پژواک جامعه

افسانه ها از دیرباز به همراه بشر بوده اند. برای طول عمر این گونه داستانی دلائل متعددی بیان شده است از جمله نیاز انسان ها به نقل و شنیدن روایت؛ یکی از مهم ترین ویژگی های این قالب کهن داستانی، که باعث مانایی و پویایی آن شده است، انتقال سینه به سینه است که باعث می شود هرکس از هر منطقه جغرافیایی و از هر دوره زمانی، داستان را به نحوی روایت کند. درواقع افسانه ها همراه با زمانه راوی و مخاطب خود تغییر و خود را با آن سازگار می کنند. بسیاری از افسانه ها از سوی نویسندگان امروزی بازنویسی یا بازآفرینی می شوند و به عنوان داستان کودک به مخاطب عرضه می شوند؛ درحالی که درباره عرضه قصه ها به کودکان با سؤالی مهمی مواجهیم: آیا آموزه های قصه ها برای کودک مناسب است؟ به همین دلیل یکی از معروف ترین افسانه های ایرانی (قصه خاله سوسکه) که بارها چاپ شده است، انتخاب و آموزه های آن را با ویژگی های دریافتی گروه سنی مخاطب (4 تا 7 سال) بررسی کردیم و به این نتیجه رسیدیم که بیشتر آموزه های این افسانه برای کودک امروزی مناسب نیست؛ مگر اینکه همچون روند طبیعی تطور افسانه ها (تغییر همزمان با جامعه) بازآفرینی و مناسب سازی شوند.

توسعه روستایی در ایران، علیرغم ضرورت های فراوان و الزامات انکار ناپذیر، به دلایل گوناگون نتوانسته است، آنگونه که شایسته است، به اهداف خود دست یابد. از جمله مهم ترین این دلایل، می توان به کمبود سرمایه و نیروی انسانی متخصص، محدودیت زمین و منابع آب و خاک و تکنولوژی، پایین بودن سطح بهره وری عوامل تولید، ناصحیح بودن برخی سیاست ها و ناکافی بودن فعالیت های دولتی، سطح پایین مشارکت مردم و ... اشاره کرد. افزایش مهاجرت های روستا به شهر به دلیل تحولات نهادی، ساختاری، اقتصادی، اجتماعی و تکنولوژیکی، تحولات ساختاری-کارکردی در ابعاد مختلف در سکونتگاه های روستایی کشور به وقوع پیوسته است که همزمانی این تحولات با توفیق نیافتن راهبردهای توسعه روستایی در ایران، سیمای جدیدی از توسعه روستایی را پدیدار نموده است. ازاینرو این پژوهش به بررسی ارتباط تحولات یادشده با توسعه روستایی در محدوده شهرستان خانمیرزا از توابع استان چهارمحال و بختیاری پس از پیروزی انقلاب اسلامی و مقایسه آن با دهه 1350 می پردازد. براساس یافته های حاصل از مطالعات میدانی توصیفی و داده های حاصل از پرسش نامه های خانوار و مدیریت روستا، به محاسبه همبستگی میان مهم ترین متغیرهای موجود در شاخص های تحولات ساختاری _ کارکردی توسعه روستایی دست یافته است.

عوامل خارجی و داخلی متعددی بر مناسبات بین حکومت با مردم ایران در دوره های مختلف تأثیرگذار بوده است که از جمله آنها می توان به تصمیمات و سیاست های حاکمان در شرایط مختلف اشاره کرد. مسئله پژوهش حاضر بررسی تأثیر برخی سیاست ها و اقدامات حکومت مرکزی و حاکمان ایالت فارس بر میزان رضایت مندی مردم شیراز عصر ناصری از حکومت می باشد که نگارنده با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و تکیه بر داده های کتابخانه ای درصدد بررسی این موضوع برآمده است. شهر شیراز به عنوان مرکز ایالت فارس در عصر قاجاریه به دلیل مجاورت با خلیج فارس و نفوذ انگلیسی ها در صفحات جنوبی کشور بسیار مورد توجه بود و شاهان قاجاریه برای برقراری امنیت در این شهر، حاکم آن را که مهمترین سمت سیاسی در ایالت فارس بود از بین شاهزادگان و رجال سرشناس انتخاب می کردند. بر اساس یافته های پژوهش، چگونگی تصمیمات حکومت مانند نحوه برخورد در برابر بلاهای طبیعی مانند زلزله و بیماری های واگیردار، ایجاد نظم و امنیت در شهر و مجازات مجرمان، رسیدگی به شکایات مردم، برقراری عدالت اجتماعی، نقش مهمی در مناسبات بین حکومت با اقشار مختلف مردم شیراز داشته است.

در طول دهه های اخیر، جنبش فلسفی بریتانیایی که با عنوان «رئالیسم انتقادی» شناخته شده است، تردیدهایی را درباره فلسفه علوم اجتماعی ایجاد کرده است. رئالیسم انتقادی سعی در تلفیق پارادایم ها داشته و به دنبال تعریف جدیدی از واقعیت، معرفت و پژوهش است. هدف این مقاله این است که ضمن بررسی مبانی هستی شناختی، معرفت شناختی و روش شناختی دو پارادایم رئالیسم تجربی و رئالیسم انتقادی ، تقابل های این دو پارادایم را نمایان سازد؛ لذا این نوشتار با بررسی ادعاهای اصلی رئالیسم تجربی در حوزه های سه گانه فوق، به نقد این دیدگاه ها از منظر رئالیسم انتقادی، با تأکید بر آراء و نظریات روی باسکار خواهد پرداخت.

یکی از مسائل مورد نظر روحانیت پس از پیروزی انقلاب، نظارت بر قانونگذاری بود که در قالب اصول شورای نگهبان در قانون اساسی محقق گردید. اما چگونه اندیشه نظارت فقها بر مصوبات مجلس در قالب اصول شورای نگهبان در قانون اساسی مطرح و به تصویب مجلس خبرگان قانون اساسی رسید؟ مقاله حاضر با بهره گیری از منابع اصلی و پژوهش های انجام شده و با تکیه بر رویکرد توصیفی-تحلیلی به این نتیجه می رسد که گنجاندن اصل نظارت فقها بر مصوبات مجلس در پیش نویس های قانون اساسی، پذیرش اصل نظارت فقها بر قانون گذاری توسط نمایندگان جریان های سیاسی حاضر در مجلس خبرگان، تسلط نمایندگان جریان اسلام فقاهتی در مجلس خبرگان قانون اساسی و هژمونیک شدن گفتمان اسلام فقاهتی بعد از تصویب اصل «ولایت فقیه»، سبب شد جریان اسلام فقاهتی به تدریج اصول مورد نظر خود را در قانون اساسی مصوب مجلس خبرگان قانون اساسی بگنجاند. در نتیجه اصول شورای نگهبان به تصویب نمایندگان رسید.

نوستالژی یا غم غربت ریشه در ضمیر ناخودآگاه انسان دارد و از روانشناسی وارد ادبیات شده است. حسرت و یاد گذشته، موجب بروز غم و اندوه در در انسان می شود؛ به عبارت دیگر نوستالژی، دلتنگی نسبت به روزگار خوش گذشته و میل و اشتیاق بازگشت به آن دوران است. نوستالژی از موضوع های مهم در دوره معاصر است که در اشعار شاعران بازتاب یافته است. نادر نادرپور از جمله شاعرانی است که دلتنگی نسبت به گذشته و یادکرد آن در سروده هایش بسامد فراوانی دارد. محیطی که شاعر در آن می زیسته و عاطفه و احساس عمیق وی موجب برانگیخته شدن حس نوستالژیکی در نادرپور شده است. این پژوهش بر آن است تا به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی عوامل ایجاد غربت و احساس دلتنگی نسبت به گذشته در شعر این شاعر معاصر بپردازد. یافته ها نشان از آن دارد که مضامین نوستالژیکی همچون غم غربت، دوران کودکی، دوری از معشوق، آرمان شهر و خاطرات جمعی در شعر نادرپور نمود بیشتری یافته است.

در حالی که برنامه های شبکه های ماهواره ای بدل به رقیبی جدی برای برنامه های صدا و سیما شده اند، طبق نظرسنجی ها برنامه نود به عنوان یکی از محبوبترین برنامه های صداوسیما در سالهای متمادی شناخته شده است. یافتن دلایل محبوبیت یک برنامه در چنین شرایطی می تواند کلید راهگشای خوبی برای رسانه های داخلی در جهت جذب مخاطب باشد. به همین دلیل هدف این پژوهش یافتن ویژگی هایی از متن برنامه است که توانسته در بستر فرهنگی و اجتماعی ایران با استفاده از شگردهای رسانه ای در جذب بیننده ایرانی مؤثر واقع شود. این که محتوای این برنامه چطور توانسته تا این حد در جذب مخاطب موفق عمل کند و بعداز سال ها همچنان محبوب بماند پرسشی است که این پژوهش به دنبال پاسخ آن است. بدین منظور از روش تحلیل محتوای کیفی برای بررسی و یافتن مختصات متن برنامه که در جذب مخاطب اثرگذار است پرداخته ایم. در این روش پس از کدگذاری متن برنامه به کمک چهارچوب مفهومی پژوهش؛ مضامین ذیل به دست آمد: الف. زبان غیر ایدئولوژیک، ب. انتقادی بودن، ج. تقدس زدایی و اسطوره زدایی، د. دموکراتیک بودن و ج. چندبُعدی بودن. با توجه به مضامین یافت شده، برنامه نود به وضوح هویت متمایز خود را از سیاست مسلط بر صداوسیما خلق کرده است. دموکراتیک بودن برنامه اعتماد مخاطب را برمی انگیزاند. نود گرچه به فوتبال می پردازد اما با توجه کردن به سایر مسائل اجتماعی در واقع متنی "چند معنایی" ایجاد می کند که با ایجاد خوانش های متعدد و متنوع توانسته طیف وسیعی از مخاطبان را با خود همراه کند.

در این تحقیق به زوایای زندگانی معصومین(ع) از بعد تربیتی و رفتارهای سازنده و عملکردهای معصومین(ع) از منظر اخلاقی و خانوادگی و روش های تربیتی ایشان بررسی می شود. پرسش اصلی مقاله این است که آیا برای پیشگیری از آسیب های خانوادگی و اجتماعی ابتدا می بایست نوع نگاه به خانواده را اصلاح کرد؟ بر مبنای سیره و آموزه های معصومین (ع)؛ چه استراتژی هایی برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی وخانوادگی و رفع آنها وجود دارد؟  در این نوشتار با رویکرد توصیفی- تحلیلی و همچنین گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، جامعه مورد استفاده گسترده روایی، قرآن کریم، سیره معصومین(ع)، متون تاریخی، پیام ها و الگوهای اخلاقی، رفتاری و اجتماعی در سیره معصومین(ع) بررسی می شود. نتیجه تحقیق نشان می دهد بهترین استراتژی های پیشگیری از آسیب های خانوادگی و اجتماعی بهره مندی از تعالیم قرآن و سیره و سخن معصومین (ع) (به عنوان راهنمایان حقیقی انسان) است و می توان با کمی درنگ در سیره معصومین(ع) و با سرلوحه قرار دادن خصوصیت های بارز اخلاقی، اجتماعی و رفتاری آنان می تواند در بارور شدن صفات نیک اخلاقی در انسان پیامدهای مثبت و مطلوبی را به همراه آورد تا بتواند از زندگی سالم در سایه الطاف الهی و ائمه اطهار بهره مند شد.

امنیت اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ به طوری که بسیاری از جامعه شناسان احساس امنیت اجتماعی را مهم تر و ضروری تر از وجود امنیت توصیف کرده اند. بى تردید در ایجاد امنیت و احساس امنیت، عوامل گوناگونى دخالت دارند که فقدان آنها برقرارى احساس امنیت را کند کرده یا مانع از تحقق آن شده است. با توجه به اینکه شهر اراک یکی از شهر های صنعتی کشور است، مطالعه رابطه بین وجود مراکز صنعتی و احساس امنیت شهروندان می تواند ما را در شناسایی تهدیدات داخلى بالفعل و بالقوه شهر که اغلب، امنیت اجتماعى این شهر را به خطر مى اندازد، یاری رساند. این تحقیق به دنبال بررسی اثرات کارکردهای اجتماعی مراکز صنعتی شهر اراک بر امنیت اجتماعی دانشجویان است. دانشجویان رشته های صنعتی دانشگاه صنعتی اراک با حدود 2294 دانشجو به عنوان جامعه آماری برگزیده شده است و با استفاده از فرمول کوکران نمونه گیری صورت گرفت که 329 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. نتایج تحقیق فرضیات تحقیق را اثبات کرد به طوری که بین مهاجر پذیری، رشد جمعیت و اعتراضات صنفی با احساس امنیت اجتماعی رابطه معنادار و قوی وجود دارد.

با توجه به شکل گیری برخی از نظریه های تبیین کننده انقلاب در شرایط خاص اجتماعی به وجود آمده، برخی از این نظریه ها در پاسخگویی به چرایی انقلاب و تبیین دقیق آن ناتوان هستند. با گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی، بررسی علل و عوامل و رویکردهای تبیینی این انقلاب هنوز از مباحث مطرح میان بسیاری از صاحب نظران است. بر همین اساس در پژوهش حاضر، تبیین روانشناختی به عنوان یکی از تبیین های موجود که شامل نظریات سرکوب غرایز، توقعات فزاینده و محرومیت نسبی می شود، در انقلاب اسلامی ایران مورد سنجش، ارزیابی و نقد قرار می گیرد. سوال اصلی مقاله این است که آیا تبیین های روانشناختی از قابلیت و توانایی در تحلیل انقلاب اسلامی برخوردارند؟ پس از کاربست نظریه مذکور مبتنی بر روش کیفی توصیفی، تحلیلی و با استفاده از ابزار فیش برداری یافته مقاله نشان می دهد بر اساس دلالت های مشترک از مهمترین علل عدم کارایی تبیین روانشناختی در بیان کامل علل وقوع انقلاب اسلامی می توان به مواردی همچون توجه نکردن به رهیافت های فرهنگی، بی توجهی به ساختار اجتماعی و سیاسی جامعه ایرانی و نقش رهبری امام خمینی(ره) اشاره کرد.

عرایض متضمن مسائل مختلفی است که گریبانگیر مردم بوده است و چون این مسائل از طرق عادی رفع و رجوع نمی شد، صاحبان عرایض به پادشاه پناه می بردند و به او نامه می نوشتند؛ پادشاه نیز  یا خود مستقیماً به آن ها پاسخ می داد یا شاهزادگان و حُکام و سایر مقامات را وادار به پاسخ گویی به صاحب عریضه می کرد. هدف پژوهش حاضر شناخت مسائل و مشکلات گریبانگیر مردم در دوره ناصری است. مسأله پژوهش حاضر این است که چرا مردم عادی، عرایض خود را مستقیما به شخص اول مملکت یعنی پادشاه می نوشتند و عمده مشکلات مردم در چه حوزه هایی بوده و چه اقشاری از طبقات اجتماعی را شامل می شده است؟ روش تحقیق در این پژوهش، تحریر مقدمه تحلیلی بر اساس روش تاریخی (استقرایی) و شیوه نگارش و تدوین آن توصیفی-تحلیلی است. استخراج اطلاعات و داده ها نیز به صورت کتابخانه ای صورت گرفته است. بررسی و تحلیل عریضه ها نشان می دهد که شکل نگرفتن نهادها و ساختارهای اداری، نبود امنیت جانی و مالی عریضه نویسان از سوی حاکمان محلی و مهم تر از همه توجه و پیگیری شخص شاه به مطالبات و تقاضاهای مردم موجب می شد تا آنان عریضه های خود را به شخص اول مملکت یعنی، ناصرالدین شاه، تقدیم کنند.