پژواک جامعه

عصر ناصری را می توان از مهمترین مقاطع تاریخ معاصر ایران دانست. رقابت و نفوذ گسترده روس و انگلیس منجر به نارضایتی قشرهایی از جامعه شده بود. در چنین شرایطی، هر از گاهی واکنشی از سوی تحول خواهان ایرانی در راستای اصلاح و تغییر وضع موجود انجام می گرفت. تأسیس و آغاز به کار روزنامه اختر به چنین هدفی کمک می کرد. اختر نخستین روزنامه برون مرزی بود که به سبک مدرن و به مدت 23 سال در استانبول چاپ می شد. مقالات و مطالب این روزنامه در ترویج و نشر افکار اصلاح خواهانه مؤثر بود. از مهمترین مؤلفه هایی که اختر بر آن تأکید داشت، تغییر در نظام تعلیم و تربیت بود. از نگاه گردانندگان اختر، اصلاح نظام آموزشی می توانست به کیفی سازی نیروی انسانی کمک کند و زمینه را برای انجام اصلاحات در ایران فراهم نماید. این پژوهش بر آن است تا به روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس مندرجات روزنامه اختر به تحلیل نظام تعلیم و تربیت ایران عصر ناصری پرداخته و الگوی اصلاح نظام تعلیم و تربیت ایران را بر اساس مندرجات این روزنامه بررسی و تحلیل نماید.

تفکیک قوا یکی از موضوعات مهم در حوزه حقوق اساسی کشورهای جهان است. در جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا نیز این موضوع به طرق مختلف در قانون اساسی مورد تأکید قرار گرفته است. پژوهش پیش رو به مطالعه تطبیقی میان تفکیک قوا در این دو کشور می پردازد. درآغاز مدلهای گوناگون تفکیک قوا بحث و بررسی می شوند، سپس روابط میان قوای مجریه و مقننه و تقکیک قوا در فراتر از دو قوه مورد بررسی قرار می گیرند. نتیجه آنکه در آمریکا تفکیک قوا از جنس نظام ریاستی وجود دارد، اما در ایران هیچ یک از مدل های تفکیک قوا پیاده سازی نشده اند.

علاءالدوله و سید حیدر از جمله عارفانی هستند که با آراء خود در تاریخ عرفان اسلامی تأثیر درخور توجهی داشته اند. این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش است که انسان شناسی از دیدگاه علاء الدوله سمنانی و سید حیدر آملی چه وجوهی دارد، چه موضوعاتی را در بر می گیرد و تا چه میزان از قرآن، کتاب الهی مسلمانان تأثیر پذیرفته است. بر اساس نتایج تحقیق، هر دو انسان را محور اصلی آفرینش می دانند و در موضوع ولایت که اصلی قرآنی است، تقریبا اندیشه یکسانی را بازتاب می دهند. یکی دیگر از وجوه مشترک بین علاءالدوله سمنانی و سیدحیدر آملی این است که هر دوی ایشان در آثار خویش به شدت در برابر تعصبات دینی بی اساس و درگیری های عوامانه ادیان و مذاهب و هواداران شان موضع می گیرند و معتقد به نوعی تسامح عقیدتی و وحدت ادیان و مذاهب اند

چهره قائم مقام در دهه های گذشته به یکی از عناصر حذف ناشدنی از تابلوی تاریخ اصلاحات و نوسازی بدل شده و قائم مقام در کنار امیرکبیر و سپهسالار یکی از شخصیت های تاثیرگذار در نوسازی کشور مطرح شده است.عملکرد سیاسی قائم مقام فراهانی در فهم ایران در «آستانه تجدد» بسیار مهم است.اصلاحات برآمده از سوی عباس میرزای ولیعهد و قائم مقام فراهانی صدراعظم وی که در دارالسلطنه تبریز مشغول خدمت به ایران بودند، باعث شد که بعدها در این شهر جنبش مشروطه خواهی و حکومت مردم به پیروزی رسد.

مشارکت اقشار مختلف مردم، یکی از اساسی ترین مسائل انقلاب، به ویژه نزد اندیشمندان نسل چهارم نظریه های انقلاب است. مردم در هر انقلابی، یکی از ارکان اصلی آن محسوب می شوند و چنانچه تمایلی به همراهی با انقلاب نشان ندهند، معمولاً انقلابی رخ نمی دهد. انقلاب اسلامی ایران نیز که داعیه دار مردمی ترین انقلاب در جهان است، نیازمند یک بررسی دقیق کمی و کیفی است تا میزان اهمیت این موضوع بهتر تبیین شود. اکثر تحقیقات درباره حضور قشرهای مختلف مردم در انقلاب اسلامی، بیشتر به دهه پایانی عصر پهلوی دوم، به ویژه سال های 1356 و 1357 محدود شده است و نکته دوم اینکه همین اطلاعات کمی و کیفی از نحوه مشارکت طبقات مختلف مردم، بر اساس آمار و ارقامی است که از تظاهرات ها و راهپیمایی ها بدست آمده است، بنابراین هم نقش مردم در سال های 1342 تا 1356 مغفول مانده و هم به اسناد که جزو منابع اصلی و مستند انقلاب اسلامی است، توجهی نشده است. بر این اساس پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که کدامیک از اقشار مردم ایران چگونه و به چه میزان پایه های انقلاب اسلامی را بنا کرده و در 1340 و سال های آغازین 1350، مبارزه را ادامه داده و طلایه دار مبارزات انقلابی بودند.

ضعف ایران در دوران سه شاه آخر قاجار همراه با حوادثی همچون انقلاب مشروطه که از حمایت بریتانیای کبیر علیه منافع روسیه برخوردار بود. کنوانسیون زاویه-روسیه 1325/1907 که به موجب آن روسیه و بریتانیای کبیر ایران را به مناطق تحت نفوذ تقسیم کردند. اشغال سرزمین ایران توسط انگلیسی ها، روس ها و عثمانی ها در طول جنگ جهانی اول؛ قرارداد نافرجام 1919 انگلیس و ایران که به موجب آن از ایران باید به نوعی نیمه محافظت می شد. در نهایت موجب کودتایی که در سال 1299ش سیّد ضیاءالدین طباطبایی و رضاخان را به قدرت رساند، شد. این کودتا سرانجام به تاسیس سلسله پهلوی در ایران انجامید. در این میان نقش، تاثیر و منفعت طلبی قوای بیگانه را نمی توان نادیده گرفت. انگلیسی ها که حضور روسیه در شمال کشور را خطر جدی برای خود می دیدند و درصدد حفظ منافع خود در جنوب ایران بودند؛ در پس پرده و پنهانی این کودتا را طراحی کرده و توسط مهره های ایرانی پیش بردند. پژوهش حاضر با روش توصیفی _تحلیلی، نقش و تاثیر افرادی را که به گواهی تاریخ چه به صورت عملیاتی و چه به عنوان نظریه پرداز در این کودتا دخیل بودند، بررسی می کند.

امنیت یکی از مهم ترین و بحث برانگیزترین موضوعات و مفاهیمی است که امروزه در جوامع و گروه های انسانی مطرح شده و مورد توجه قرار گرفته است. همه روزه در مجله ها و رسانه ها صاحب نظران در این مورد به اظهار نظر می پردازند، نظریات و اندیشه های گوناگونی در زمینه چگونگی ایجاد، تقویت و استمرار، زمینه های مؤثر در تقویت و شکل گیری، چگونگی ضعف و اضمحلال و انواع و ابعاد مختلف آن مطرح و منتشر شده است. نکته مورد اتفاق نظر، تعدد و کثرت عوامل تأثیرگذار بر امنیت است. صاحب نظران متفاوتی از قبیل فیلسوفان، سیاستمداران، جامعه شناسان و روان شناسان در خصوص امنیت صحبت کرده و تلاش داشته اند آن را به صورتها و انواع مختلف توصیف، تشریح و تبیین کنند. فیلسوفان معتقدند: انسان ها زندگی در یک جامعه امن را به زندگی در یک جامعه پر تنش و ناامن ترجیح می دهند. برخی صاحب نظران مهم ترین وظیفه دولت را ایجاد، حفظ و تداوم و توسعه امنیت می دانند. به عنوان مثال توماس هابس معتقد است: دولت به عنوان دارنده قدرت، باید امنیت را در جوامع ایجاد کرده و مانع از تعرض و نزاح میان افراد در جامعه شود. در غیر این صورت نبرد و جنگ بر سر منافع میان انسان ها ایجاد شده و موجب خونریزی ها و کشمکش های زیادی می شود.  

سیاست های شهری که به هدف برقراری نظم و مدیریت شهرها انجام می شود، در طول تاریخ شهرنشینی ایران متغیر بوده اند. برخی از این سیاست های شهری باعث توسعه شهرنشینی و برخی دیگر باعث زوال شهرها شده اند. برای ادامه رونق شهرنشینی در کشور و عبور از بحران ها علاوه بر شناسایی این سیاست ها، بایستی از عوامل تاثیرگذار بر روند این سیاست های شهری نیزکمک گرفت. براساس اهمیت موضوع فهم این عوامل و سیاست ها، این پژوهش برای شناخت عوامل مهم و زمینه ساز و تاثیرگذار بر سیاست های شهری عضدالدوله دیلمی و شناسایی عملکردهای شهری وی صورت گرفت. روش مورد استفاده در این پژوهش ، روش تاریخی و در گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است. روشن گردید که عواملی چون وابستگی خانوادگی، مکان ولادت، مذهب تشیع، اقتدار سیاسی، علاقمندی به تمدن ایران باستان باعث ایجاد عملکردهایی همچون ایجاد باغشهر و شهرجدید صنعتی، نوسازی شهری، برقراری امنیت، توجه به کشاورزی ، توجه به سلامتی و نشاط شهروندان و فضای سبز شهری و آزاد اندیشی در شهرهای این دوران شد . این عملکردهای 34 ساله عضدالدوله باعث شد دوران وی از درخشان ترین دوره های رونق شهرنشینی در ایران باشد و در نتیجه فرضیه ارتباط مستقیم بین ثبات سیاسی ناشی از عملکرد یک پادشاه با رونق شهرنشینی در ایران تایید می گردد.این عملکردهای 34 ساله عضدالدوله باعث شد دوران وی از درخشان ترین دوره های رونق شهرنشینی در ایران باشد و در نتیجه فرضیه ارتباط مستقیم بین ثبات سیاسی ناشی از عملکرد یک پادشاه با رونق شهرنشینی در ایران تایید می گردد.

در عصر صفویه انبوهی از سفرنامه ها از سوی سفیران و جهانگردان خارجی که به ایران سفر کردند، نگارش یافت. مطالب این سفرنامه ها، بیانگر روایت و زاویه دید نگارندگان آنها به ایران و مردم آن است. در این پژوهش کوشش شده است، به این پرسش پاسخ داده شود که سفرنامه نویسان این دوره چه روایتی از مهمان داری و سفیر پذیری ایرانیان ارائه کرده اند؟ بر اساس یافته های تحقیق، عموم روایتگران به مهمان نوازی ایرانیان از بدو ورودشان به ایران اشاره کرده اند، آنها همچنین چگونگی حضورشان در دربار صفوی را روایت کرده اند. در این روایت ها نقش صاحب منصبان درباری در رسیدگی به امور سفرا درخور توجه است که به ترتیب مهماندار باشی، ایشیک آغاسی، تفنگ دارباشی، ناظر و وقایع نویس با آنها در ارتباط بودند. همچنین از میان اطلاعات و روایت های آنها، می توان جایگاه آنها را در نظام قضایی ایران و برخورد شاه با آنان دید. روش تحقیق توصیفی تحلیلی با تکیه بر داده های تاریخی است

در میان شخصیت های تاریخ معاصر ایران، امیرکبیر یکی از معماران بزرگ پروژه اصلاح ایران به شمار می رود که با انجام اصلاحات عملی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود، بسترساز تجدد در ایران شد. هرچند قتل نابهنگام او ضربه ای سهمگین بر پیکر ایرانِ در حال تغییر وارد آورد؛ اما اقدامات و اصلاحات وی تأثیر غیرقابل انکاری بر روند اصلاح ایران در دوره های بعدی بر جای گذاشت به طوری که بسیاری از دولتمردان مصلح و متجدد عصر ناصری که در حوزه نظر و عمل، جریان تجددخواهی ایرانیان را به پیش راندند، از بر کشیدگان امیرکبیر بودند. بررسی مبانی فکری و الگوی اصلاحات امیرکبیر در دوره صدارتش مسئله اصلی این مقاله را تشکیل می دهد

این پژوهش به علل موافقت و مخالفت احزاب چپ گرای فرانسوی با اتحاد اروپا و اینکه این موافقت ها و مخالفت ها در چه زمینه هایی صورت گرفته است، خواهد پرداخت و نشان خواهد داد چه سیاستی از سوی احزاب مختلف این کشور در قبال اتحادیه اروپا اتخاذ شده و در آخر شناخت خوبی به خواننده در زمینه تفکرات احزاب  چپ فرانسوی در قبال اتحادیه اروپا وهمگرایی اروپایی، می دهد. روش پژوهش حاضر، دارای رویکردی تحلیلی_توصیفی است. جمع آوری داده ها به روش کتابخانه ای و مرور اسنادی صورت گرفته است. نگارنده به تحلیل و توصیف مواضع احزاب چپ فرانسه با اتکا به مانیفست های آنها و سایر منابع موجود  می پردازد. احزاب چپ میانه رو و رادیکال در فرانسه در زمینه تأکید بر چندجانبه گرایی و محیط زیست و حمایت از حقوق زنان و... دارای نقاط اشتراک و در زمینه بحث بر سر لزوم وجود اتحادیه افتراق دارند.

جریان های سلفی معتقد به تشکیل جامعه و حکومتی مانند جامعه و حکومت «سلف صالح» هستند و تحولات حکومت داری و مناسبات اجتماعی در حدود 1400 سال اخیر را مردود می دانند و وظیفه مسلمانان را بازگشت به آن دوره تلقی می کنند. اما عموم این گروه ها صرفاً در حیطه علوم انسانی این اعتقاد را داشته و در خصوص تحولات فن آوری این تلقی را ندارند و استفاده از ابزارهای پیشرفته مدرن را نه تنها مجاز دانسته، بلکه در مسیر توسعه آن برای اهداف خود سرمایه گذاری نیز می کنند. حال «امارت اسلامی افغانستان» که فرزند این اندیشه است، با وجود اینکه تعریفی محلی در خصوص هدف بازگشت به سلف صالح را مطرح می کند؛ اما یگانگی در مبدع و قرابت با گروه های سلفی تروریستی مانند «شبکه حقانی»، «القاعده» و... امکان ایجاد یک پایگاه امن جهانی برای گروه های تروریستی سلفی را محتمل می سازد؛ اهمیت ماجرا از آن رو بیشتر می شود که با پیشرفت های تکنولوژی و نزدیکی این حکومت با چین به عنوان یکی از دو قطب این عرصه، وجود سرمایه مالی و همچنین دانشگاه های صنعتی و آزمایشگاه های نسبتاً مجهز در این سرزمین (به واسطه حضور 20 ساله ناتو و سایر کشورها) می تواند احتمال وقوع مخاطره ای جدیی برای امنیت جهانی را پیش بینی کرد؛ مخاطره ای که در عصر انقلاب چهارم صنعتی، با گسترش هوش مصنوعی، ماشین های خودران و حتی سایبورگ ها و... بسیار گسترده تر از پیش خواهد بود. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی قصد دارد این مخاطرات را گوشزد و لازمه ایجاد یک ائتلاف جهانی برای مقابله با آن را پیشنهاد و بررسی کند.