی سیستماتیک استراوس و کوربین ترسیم گردیده و روایی و پایایی داده ها با استفاده از روش های بازبینی مشارکت کنندگان و مرور توسط خبرگان بدست آمده است. پدیده ی محوری پژوهش حاضر توسعه ی کارمندان بر مبنای نظام جانشین پروری" می باشد که با توجه به شرایط علی، زمینه ای، مداخله گر و پیامدهای آن، راهبردها تدوین و الگوی نهایی ارائه شده است.

نیروی انسانی توانمند یکی از مؤلفه های ورود سازمان ها به عرصه های پیچیده رقابت است. ازآنجایی که عوامل متعددی در توانمندسازی مدیران، نقش دارند. بررسی نقطه اشتراک این عوامل، عوامل حیاتی موفقیت در توانمندسازی مدیران را شناسایی و آشکار می کند. توانمندسازی به عنوان یکی از ابزارهای سودمند ارتقاء کیفی کارکنان و افزایش اثربخشی سازمانی تلقی می گردد؛ سازمان های توانمند ماحصل اندیشه مدیران توانمند است؛ ازاین رو، پژوهش حاضر باهدف شناسایی عوامل حیاتی موفقیت در توانمندسازی مدیران شرکت های پیمانکاری شهرداری اصفهان، انجام شده است. پژوهش حاضر، پژوهشی کاربردی است که برای انجام آن از روش توصیفی (پیمایشی) استفاده شده است. جامعه آماری آن شامل مدیران شرکت های پیمانکاری شهرداری اصفهان بوده و حجم نمونه، با استفاده از فرمول کوکران، 120 نفر برآورد شد. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته به روش دلفی و برای تجزیه وتحلیل داده ها، از نرم افزار SPSS و شاخص های آمار توصیفی و نیز آزمون تی تک نمونه ای، بهره گرفته شد. عوامل حیاتی موفقیت در توانمندسازی جامعه مخاطب، تأثیر دارد و در سطح بالاتر از متوسط (179/4) نقش دارند. نتایج این پژوهش نشان داد که شش عامل: انگیزش، آموزش، مهارت های مدیریتی، تمرکز بر توسعه منابع انسانی، تقویت آگاهی، تفکر تحلیلی، در موفقیت توانمندسازی مدیران نقش حیاتی دارند و نقش این عوامل، در سطح بالاتر از متوسط در توانمندسازی مدیران این شرکت ها، تأیید شد.

مقدمه:از آنجا که مراکز آموزش عالی ودانشگاه هاازجمله سازمان های بزرگ و یچیده ای هستند که بیشتر ازسایرسازمان هابانیروی انسانی درارتباط اندوعهده دارتربیت نیروی انسانی متخصص وکارآمدجامعه هستند،ازحساسیت ویژه ای برخوردارهستند. همچنین باتوجه به اینکه توسعه انسان هادرراستای هماهنگی وهمخوانی باتحولات عظیم جامعه،وظیفه اصلی نظام آموزش عالی می باشد،این امرمستلزم برخورداری دانشگاه هاازمدیران آموزشی با صلاحیتهای لازم می باشد(اسماعیلی و همکاران، 1397). هدف این مطالعه طراحی مدل شایستگی برای مدیران آموزش مراکزآموزش عالی بارویکردمهارتهای حرفه ای بود روش ها:این مطالعه ازنوع کاربردی وبه روش ترکیبی ازنوع آمیخته اکتشافی (کیفی– کمی) انجام شد.در بخش کیفی از هم اندیشی خبرگان برای تعیین ابعادومولفه های شایستگی ومهارت های حرفه ای براساس مبانی نظری استفاده شدودر بخش کمی از طیف افراد بالقوه برای مشاهده،کسانی انتخاب شدندکه بتواننددرفرآیندگردآوری اطلاعات خزانه داده های مورد نیاز را غنی نمایند.برای تحلیل داده هاازنرم افزارهای آموس وSPSSاستفاده شدند. یافته ها:شش بعدبرای مهارت های حرفه ای که شامل:1.فنی2.انسانی3.ادراکی4.ارتباطی5.مهارت کارتیمی6.مهارت ابتکاری می-باشدتعیین شد که این ابعادمی توانند شایستگی مدیران آموزش که دارای هشت بعد بشرح:1.ویژگی های فردی2.مهارت های مدیریتی3.عوامل سازمانی4.شایستگی کارآفرینی5.شایستگی کسب و کار6.رهبری7.تصمیم گیری 8.همکاری.می باشد را تبیین و پیش بینی کنند.نتایج محاسبات نشان داد عناصر و مولفه ها و زیر مولفه های مهارت های حرفه ای 75 درصد در شایستگی مدیران آموزش موثر هستند. نتیجه گیری:نتایج نشان داد که مراکز اموزش عالی درراستای تحقق این مقولات گام به گام وبه تدریج باتوجه به یک نقشه راه وبرنامه استراتژیک درازمدت عمل نمایندوبه منظورجامه عمل پوشاندن آن تدوین یک برنامه عملیاتی ضرورت دارد.داشتن رویکردپارادایمی با نگاه بومی ومنطقه ای نیزبه تحقق آن کمک می کند.

منتورینگ همتا یکی از رویکردهای نوین در توسعه حرفه ای کارمندان به ویژه اساتید دانشگاهی به شمار می رود. هدف پژوهش بررسی عناصر برنامه منتورینگ همتا برای اساتید دانشگاه ، رویکرد پژوهش کیفی و روش آن سنتزپژوهی براساس مدل روبرتس(2007) است. جامعه پژوهش، متشکل از 347 مقاله درباره ویژگی ها و مدل های منتورینگ همتا برای اساتید و مدرسان آموزشی است که در بازه زمانی 2005 تا 2021 میلادی در مجلات علمی معتبر ارائه شده اند. نمونه پژوهش شامل 58 مقاله علمی پژوهشی که به صورت هدفمند جمع آوری شده اند. داده های پژوهش از تحلیل کیفی اسناد مورد مطالعه، گردآوری شده اند. بر اساس تجزیه و تحلیل داده ها، مؤلفه های منتورینگ همتا در 5 بُعد و 29عامل طبقه بندی شدند. این ابعاد شامل بُعدفردی(مشتمل بر عوامل؛ مهارت های شغلی، مهارت رهبری، تعادل گرایی، مهارت تصمیم گیری، مهارت حل مسئله، مهارت های ادراکی، دسترسی پذیری، ابعاد شخصیتی، انگیزش)، بُعد سازمانی(مشتمل بر عوامل؛ توسعه حرفه ای، حمایت و تشویق، زیرساختی، توجه به مؤلفه های حرفه ای، ساختار سازمانی و مدیریتی)، بُعد فرهنگی(مشتمل بر عوامل؛ توجه به الزامات فرهنگی) و بعد الزامات و بایست ها(مشتمل بر عوامل؛ حفظ کرامت، مدیریت دانش پداگوژیک، استراتژی روشن، شخصی سازی فرآیند، به صرفه بودن، امنیت، مبتنی بر اصول برنامه درسی محیط کار، مبتنی بر هیوتاگوژی، الزامات برنامه و توجه به نقش) و ارتباطات (مشتمل بر مؤلفه هایی چون، ارتباطات مثبت، ارتباطات اجتماعی، ارتباط در روابط و سودمندی ) می باشد. بنابراین برای اجرای بهتر الگوهای منتورینگ همتا بهتر است به تمام این 5 بُعد توجه شود.

آموزش با کیفیت پیش نیاز اقتصاد شکوفا یک کشور است. با در نظر گرفتن رویکردهای جدید می توان کیفیت آموزش را ارتقا داد. از سوی دیگر توجه به ویژگی ها و شایستگی های متخصصان حوزه آموزش و تمرکز بر شایسته محوری نیروی انسانی این حوزه، رویکردی دیگر است که ارتباط مستقیمی با کیفیت آموزش و بهبود رقابت در این بازار خواهد داشت. لذا هدف پژوهش حاضر، تبیین شایستگی های کلیدی نیروی انسانی حوزه آموزش با رویکرد بازاریابی خدمات آموزشی است. این مطالعه، با بکارگیری از روش فراتحلیل به منظور تحلیل نتایج پژوهش های انجام شده مرتبط با شایستگی های لازم در خدمات آموزشی طی سال های (2005-2020) و (1385-1399) صورت گرفته است. از 91 منبع اولیه، ابتدا 67 منبع براساس چکیده انتخاب، سپس 39 منبع بر اساس محتوا گزینش و در نهایت 12 منبع به عنوان منابع مرتبط، بررسی شدند. ابتدا ناهمگنی اندازه اثر مورد تایید قرار گرفت و سپس اندازه اثر هر شاخص با بکارگیری نرم افزار CMA بررسی شد. با نتایج آزمون Q مبنی بر ناهمگن بودن مطالعات با اطمینان 99 درصد، استفاده از ترکیب نتایج مدل آثار تصادفی مورد تایید قرار گرفت. با توجه به نتایج آثار تصادفی در تحلیل نرم افزار ، 24 شایستگی کلیدی در حیطه بازاریابی خدمات آموزشی احصا شد. یافته ها نشان داد که شایستگی های "مدیریت زمان" و "خلاقیت و نوآوری" به ترتیب با اندازه اثر0.584 و 0.538 بیشترین و شایستگی های "مهارت شنوندگی" و "قدرت تجزیه و تحلیل" با مقدار برابر 0.285 کمترین مقدار اندازه اثر را در میان شایستگی های کلیدی داشتند.

این مقاله با هدف ارائه الگوی جذب منابع انسانی با رویکرد توسعه منابع انسانی در سازمان های دولتی انجام گرفته است. پژوهش حاضر از نظر هدف، یک پژوهش کاربردی-توسعه ای است و از منظر روش گردآوری داده ها، یک پژوهش های پیمایشی-مقطعی قرار می گیرد. برای دستیابی به هدف پژوهش از طرح آمیخته اکتشافی استفاده شده است. جامعه آماری در بخش کیفی شامل مدیران با سابقه سازمان های دولتی در استان خراسان رضوی است. نمونه گیری به روش هدفمند انجام شد و 15 نفر به اشباع نظری دست پیدا شد. جامعه آماری بخش کمی نیز شامل 6000 نفر از کارشناسان منابع انسانی سازمان های دولتی است که با فرمول کوکران حجم نمونه 345 نفر برآورد گردید. با روش نمونه گیری چینه ای در چهار منطقه از استان خراسان رضوی حجم نمونه مورد نیاز تامین شد. برای گردآوری داده ها از مصاحبه و پرسشنامه استفاده شد. مقوله های زیربنایی توسعه منابع انسانی با روش تحلیل مضمون شناسایی شد و الگوی نهایی با روش مدل یابی معادلات ساختاری اعتبارسنجی گردید. تحلیل داده های کیفی با نرم افزار Maxqda و بخش کمی با LISREL انجام شد. نتایج نشان داده است مقوله های فراگیر در قالب عوامل فنی، انسانی و ارزشی دسته بندی شده اند. عوامل سازمان دهنده نیز شامل مهارت، دانش، نگرش، رفتار، پایبندی به ارزش ها، عمل گرا بودن، اقتصادی، تکنولوژیکی، اجتماعی، فرهنگی، انقلابی، مقتدر هستند. عوامل فنی از دانش، مهارت، عوامل اقتصادی و فناوری تشکیل شده است. عوامل انسانی شامل نگرش، رفتار، عوامل اجتماعی و فرهنگی است. در نهایت عوامل ارزشی نیز شامل پایبندی به ارزش ها، عمل گرا بودن، عوامل انقلابی و اقتداری است.

این پژوهش با هدف کاوش و توصیف ابعاد فرهنگ سازمانی دانشگاه فرهنگیان از منظر توسعه شایستگی های معلمی انجام شد. داده های پژوهش بر اساس طرح پژوهش کیفی با رویکرد پدیدار شناسی و به کمک مصاحبه عمیق نیمه ساختارمند جمع آوری شد. مشارکت کنندگان در پژوهش مبتنی بر شیوه نمونه گیری هدفمند و با رعایت تنوع گروه ها به تعداد 44 نفر در چهار گروه: اساتید، مدیران و کارشناسان سازمان مرکزی، و دانشجویان از دانشگاه فرهنگیان، همچنین اساتید دانشگاه ها در حوزه های تعلیم و تربیت و تربیت معلم از دانشگاه های خوارزمی، تهران، تربیت مدرس، شهید بهشتی و علامه طباطبایی تهران انتخاب شدند. داده ها به کمک مصاحبه عمیق اکتشافی جمع آوری شدند. مصاحبه با اساتید، مدیران و کارشناسان سازمان مرکزی دانشگاه فرهنگیان و همچنین اساتید دیگر دانشگاه ها به شیوه انفرادی و با دانشجویان مصاحبه به شیوه گروه های کانونی انجام شد. از تحلیل داده ها ابعاد شش گانه شایستگی های معلمی: دانش نظری، دانش عملی، نگاه توحیدی و زیبا شناختی، باورهای حرفه ای، توانمندی های فردی و فراشایستگی ها با 15 مولفه؛ و در بخش فرهنگ سازمانی دانشگاه فرهنگیان، ابعاد شش گانه فلسفه تربیت، اعتماد، تربیت معلم، تعاملات درون و برون سازمانی، ارزشهای سازمانی و فاصله قدرت با 17 مولفه استنباط شد.

هدف تحقیق حاضر، ارایه مدلی برای توسعه شایستگی های مربی گری مدیران آموزش مناطق 22 گانه شهرداری تهران می باشد. این پژوهش به دلیل ماهیت موضوع، از نوع توصیفی و از نوع پیمایشی است. ابزار به کارگرفته شده در این پژوهش مصاحبه های باز و پرسشنامه ساختار یافته می باشد. به منظور گردآوری اطلاعات، با به کارگیری روش نمونه گیری هدفمند با 30نفر از خبرگان مربی گری کشوری به روش دلفی مصاحبه انجام شد. سپس مدل نهایی با استفاده از پرسشنامه بین 210نفر از مدیران و مسئولین آموزش شهرداری تهران توزیع گردید و با استفاده از معادلات ساختاری در نرم افزار Amos24 و تحلیل عاملی تایید مورد ارزیابی گسترده تر قرار گرفت. براساس نتایج بدست آمده، متغیرهای شایستگی های کنش مربی، شایستگی رفتاری مربی، شایستگی اجرایی مربی و شایستگی پایش کردن مربی به عنوان ابعاد متغیر توسعه شایستگی های مربی گری در مدیران آموزش شهرداری تهران شناسایی گردیدند. ابعاد شایستگی های کنش مربی عبارتند از : تجزیه و تحلیل فردی و راهبردی، وضع مقاصد راهبردی و توسعه طرحهای عملیاتی. رهبری تحول آفرین، اعتماد، گوش کردن فعال و پرسشگری قدرتمند به عنوان مولفه های شایستگی رفتاری مربی، توانمندسازی، توسعه و تشویق وهدایت در انجام وظیفه به عنوان مولفه های شایستگی اجرایی مربی، همچنین پایش مثبت، پایش منفی و بازخورد به عنوان مولفه های شایستگی پایش کردن مربی به شناخته شدند.

هدف از انجام این پژوهش شناسایی فرآیند توسعه فردی به منظور ارائه الگوی برنامه توسعه فردی مدیران مدارس دوره ابتدایی است. چارچوب اصلی پژوهش کیفی است و جهت جمع آوری داده ها از ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. روش پژوهش به لحاظ ماهیت داده از نوع کیفی و به لحاظ هدف از نوع کاربردی است. مشارکت کنندگان پژوهش را اساتید و متخصصان مدیریت و مدیران و خبرگان نظام آموزش و پرورش پس از اشباع نظری به تعداد 22 نفر تشکیل داد که به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. تحلیل داده ها با استفاده از فن تحلیل مضمون انجام شد. نتیجه پژوهش عبارت است از یک فرآیند شش مرحله ای، شامل ترسیم وضعیت مطلوب، تحلیل وضعیت موجود، تحلیل شکاف بین دو وضعیت، تعیین نیازها و هدفگذاری، اقدامات و فعالیت های برنامه توسعه و بالاخره ارزیابی و ثبت نتایج بود. همچنین پیش بایست های برنامه توسعه فردی مدیران مدارس ابتدایی، شامل عوامل فردی، سازمانی و محیطی موثر، الزامات برنامه یعنی: مهارت ها، توانایی ها، دانش و نگرش مدیران، و نیز راهبردهای این برنامه در قالب مولفه هایی شناسایی شد. در این تحقیق بر مبنای ترکیب الگوها و برنامه های توسعه فردی و مصاحبه صاحبنظران، الگویی جامع برای توسعه فردی مدیران مدارس ابتدایی پیشنهاد شده است که می تواند مبنای چگونگی توسعه فردی به شمار رود.

هدف از پژوهش حاضر طراحی مدل عوامل حیاتی موفقیت در آموزش منابع انسانی می باشد. تحقیق حاضر از حیث هدف از نوع تحقیقات کاربردی بوده و از نظر روش تحقیق از نوع آمیخته (مختلط) می باشد. از طرف دیگر نوع تحقیق بر حسب گردآوری داده ها از نوع میدانی می باشد. در بخش کیفی از مصاحبه جهت جمع اوری داده ها استفاده شد.از آنجا که در مرحله کیفی از مصاحبه های نیمه ساختاریافته استفاده شده، لذا به مننظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش کدگذاری سه مرحله ای استراوس و کوربین (1998) بهره گرفته شد. در مرحله دوم پژوهش و ساخت پرسشنامه، از روش کمّی به منظور آزمودن مدل پیشنهادی استفاده شده و در این مرحله از مدل یابی معادلات ساختاری استفاده گردید. جامعه آماری کارکنان شرکت بازرگانی دولتی ایران و ادارات تابعه به تعداد 2756 نفر بود. ضریب آلفای محاسبه شده برای پرسشنامه محقق ساخته برابر با 867/0 بوده که پایایی ابزار پژوهش را تایید می کند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از میانگین و انحراف معیار و در بخش آمار استباطی از تحلیل عاملی تاییدی با کمک نرم افزار Lisrel 8.80 استفاده گردید. نتایج عوامل ﻋﻠّﯽ، زمینه ای، راهبردی، مداخله گر، ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻮﺛﺮ بر موفقیت در آموزش منابع انسانی شرکت بازرگانی دولتی ایران را مشخص کرد. همچنین عوامل ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮ، زﻣﯿﻨﻪ ای، راﻫﺒﺮدی و ﻋﻠّﯽ بر موفقیت در آموزش منابع انسانی شرکت بازرگانی دولتی ایران تاثیر دارند.