الاهیات قرآنی

الاهیات قرآنی

الاهیات قرآنی سال دوم پاییز و زمستان 1393 شماره 3

مقالات

۱.

تکامل برزخی از منظر عقل و نقل

کلید واژه ها: تکامل برزخی قرآن روایات عقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۰ تعداد دانلود : ۱۸۹۲
وجود و حیات انسان، دارای اطوار گوناگون است، به طوری که انسان در امتداد پیمایش حرکت تدریجی از قوه به فعل در حیات مادی، وارد عالم برزخ می شود. بحث در باره عالم برزخ و مسائل پیرامون آن از دیر باز مورد توجه متکلمان اسلامی بوده است. سوال اصلی تحقیق در این مقاله عبارت است از این که: آیا تکامل نفس که از ابتدای پیدایش در عالم ماده آغاز شده، محدود به همین نشأ عنصری است، یا آن که پس از انقطاع تعلق به بدن، در عالم مثال نیز تداوم می یابد؟ هدف این نوشتار، تبیین و اثبات تکامل برزخی است زیرا ربط وثیقی با انسان شناسی دینی و سعادت انسان دارد. در این مقاله که به روش کتابخانه ای- تحلیلی نگارش شده، این نتیجه حاصل گردید که در آیات و روایات غالباً اشاره صریحی به این مطلب نشده، لیکن به طور تضمنی و التزامی تکامل برزخی استنباط و در نهایت این موضوع از امور مسلم و ضروریات دینی محسوب می شود. مضافاً بر این که برهان عقلی فلسفی نیز آن را تایید می نماید.
۲.

اثبات استقلال آیه تطهیر در قرآن کریم

کلید واژه ها: آیه تطهیر اهل بیت امامت عصمت اهل سنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۱ تعداد دانلود : ۲۲۴
از ویژگی های شیعه آن است که با تکیه بر آیات الهی و سنت قطعی پیامبر اکرم(ص) اعتقادات خود خصوصا باورهای اختصاصی مانند امامت و عصمت را اثبات می کند. فهم دقیق آیات و جایگاه آن ها در سوره ها در دستیابی به تفسیر ناب از قرآن کریم بسیار راهگشاست. آیه شریفه تطهیر و ابعاد دلالت و مصادیق آن، یکی از آیاتی است که دائما مورد بحث و گفتگو و مجادله و مباحثه و مناظره بین مسلمین و دانشمندان مختلف بوده و آثار مختلفی پیرامون آن به نگارش در آمد. سوال اصلی تحقیق این است: که شواهد و ادله استقلال آیه تطیر کدامند؟ در راستای پاسخ به این پرسش، ابتدا دلایل و شواهد استقلال مطرح و سپس توجیهات ارائه شده از سوی دانشمندان اهل سنت مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
۳.

مفهوم شناسی قدرت الاهی و دلایل کلامی اثبات آن

کلید واژه ها: قدرت الاهی اسماء و صفات حدوث عالم اتقان صنع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۵ تعداد دانلود : ۴۳۷
مسأله اسماء و صفات خدا یکی از بنیادی ترین مسایل مطرح در متون مقدس ادیان آسمانی، حکماء و متکلمان الاهی بوده است. قرآن کریم و روایات اسلامی نیز فراوان این مساله و مسائل مرتبط با آن را مطرح کرده است. در میان مکاتب مختلف کلام اسلامی، معتزله و شیعه، سهم به سزایی را در بسط معنایی و مفهومی اسماء و صفات الاهی ایفا نموده اند. قدرت الاهی به همراه شش صفت علم، اراده، حیات، سمع، بصر و کلام، از برجسته ترین صفات خداوند به شمار آمده و از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. سوال تحقیق این است که: که قدرت الاهی یعنی چه و دلایل اثبات کدامند؟ و قلمرو آن تا کجاست؟ پژوهش حاضر در صدد است با اتکا به منابع اصیل کلامی و فلسفی و با روش توصیفی-تحلیلی، به این پرسش پاسخ دهد. به نظر می رسد قدرت الاهی به معنای علم، اختیار و اراده خدا برای آفریدن و یا نیافریدن است و در این مقاله این موضوع با استناد به برخی آیات قرآن کریم و هم چنین دلایل عقلی کلامی مانند حدوث جهان توسط خدا، اتقان صنع و فطرت اثبات شده است.
۴.

تحلیل اشارات قرآنی معاد در آثار شیخ اشراق سهروردی

کلید واژه ها: سهروردی قرآن معاد نفس اشراق نور اسفهبدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۵۲۵
معاد یکی از مهم ترین اصول اعتقادی اسلام به شمار می آید. فیلسوفان مسلمان در باره ابعاد این موضوع مباحث فراوانی را مطرح کرده اند. هدف این مقاله بررسی معادشناسی اشراقی در آثار شهاب الدین سهروردی با تکیه بر اشارات قرآنی است. سوال تحقیق این است که: شیخ اشراق در تبیین مساله معاد چگونه از آیات قرآنی بهره برده است؟ وی به عنوان یک فیلسوف متأله، در نظام اشراقی خویش با نقد حکمت مشاء و با محوریت نور در حکمت اشراق و هستی شناسی تشکیکی، تبیین های متنوّعی را در باره مسائل حکمی به نمایش گزارده است. از نظ ر این فیلس وف اشراق ی، نف س انسان ی ی ا به تعبی ر او «ن ور اسفهبدی» جوهری مجرد و باقی است که فنای جسم در فساد آن تأثیری ندارد. این نور مدّبر با حدوث بدن از جانب واهب الصور به بدن افاضه می شود. نفس با بدن رابطه شوقیه تدبیریه دارد و از بدن به منزله ابزار برای تشدید انوارش استعانت می جوید و در عین حال همراه با فنای بدن فانی نمی شود. در دیدگاه سهروردی، به طور کلی سه دسته نفوس (کامل، متوسط و ناقص) قابل تمایز اند که هر کدام معاد خاصی دارند و برای اثبات آن ها علاوه بر براهین فلسفی، به آیاتی از قرآن استناد کرده است که در این مقاله مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند.
۵.

کارکردهای روان شناختی ایمان بر اساس قرآن و حدیث با تاکید بر آثار استاد مطهری

نویسنده:

کلید واژه ها: ایمان دینی کارکردها مطهری قرآن و حدیث روان شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۱ تعداد دانلود : ۳۱۱
بررسی کارکردهای ایمان دینی در عرصه های مختلف زندگی از جمله مباحث بنیادی است که توجه فیلسوفان، متکلمان، روان شناسان و جامعه شناسان را به خود معطوف ساخته است. قرآن کریم نیز ایمان را یکی از معیار های سه گانه انسانیت در کنار عمل صالح و علم یا آگاهی دانسته است. هدف این مقاله بررسی کارکرد های روان شناختی ایمان در زندگی انسان، بر اساس منابع اصیل اسلامی است. سوال تحقیق این است که کارکردهای روان شناختی ایمان در زندگی در قرآن و روایات با تاکید بر آثار استاد مطهری چیست؟ بعد از بررسی اجمالی ماهیت ایمان، کارکردهای آن در حیطه روان شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این بررسی نشان داد که ایمان مایه حیات حقیقی انسان و جاودانگی او می شود. و در صورتی که درونی شده باشد برکات فراوانی در حیطه ای شناختی، روان شناختی، و رفتاری بر جای می گذارد و می تواند حسن دنیا و حسن آخرت و سلامت جسم و جان را در دو سرا رقم بزند. مهم ترین کارکردهای ایمان در بعد روان شناختی عبارتند از: خوش بینی، وحدت شخصیتی، روشن دلی، روشن بینی، امیدواری، آرامش روحی، آزادی معنوی، بهره مندی از لذت های متعالی، گریز از خودبیگانگی، محبوبیت، ایجاد حیات حقیقی و نجات و رستگاری. بنابراین انسان با آراستن خود به ایمان دینی می توانند به این نتایج بی نظیر در راستای دستیابی به یک حیات حقیقی و برخوردار از سعادت دنیا و آخرت دست یابند.
۶.

تحلیلی از راز ایمان جابر بن عبدالله انصاری به آیه 85 سوره قصص و مساله رجعت

کلید واژه ها: جابرین عبدالله صحابی رجعت آیه 85 سوره قصص

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۰ تعداد دانلود : ۳۲۳
جابر بن عبدالله انصاری، صحابی گرانقدر پیامبر اکرم(ص) و حضرات معصومین(ع) بوده که به دلیل مصاحبت با هفت معصوم و عمر طولانی، روایات زیادی از وی در منابع شیعه و سنی بیان شده است. جابر که توفیق درک محضر امام پنجم شیعیان را نیز داشته، مورد تایید امام باقر(ع) بوده و روایات متعددی از وی در زمان حیاتش نقل کرده اند. گاهی اصرار امام بر روایت از جابر بن عبدالله، مورد سوال یارانشان قرار می گرفت و افرادی نیز بودند که درباره وثاقت وی، از امام سوال می پرسیدند و امام این پاسخ مشترک را داشته اند که جابر بن عبدالله، به آیه 85 سوره قصص ایمان و اعتقاد دارد. سوال اصلی این پژوهش این است که: چه رابطه ای بین وثاقت جابر و مفاد این آیه وجود دارد؟ در این مطالعه اثبات شده است که اعتقاد جابر به این آیه، نشان دهنده ایمان او به مساله رجعت بوده است. در آن مقطع تاریخی ایمان به رجعت از جمله ویژگی های شیعه راستین بوده است. در این مطالعه دلایل ارتباط بین مفاد این آیه و وثاقت جابر، جایگاه اعتقاد به رجعت در نظام اندیشه شیعی و اهمیت اعتقاد جابر بن عبدالله به رجعت و تاثیر آن در اثبات حقانیت تشیع، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
۷.

بررسی ویژگی های اعتقادی اخلاقی خدمت رسانان از نگاه آموزه های اسلام و عهدین

کلید واژه ها: منابع اسلامی کتاب مقدس اعتقادی اخلاقی خدمت رسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۲ تعداد دانلود : ۱۹۶
خدمت رسانی به هم نوعان یکی از صفات اخلاقی در همه جوامع بشری و ادیان آسمانی است که ریشه در فطرت انسان ها دارد. بیان ویژگی های اعتقادی- اخلاقی این گروه از انسان های خدمت رسان و شریف می تواند دیگران را ترغیب نماید تا به این گروه بپیوندند. هدف این نوشتار تبیین این ویژگی ها از منظر قرآن و حدیث و عهدین (تورات و انجیل) است. منابع اسلامی و هم چنین برخی از آموزه های عهدین، مولفه ها و اوصاف مومنان خدمت رسان را معرفی کرده است. سوال تحقیق این است که: اوصاف اعتقادی و اخلاقی خدمت رسانان از نگاه آموزه های دینی چیست؟ در همین راستا این نوشتار در پی آن است تا با یک مطالعه تطبیقی، نقبی به مقوله اوصاف خدمت رسانان در آموزه های دینی زده تا جایگاه و مقام آنان را بهتر بشناساند. از این رو این تحقیق با استفاده از روش تحلیلی و کتابخانه ای به تبیین هریک از اوصاف خدمت رسانان پرداخته است تا گامی درجهت بسط و گسترش این ویژگی ها در سطح جامعه برداشته باشد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۹