پژوهش دینی

عصمت امام (علیه السلام) یکی از مبانی امامت در فرهنگ تشیع است؛ و علمای امامیه از دیر باز با برهان های متعددی ضرورت آن را اثبات کرده و به دفاع از آن پرداخته اند، درحالیکه این موضوع همواره از ناحیه مخالفین مورد نقد واقع شده است. . آلوسی- از مفسرین معاصر عامه - از جمله مخالفین عصمت است و نقدهایی را بر دیدگاههای امامیه در ادله عصمت وارد کرده است. او بر این باور است که با ختم نبوت موضوع عصمت پایان می یابد و برای حفظ دین فقط عدالت و اجتهاد کفایت می کند و نیازی به عصمت امام نیست. او همچنین معتقد است که بین عصمت امام و غیبت ایشان از منظر شیعه تناقض وجود دارد. این دیدگاههای آلوسی عمدتا برگرفته از نوع نگرش او به موضوع امامت و مساوی دانستن امامت و خلافت و تنزل مقام امامت به حد عالمان یک جامعه است. آراء آلوسی بعضا برگرفته از نظر پیشینیان است و مورد استفاده مخالفان معاصر نیز قرار گرفته است. در این پژوهش ضمن واکاوی و ارزیابی دیدگاههای آلوسی در نفی دلائل شیعه به تبیین ادله عقلی امامیه در اثبات ضرورت عصمت امام و تثبیت جایگاه و مقام امامت پرداخته شده است.

قرآن کتاب هدایت بشر در تمام اعصار است وخداوند متعال به منظور ایضاح معانی، جلب نظر و توجه مخاطبان و انتقال مفاهیم والای معنوی و تعلیم دستورات اخلاقی و معارف دینی و تسریع در فهم و آسان سازی مطالب و تنزّل مفاهیم عمیق معنوی در روح و جان آدمی، از قالب قصه و در قصص از سبک های مختلف ادبی و داستان گوئی استفاده کرده است.در این میان، تمثیل و تشبیه و ایجاز و اطناب و سایر سبک های ادبی از شیوه های پیام رسانی در داستان های قرآن است که به منظور عینیّت بخشیدن و تجسم دادن به مفاهیم عقلی و معنوی بکار رفته تا هر کس به فراخور درکش از آن بهره بگیرد و ازآنجاکه یکی از اهداف قرآن برای آشکار شدن مسائل زندگی استفاده ازبیان سمبلیک است،به این حقیقت می رسیم که نقل داستان از بهترین روش هایی است که به این هدف عینیت می بخشد. به ویژه اینکه القای پیام به صورت مستقیم و آمرانه، همیشه با استقبال طبایع انسانی مواجه نمی گردد و بسیاری از اوقات، از طریق هنر می توان پیامی را به طور غیرمستقیم ایراد نمود،قرآن کریم نیز این مهم را مدنظر قرار داده در نقل داستان ها ، از سبک های مختلف ادبی برای القاء پیام استفاده کرده است در این مجال به بررسی برخی از این سبک های ادبی خواهیم پرداخت.

مسأله معاد در کتب اوستا، عهدین، تلمود و قرآن کریم صراحتاً ذکر شده است و تنها در اسفار پنجگانه تورات سخن صریحی بر این مطلب نیست. در عهد عتیق سخنی در مورد اوصاف بهشت ذکر نشده، ولی در اوستا و عهد جدید برای بهشت اوصافی کلّی مانند جایگاه آسایش و خوشی، بهترین زندگی و زندگی جاوید ذکر شده است. اوصاف بهشت و نعمت های آن با جزئیات بیشتر و بسیار شبیه به آنچه که در قرآن کریم ذکر شده است در سنّت شفاهی یهود یعنی «تلمود» و کتب زرتشت یافت می شود و این مطلب ناشی از منشأ واحد این کتب و الهی بودن آن هاست. علاوه بر این مبحث معاد و اوصاف بهشت در قرآن کریم نسبت به کتاب های ادیان زرتشت، یهود و مسیحیت، از جامعیت و دقّت خاصّی برخوردار است و این مسأله نشان از تحریف کتب آسمانی پیشین، قرار گرفتن دین اسلام در مرحله ای فراتر در سیر تکاملی ادیان و نقش مُهَیمِن بودن قرآن کریم نسبت به سایر کتب آسمانی است.

کاوش در متن قرآن حاکی از آن است که مشرکان با هدف انکار منشأ وحیانی قرآن و نفی معاد نسبت «اساطیرالاولین» بودن به قرآن داده اند. لغویان واژه «اساطیر» را جمع «اسطوره» دانسته اند. در مفهوم این واژه نیز تعاریف گوناگونی ارائه گردیده که حاصل آن این است که اسطوره جهان بینی ویژه انسان باستانی است و از جهت کشف ساختار اجتماعی زندگی بشر در زمان های بسیار دوردست و نیز ساختمان اندیشه ای او اهمیت دارد. اما باید دید با توجه به ابتدایی بودن شکل زندگی عرب جاهلی می توان اسطوره را نزد وی دقیقا به معنای اسطوره در جهان باستان دانست؟ از مطالعه در آیات قرآن و دقت در سیاق آیات چنین بر می آید که در نگاه عرب جاهلی که ارتباط با جنّ به نوعی همه ساحت های زندگی ایشان را تحت تأثیر قرار داده، اسطوره همان پیوندی است که این قوم با اجنّه داشته است. بررسی ساختار زندگی عرب جاهلی و سیاق آیات موردنظر و نیز نسبت های مشابهی که مشرکان به پیامبر وارد کرده اند همگی شاهدی بر مدعای مطرح در این پژوهش است.

واژه عقل ومشتقات آن در زبان عربی، پیش از نزول قرآن کریم بر مفاهیمی خاص دلالت می کرد که در این نوشتار با مراجعه به آراء اهل لغت و نیز سروده های عربی واکاوی خواهد شد. آنگاه با بررسی مفهوم عقل در قرآن کریم به عنوان یک حوزه معنایی و برترین مفاهیم هم نشین و هم معنا و جانشین آن با تکیه بر تفسیر گرانسنگ التبیان شیخ طوسی کارکردهای عقل تبیین خواهد گشت.

پیش روی سپاهیان عثمانی در اروپای شرقی و مرکزی ، بزرگان کلیسا را به ارایه راهکارها و طرح هایی در مقابله با خطر روزافزون عثمانی واداشت. یکی از مشهورترین این راهکارها، طرح کنترافرنسیا/ کنفرانس صلح میان پیروان ادیان یا به عبارت صحیح تر ،صلح میان مسلمانان و مسیحیان بود که از سوی خووان سگوویایی [1] ، کاردینال مشهور اسپانیایی، پیشنهاد گردید. این طرح اگر چه بنابر واقعیت های سیاسی آن زمان صورت بندی نشده بود؛ اما، با این حال، تغییرات محسوسی را در عرصه های گوناگون قرآن پژوهی غربیان، در میانه سده پانزدهم میلادی ایجاد کرد. مقاله حاضر با استفاده از شیوه زمینه شناسی تاریخی به بررسی انگیزه ها و علل صورت بندی طرح کنترافرنسیا، مسایل مربوط به آن و همچنین تأثیر آن در مطالعات قرآنی غربیان می پردازد. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که فضای خصمانه حاکم بر اروپای آن روز نه تنها طرح کنترافرنسیا را ناکام گذارد بلکه مطالعات قرآنی این عصر را نیز دستخوش مجادلات کلامی [2] نمود. [1] ۔ Juan de Segovia 3. Polemic.