عباس همامی

عباس همامی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۵۷ مورد.
۱.

خوانشی تحلیلی- توصیفی بر سنت استدراج الهی با تاکید بر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴۷ 189 - 204

کلید واژه ها: قرآن سنت استدراج عذاب جامعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷ تعداد دانلود : ۳۲
سنت های الهی همان قوانینی هستند که خدای متعال در جهت تدبیر جهان هستی, به مرحله اجرا گذاشته است. قرآن کریم در نقل سرگذشت فردی انسان و نیز اقوام و تمدن های گذشته، از حوادثی یاد می کند که به مثابه قوانینی کلی، در صورت فراهم آمدن زمینه هایش، هر زمان قابل تکرارند. استدراج یکی از این سنت هاست. استدراج به معنای سقوط تدریجی و مرحله به مرحله و نزدیک شدن به عذاب به صورت غیرمحسوس است. این سنت در هر دو حوزه فردی و اجتماعی رخ می دهد. تحقق این سنت معلول عواملی است که ارتباط زیادی با رفتار افراد جامعه دارند و شناخت آن عوامل می تواند مانع نجات جامعه از نابودی شود و در عین حال گرایش به معنویت و حرکت به سوی تمدن مطلوب را به ارمغان آورد. مطالعه معناشناختی مفهوم استدراج در قرآن، و بررسی آرا و دیدگاه دانشمندان مسلمان درباره عوامل و فلسفه سنت استدراج، هدف اصلی این جستار است.
۲.

پیوند دعا و ربوبیت از نگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ ۱۲۶-۱۰۷

کلید واژه ها: ربوبیت دعا رابطه دعا و ربوبیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵ تعداد دانلود : ۱۰۵
در ادیان الهی توحید جنبه ها و وجوه مختلفی دارد. یکی از وجوه توحید و خداشناسی توحید در عبادت است. مخلوقات به نحوه تکوینی و تشریعی در جستجوی کمال مطلق یا صیرورت به سوی خداوند هستند، دعا و نیایش از سوی آدمیان جلوه کمال جویی و کمال خواهی آدمی است. انسان فاعل علمی است و بنا به علم خود می تواند عمل اختیاری انجام دهد بنابراین شناخت خداوند به عنوان مبدأ و منتهای عالم مخلوقات سبب می شود که آدمی همواره در اعمال خود متکی به لطف و رحمت الهی باشد و خیر و کمال خود را از خداوند مسألت کند، چون مدب ّر حقیقی عالم موجودات ذات پاک الهی است و آدمی با تکیه بر ربوبیّت خداوند می تواند وی را پرستش کند و عرضه نیاز به درگاه وی آورد. رابطه ربوبیّت و دعا در مقاله حاضر بررسی می شود و با تکیه بر آیات قرآنی مدلّل می گردد که ربوبیّت تام الهی مبنای دعا و نیایش است.
۳.

بررسی مبانی توحید در رازقیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۴ ۲۵۴-۲۳۹

کلید واژه ها: ربوبیت خدا توحید افعالی رزق رازقیت رزاقیت توحید در رازقیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۱ تعداد دانلود : ۳۵۳
توحید در رازقیت به معنای توحید در رزق رسانی است. این مرتبه از توحید از صفات فعلی پروردگار به شمار می رود که از رابطه رازق که خداوند است با مرزوق که از ویژگی های مخلوقین است، انتزاع شده است. در برخی از آیات قرآن صفت رازقیت به غیر خدا نسبت پیدا کرده است. این در شرایطی است که توحید در رازقیت به معنای انحصار رزق رسانی برای خداوند است. قرآن کریم برای تبیین این مفهوم به مبانی خاصی از جمله: اعتقاد وجود به خدا در عالم، اعتقاد به ربوبیت الهی در کنار عقیده به خالقیت وی و اعتقاد به نظام سلسله ی طولی در توحید افعالی اشاره می نماید. این نوشتار درصدد آن است که پس از بررسی کوتاهی درخصوص مفهوم رزق و انواع آن از نظر آیات و روایات، با بررسی مبانی پیش گفته توحید در رازقیت را به اثبات برساند.
۴.

دیدگاه تاریخمندی احادیث نبوی با تأکید بر مبانی، شواهد و پیامدها؛ بررسی و نقد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ ۹۰-۶۹

کلید واژه ها: تاریخمندی حدیث احادیث نبوی مبانی پیامد نقد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۱۸۱
موضوع مقاله حاضر، بررسی و نقد دیدگاه تاریخمندی احادیث نبوی با توجه به مبانی و پیامدهای آن است. تاریخ مندی، نظریه ای مبتنی بر اعتقاد به نقش تاریخ و شرایط مکانی و زمانی احادیث نبوی در محتوای آن و در نتیجه محدود نمودن پاسخ گویی احادیث به نیازهای عصر صدور و انکار نقش فرازمانی و فرامکانی احادیث است. این مسئله از آن جهت دارای اهمیت است که احادیث نبوی آثار و برکات مختلفی در زندگی امروزی افراد دارند، اما دیدگاه تاریخ مندی، کارکرد احادیث را در هاله ای از ابهام قرار داده است. دیدگاه تاریخ مندی، گرچه در فلسفه غرب به لحاظ مسائل فهم برجسته شده و مورد تأکید قرار گرفت. اما در میان اندیشمندان اسلامی در شکل بومی خود تعبیر و تفسیر شد و براساس مبانی مختلفی از جمله برخی مبانی قرآنی و روایی مورد پذیرش عده ای واقع شد. این نظریه بر شواهد مختلفی از جمله شاهد زبانی، احکام منطقه ای و تاریخی و امضایی بودن بخشی از احکام شریعت استوار است. اما در نقد تاریخمندی همین بس که مبانی و شواهد دال بر آن خود نقدپذیر بوده و در نتیجه با گذشت زمان، غبار تاریخ موجب فرسودگی محتوایی و ناکارآمدی احادیث نبوی نخواهد شد بلکه این احادیث با فرض صحت و اعتبار سندی و متنی، کاربردهای مختلفی در شئون زندگی امروزی بشر دارد.
۵.

رؤیت در میقات و معراج در مقایسه المیزان و مفاتیح الغیب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۲ 295-317

کلید واژه ها: رؤیت میقات معراج المیزان مفاتیح الغیب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۳۲۹
این پژوهش درصدد مقایسه دیدگاه تفسیرالمیزان و مفاتیح الغیب در موضوع « رؤیت » است. رؤیت، دیدن خداوند با چشمِ ظاهر یا مشاهده قلبی است. المیزان رؤیت در دنیا با چشم ظاهر را نپذیرفته، و امکان رؤیت قلبی در آخرت، برای مؤمان را منتفی نمی داند. مفاتیح الغیب با استدلال به ظواهر آیات، رؤیت در دنیا را جایز، و در آخرت را قطعی می داند، و معتقد است که ظاهر آیات در این مورد گویا است و نیازی به تأویل آنها نیست. بنابراین حضرت موسی(ع) درخواست رؤیت خداوند در کوه طور را، از طرف خود ابراز نمود، و در حداقلی بدان نائل شد، زیرا صحنه وقوع صاعقه و مدهوش شدن آن حضرت مؤید این مطلب است. پیامبر اسلام(ص) در معراج گرچه به عالی ترین جایگاه تقرب انسان به خداوند رسید، اما آن حضرت هم خداوند را با چشم ظاهری ندید . گزارش قرآن از « رؤیت » در معراج واقعیتی است، که درک کیفیت آن برای بشر عادی روشن نیست.
۶.

بازشناسی مفهوم نبوت و برخی از لوازم و توابع آن در قرآن کریم و عهد عتیق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 75-106

کلید واژه ها: قرآن کریم عهد عتیق نبوت اسلام یهود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۶ تعداد دانلود : ۳۹۵
نبی از ریشه نبأ به معنی خبرآورنده و نبوت به ضم نون جایگاهی همراه با علو شأن و مرتبتی والاست. نبوت در قرآن کریم شامل مردانی است که واجد صفات بارز و واسطه فیض الهی می باشند. این مسئولیت در عهد عتیق برعهده زنان و مردانی است که از نظر روحانی برتر از سطح مردم عصر خود بودند. مقاله حاضر در سه بخش تدوین شده است. مفهوم نبوت و لوازم و توابع آن در دو کتاب قرآن کریم و عهد عتیق به تفکیک تشریح، و در بخش سوم مورد تحلیل و بررسی تطبیقی قرار گرفته است. در بررسی مفهوم نبوت در دو کتاب مقدس، مشخص گردید که وجوه اشتراک در شخصیت و سیره پیامبران بیش از وجوه افتراق است. موارد اختلافی متأثر از مراتب و شرایط عصر پیامبران و نیز ناشی از برداشت پیروان آنان می باشد. ارایه تصویری متناقض در ساختار شخصیتی پیامبران که در برخی موارد در عهد عتیق مشاهده می شود، محل تأمل و صرفاً از سوی پیروان و معاندان، بر کتاب مقدس تحمیل شده است. طبعاً تقویت وجوه مشترک در احکام، شریعت و مفهوم نبوت، بستری مناسب برای مطالعات تطبیقی و هم زیستی و تعامل بیشتر پیروان دوکتاب مقدس است.
۷.

روایات اسما و صفات و اثبات وجه امکانی واجب الوجود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 213-228

کلید واژه ها: اسماء صفات حدوث اسماء وجه امکانی واجب الوجود الهیات سلبی الهیات ایجابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۲۳۰
احادیث، سه گانه ای از اثبات تا نفی اسماء و صفات را بیان کرده که در طول تاریخ محل نزاع و پدیدار شدن مکاتب مختلف کلامی، فلسفی و عرفانی شده است و از الهیات سلبی تا الهیات ایجابی را در بر گرفته است؛ این پژوهش با تمرکز بر روایات اسماء و صفات، خاصه روایات حدوث اسماء و استخراج مبانی عقلی از این روایات، تئوری «وجه امکانی واجب الوجود» را پردازش کرده و آن را معیاری برای تبیین و وجه الجمع اختلاف نظرات در حیطه الهیات سلبی و ایجابی قرار داده است.
۸.

راهکارهای حلّ تعارض ظاهری عرفی بودن و ذوبطون بودن زبان قرآن؛با تأکید بر تفسیرآیه 103 نحل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۷ ۴۵-۶۴

کلید واژه ها: آیه 103 نحل زبان عرفی ذوبطون بودن تعارض ظاهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۳ تعداد دانلود : ۱۶۴
بسیاری از قرآن پژوهان با تکیه بر تفسیر آیات متعددی که زبان قرآن را «عربی مبین» و قرآن را «بیانٌ لِلناس» اعلام کرده اند، به «عرفی بودن زبان قرآن» نظر داده اند. از سوی دیگر همین اندیشمندان با تکیه بر روایات تفسیری و ظهور برخی از آیات دیگر به «ذوبطون بودن قرآن» معتقد شده اند. پذیرش توأمان این دو، به نوعی تعارض ظاهری می انجامد. این پژوهش که از نوع کتابخانه ای است و به روش توصیفی، تحلیلی به انجام می رسد ابتدا به تبیین تفسیر آیات مرتبط می پردازد و سپس راهکارهای پنجگانه ای را برای حل آن پیشنهاد می کند. نتیجه به دست آمده از این راهکارها آن است که بطون قرآن نیز بخشی از همان معارف و مقاصد نهفته در درون آیات نازل شده به زبان عرفی است، که طی فرایند مشخصی بر مخاطبان وحی مکشوف می شوند.
۹.

بررسی و تحلیل تقدم یا تاخر حکومت دینی نسبت به جامعه دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 129-141

کلید واژه ها: حکومت حکومت دینی جامعه دینی حاکم مردم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۸ تعداد دانلود : ۲۶۷
با استنباط از آیات و روایات شاهد شکل گیری اصطلاحاتی همچون حکومت دینی و جامعه دینی هستیم. در این بحث از بین دانشمندان اسلامی عده ای همچون امام خمینی(ره)- شهید صدر و... قایل به تقدم حکومت دینی بر جامعه دینی شده اند. که عمده دلایل آنها عبارتند از: ضرورت تشکیل حکومت دینی به جهت سهولت در تربیت دینی مردم و در نتیجه آن تامین امنیت، توسعه و عمران، گسترش نظام تعلیم و تربیت اسلامی. این عده از آیات و روایات ادله ای بر تقدم حکومت دینی نسبت به جامعه دینی اقامه می کنند. در مقابل این افراد، گروهی قرار دارند که تشکیل حکومت دینی را نتیجه شکل گیری و هویت کامل جامعه ی دینی می دانند. این عده نیز به دسته ای دیگر از آیات و روایات استدلال می کنند که در آنها بر تقدم جامعه دینی به نسبت حکومت دینی تاکید شده است. در مقاله به بررسی دو دیدگاه پرداخته شده است و نتیجه این پژوهش نشان می دهد که تقدم حکومت دینی نسبت به جامعه دینی و یا عکس آن، موضوعی اختلافی و جدل الطرفین است که هیچ یک نسبت به دیگری به صورت اطلاق اولویت نداشته بلکه هر کدام نسبت به دیگری با توجه به ادله قرآنی و روایی به شکل نسبی قابل دفاع است.
۱۰.

ساختار معنایی سوره «الاحزاب» و جایگاه آیه تطهیر در آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۳ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۶ 255-280

کلید واژه ها: ساختار سوره «الاحزاب» غرض پیامبر(ص) آیه تطهیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۵ تعداد دانلود : ۳۹۱
بررسی ارتباط بین آیات یک سوره و ساختار معنایی، روش نوینی در تفسیر قرآن است. ساختار معنایی بیان می کند که هر سوره دارای یک غرض اصلی است و تمامی آیات و مباحث مطرح شده در سوره به آن غرض مرتبط می شوند. با بررسی سیاق آیات و دیگر روش های کشف غرض سوره مشخص گردید که غرض سوره « الاحزاب » "برطرف نمودن فشار وارده بر پیامبر(ص) از طرف گروههای مختلف جامعه" است. یکی از فواید ترسیم ساختار معنایی سوره ها کمک به حل اختلافات تفسیری است. در سوره « الاحزاب » در مورد آیه تطهیر اختلاف تفسیری وجود دارد. اهل سنت با استناد به سیاق آیات، مصداق « اهل البیت » در آیه تطهیر را همسران رسول الله (ص) و مفسران شیعه با استناد به روایات معصومان علیهم السلام مصداق « اهل البیت » را خمسه طیبه می دانند. لیکن بررسی دقیق سیاق آیات، ساختار معنایی و غرض سوره « الاحزاب » ، دلیل اهل سنت را که سیاق آیات است، رد می نماید.
۱۱.

بررسی هستی شناسانه روایات حدوث اسماء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۸ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۸ 283-307

کلید واژه ها: اسم صفت موصوف دلالت الله معصومین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۳ تعداد دانلود : ۳۰۳
پژوهش حاضر ضمن بیان تعریفی مختصر از اسم و صفت، به بیان وجوه دلالت اسماء و صفات خداوند متعال بطور اجمال در مکاتب مختلف پرداخته و به این مسأله توجه داده است که در کلام معصومین علیهم السلام اسماء و صفات خداوند دلالت بر چه چیزی دارند و ضمن دسته بندی این روایات، بر قاعده مهم اسم الله غیره تأکید نموده و با استفاده از آن بیان نموده که دلالت اسماء و صفات الله بر غیر خدا است.
۱۲.

معناشناسی توصیفی تکامد اسمی منهاج و آسیب شناسی سه ترجمه ی آن (میبدی، مکارم شیرازی و انصاریان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۲ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ 7-27

کلید واژه ها: معناشناسی توصیفی تکامد اسمی منهاج آسیب شناسی ترجمه روابط هم نشینی و جانشینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۳۸۵
فهم قرآن و معنای آن در گرو فهم مفرده ها و مفاهیمی است که زنجیروار به هم پیوسته و در ارتباطند. تکامد اسمی دسته ای از واژه های قرآن هستند که تنها یک بار در قرآن کریم به کار رفته اند. لذا از نظر اهمیت به دلیل دشواری در فهم، نیاز به معناشناسی دارند. بر همین اساس لازمه فهم واژه های تکآمد، بررسی و شناسایی ساختار، ریشه و واکاوی معنای آنها در کتب لغت و بررسی روابط هم نشینی و جانشینی می باشد؛ تا هم ابزار شناخت درست و دقیق قرآن فراهم گردد و هم ترجمه ها و تفسیرهایی که با بی توجهی معنای این کلمات دچار لغزش شده اند، آسیب شناسی گردند و در نتیجه الگویی مناسب برای معنا و ترجمه آنها ارائه گردد. بنابراین در مورد واژه منهاج در آیه 48 سوره مبارکه المائده به عنوان یک واژه تکامد اسمی مراحل فوق طی گردید و معنای واقعی آن با توجه به ریشه،ساختار از دل کتابهای لغوی بیرون کشیده شده؛ و مفهوم آن با عنایت به سیاق و روابط هم نشینی با واژه شرعه و روابط جانشینی با واژگانی که از لحاظ معنایی شبیه به واژه منهاج بودند از قبیل: صراط، سبیل، نجد، فجّ، حبک، جدد و ریع بررسی شده است نتیجه آن که اگرچه واژگان به ظاهر ترادف معنایی دارند اما این ترادف نسبی بوده و مطلق نیست. بلکه هر واژه ای از لحاظ خصوصیت معنایی مفهومی مستقل از دیگر واژه ها دارد و واژه منهاج نیز به معنای راه روشن و آشکار است. و در نهایت سه ترجمه (میبدی، مکارم شیرازی و انصاریان) از واژه مذکور مورد آسیب شناسی قرار گرفته اند و ترجمه پیشنهادی نگارنده بیان گردیده است.
۱۳.

کوششی در جهت کشف ساختار سوره یس با رویکرد پدیدارشناسانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 5-29

کلید واژه ها: تفسیر ساختاری امامت انذار غرض سوره تناظر آیات سوره یس پدیدارشناسانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۲ تعداد دانلود : ۴۳۹
نگاه ساختاری به سوره های قرآن، در دوران معاصر مورد توجه مفسران و قرآن پژوهان قرار گرفته است. این جریان نوپا در عرصه تفسیر قرآن، نیازمند تقویت پشتوانه های نظری و کشف و تدوین روش های عملی کارآمد است. نوشتار حاضر کوشیده تا کارایی رویکرد پدیدارشناسانه را، به عنوان یک رویکرد نوین در تفسیر ساختاری قرآن، در کشف ساختار سوره یس بیازماید. این رویکرد می تواند با زدودن پیرایه پیش فرض های مبتنی بر نگاه غیر ساختارگرایانه انباشته در سنت تفسیری، که مخفیانه در فرایند تفسیر مداخله کرده و مانع نگاه ساختارگرایانه به قرآن می شود، در کشف ساختار سوره های قرآن کارآمد باشد. این مواجهه پدیدارشناسانه معلوم می سازد که موضوع محوری در سوره یس، « احصاء تمام چیزها در امام مبین » است. این سوره دارای پنج بخش است که بخش نخست آن حاکی از ارسال رسول الله(ص) جهت انذار قوم خود به این موضوع است. در بخش های بعدی سوره خداوند این مفهوم را در قالب بیان سرگذشت یک قوم در سیر بشریت، با بیان آیات الهی در دنیا در پدیده هایی طبیعی و با توصیف احوال قیامت در قیامت تبیین می کند. آخرین بخش سوره به عنوان یک جمع بندی، این مفهوم را در سراسر پهنه عالم به تصویر می کشد. بر اساس این تبیین ها، مفهوم احصاء در امام مبین دارای سه مولفه مفهومی است؛ به ثمر و سرانجام رساندن، احاطه قدرت و به سهولت انجام دادن کار و شمولیت و فراگیری.
۱۴.

سیر بیان روایات توحیدی تا پایان قرن اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۳ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 241-266

کلید واژه ها: سیر بیان روایات توحیدی قرن اول نهج البلاغه اثبات صانع نفی رویت قضا و قدر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۵ تعداد دانلود : ۴۹۷
از میان مباحث کلامی بعد از مسأله جانشینی و خلافت، بحث از توحید و مباحث آن میان مسلمانان از نمود بیشتری برخوردار است. به طوری که در قرن اول هجری اهتمام ائمه شیعه به این مسأله قابل توجه است. امام علی(ع) به دلیل فراهم بودنِ شرایط سیاسی و اجتماعی در دوران خودش و نیز همراهی فوق العاده ایشان در کنار پیامبر(ص) نسبت به سایر امامان در قرن اول دارای روایات توحیدی بیشتری می باشد که به لحاظ محتوا می توان گفت ایشان بنای اعتقادی شیعه را بنیان کرده است. با توجه به بررسی های انجام شده می توان گفت که سیر بیان روایات توحیدی در قرن اول با پرداختن به موضوعاتی همچون تفسیر آیات توحیدی و تبیین مباحثی مانند اثبات الصانع، نفی الرؤ یه و الجسم و الصور ه ، قضا و قدر، علم و قدرت الاهی همراه بوده است.
۱۵.

چندخدایی از دیدگاه قرآن و عهد جدید و آسیب شناسی عهد جدید در این زمینه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۱ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲ 117-160

کلید واژه ها: چندخدایی دیدگاه قرآن تثلیث مسیحیت عهد جدید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۸ تعداد دانلود : ۲۴۳۷
بی گمان الهیات عهد جدید برخلاف الهیات قرآن کریم (که برتوحید بنا نهاده شده است)، مبتنی بر آموزه تثلیت است. این آموزه بر سه اقنوم مجزا، یعنی پدر، پسر و روح القدس مبتنی است. پدر در الهیات مسیحی همان روح خداوند است که ضرورتاً الهی است و روح القدس حقیقتاً خود خداست. پسر، عیسی مسیح است که برای رستگاری و نجات بشریت آفریده شده است. این سه اقنوم در میان متکلمان و متألهان مسیحی مبتنی بر نوعی چندخدایی و یا شرک نیست. هدف اصلی این مقاله پاسخ به این پرسش است که دیدگاه قرآن کریم و عهد جدید درباره چندخدایی و آسیب های مترتب بر آن در عهد جدید چیست؟ از این رو، برای فهم بهتر این موضوع، به رویکرد قرآن کریم نسبت به چندخدایی در مسیحیت نیز اشاره شده است.
۱۶.

نقد و بررسی میزان هم آوایی مدخل "آیات شیطانی" با منابع اهل سنت در دایره المعارف لایدن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۷ 95-124

کلید واژه ها: خاورشناسان شهاب احمد مدخل آیات شیطانی عصمت هم آوایی با اهل سنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۴ تعداد دانلود : ۲۸۶
مدخل "آیات شیطانی" نوشته ی یکی از خاورشناسان به نام "شهاب احمد" است که در دائره المعارف قرآنی لایدن به چاپ رسیده است، نویسنده مدخل با مراجعه ای که به منابع تفسیری و گزارشهای روایی اهل سنت داشته است به بررسی تاریخ افسانه غرانیق پرداخته است "شهاب احمد" در مقاله خود پس از ذکر نامها و نامگذاران این جریان به آیات و متون تفسیری اشاره کرده است و گزارش هایی از منابعی که تحلیل هایی بر آن وارد نموده اند و نیز شمه ای از ارزیابی آنها را بیان کرده است و در نهایت نیز، انعکاس آن در دوران معاصر و در منابع مسلمانان را به تصویر کشیده است ضمن آنکه نویسنده در بخشی از سخن خود با استفاده از قرینه عصمت، در کنار نقل گسترده ای که از ماجرا ارائه می دهد چنین گزارش می کند که ماجرا نمی تواند آنگونه که نقل شده است رخ داده باشد. در مورد منابع مقاله، "شهاب احمد" به تفاسیر مفسرانی چون طبری، ابن کثیر، ابن عربی، ابوحیان فخررازی، جلالین و... مراجعه داشته است. تفاسیر ناقل و نافی شبهه در منابع وی دیده می شود و تلاش کرده هرچند به تناقض گویی روی آورده تا دیدگاههای دو گروه را منعکس نماید. این نوشتار به نقد و ارزیابی مدخل یادشده پرداخته است، با این رویکرد که بررسی دیدگاههای خاورشناسان لایدن در حوزه ی آموزه های دینی به ویژه مباحث قرآنی که مربوط به انبیای راستین بوده است، فضای فکری و انگیزه های اندیشمندان غیر مسلمان را تا اندازه ای پیش روی مسلمانان قرار می دهد؛ به علاوه تلاش می شود در ادامه ی تحلیل و بررسی دیدگاههای نویسنده، به میزان هم آوایی و هم سویی دیدگاههای مندرج در مدخل با منابع اهل سنت نیز پرداخته شود و نیز پس از بررسی سند و محتوای کلی منابع بهره برداری شده در مدخل، به قرآن، روایات و بدیهیات عقلی مراجعه و در نهایت توجیهات ناقلان گزارش ها، مورد کنکاش و تحلیل قرار خواهد گرفت.
۱۷.

تثلیث در عهد جدید و نگاه قرآن کریم در این زمینه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 209 - 245

کلید واژه ها: تثلیث مسیحیت عهد جدید روح القدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۹ تعداد دانلود : ۸۵
در عهد جدید عیسی «مولود مقدس»، «بنده خدا»، « پسر انسان»، «مسیح»، «منجی»، «شبان نیکو»، «صورت خدای نادیده»، «پسر خدا»، «کلمه خدا» و نهایتاً در انجیل یوحنا و نوشته های او و رساله های پولس و اعتقادنامه ها، عیسی «خدا» نامیده می شود. اما در قرآن کریم عیسی علیه السلام با عنوان «پیامبر بزرگ»، «پیامبر اولو العزم»، «روح الله»، «کلمه الله»، «مؤید به روح القدس»، «دارای خلقتی استثنایی و معجزه آسا»، «عبد و بنده خدا»، «نشانه نزدیکی قیامت» ذکر شده است و فرزند خدا و یا خدا معرفی نمی شود. روش این مقاله، ﺗﻮﺻیﻔی- تحلیلی و در عین حال تاریخی و مقایسه ای (تطبیقی)و کتابخانه ای و در مواردی هم معناشناختی است. آنچه در عهد جدید (در بخش «عیسی خدایی» آن) موجود است «تثنیه» است نه «تثلیث»، یعنی فقط از «پدر» و «پسر» سخن به میان آمده است. قرآن بر اساس نظام توحیدی، با صراحت و قاطعانه به انکار و نقد آموزه تثلیث پرداخته و با رد هرگونه اعتقاد به الوهیت عیسی مسیح علیه السلام یا همانیِ الله و مسیح، این عقیده را کفرآمیز و شرک آلود و غلوآمیز خوانده است.
۱۸.

ساختار سبع مثانیِ قرآن کریم(نظریه ای جدید در باب چینش سوره ها)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۷ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 119-163

کلید واژه ها: چینش سوره ها تناسب سوره ها گروه سوره ها احزاب هفتگانه سور احزاب چهارگانه سور زوجیت سوره ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۲ تعداد دانلود : ۳۵۴
مسأله ترتیب سوره ها در مصحف، یکی از مسائل مهم تفسیری و علوم قرآنی است که بسیار مورد توجه قرار گرفته است. دانشمندان علوم قرآنی و مفسران غالباً یا این چینش را ناشی از اجتهاد صحابه می دانند و یا صرفاً این چینش را چینشی توقیفی بر اساس طول سوره ها محسوب می کنند، در این میان برخی نیز توجه خود را به چینشی دیگر از سوره ها، یعنی چینش نزولی معطوف کرده اند. البته معدودی از دانشمندان علوم قرآنی و مفسران، علاوه بر باور به توقیفی بودن ترتیب سوره ها به حکیمانه بودن این چینش نیز اعتقاد داشته و در راستای تبیین حکمت چینش سوره ها، نظراتی را مطرح کرده اند. نظریه تناسب خطی سوره ها، نظریه احزاب چهارگانه با محوریت سوره بقره و نظریه احزاب هفتگانه مکی- مدنی شامل زوج سوره ها، سه نظریه ای است که تاکنون در این باره مطرح شده است. در این مقاله ابتدا این سه نظریه مطرح و مورد نقد و بررسی قرار می گیرد، آنگاه با تصحیح و تکمیل نظریه سوم، نظریه جدیدی درباره نظام و چینش سوره ها در قرآن مطرح می گردد.
۱۹.

مقایسه رویکرد مهدویت نگاری شیخ صدوق و شیخ طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۰ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۰ 25-48

کلید واژه ها: مهدویت نگاری کمال الدین و تمام النعمه الغیبه شیخ صدوق شیخ طوسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۳ تعداد دانلود : ۲۹۷
مهدویت نگاری ، یکی از رویکردهای مهم نویسندگان در طول قرون اولیه هجری تا کنون است . شیخ صدوق و شیخ طوسی که هردو از صاحبان کتب اربعه هستند نیز ، آثاری مستقل با موضوع مهدویت از خود به جای گذاشته اند . مقایسه رویکرد این دو دانشمند دینی در کتابهای جامع "کمال الدین و تمام النعمه" و "الغیبه"نشان می دهد که مباحث مورد توجه ایشان در باره حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اشتراک بسیار دارد و رویکرد مهدویت نگاری هردو را می توان نقلی – عقلی ، استدلالی دانست هرچند ایشان از نظر تدوین مطالب دو طریق کاملاً متفاوت را برگزیده اند.
۲۰.

ریشه های غالیانه ولایت عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۶ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۴ 23-44

کلید واژه ها: جهان بینی غلات ولایت عرفانی متصوفه غلو تقمص اسم اعظم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۲۷۰
کنکاش در جهان بینی غلات شیعه ،علی رغم ازبین رفتن اکثر آنها، از جهاتی می تواند مفید و کاربردی تلقی شود . شبیه آنچه در مقاله حاضر در بحث ولایت عرفانی صورت گرفته، چرا که در اینجا، بر خلاف تاریخچه مشهور ولایت یعنی انتساب به متصوفه و یا شخص حکیم ترمذی، با ارائه چار چوب وریشه هایی از آن در غلات شیعه ، تا حدودی به حل ابهام برخی آموزه های متصوفه یا غلط انگاری مستشرقان در حوزه تصوف، پرداخته است. بدین صورت که در تاویلات ذوقی و بی مبنای غلات، که ما ان را غلو یا گزافه گویی می نامیم ، شریعت دارای دو لایه ظاهر و باطن است ومنشا، این دو گانگی ، خداییست که یک وجه فنا ناپذیریاآسمانی و پنج وجه فنا پذیریازمینی دارد.واین وارث خدای آسمانی بودکه متولی باطن شریعت بود. و هر یک ازاین وجوه از طریق حلول به پیامبران صامت و ناطق منتقل می شد . در نتیجه چه خدایان اسمانی یا اعظم وچه خدایان زمینی، فقط از جسمی به جسمی دیگر در می امدند یادچار تقمص یا تناسخ می شدند.وارث خدای اسمانی یا اعظم بعد ها در متصوفه ، به شکل معتدل تری تبدیل به اولیاء شد. و حتی درلغت، «ولی» بقاء بالله و رب تعریف گشت. این ولی در غلات چون از ظاهر شریعت که برای عوام بود گذشته بود و خود در واقع خدا بود هیچ تکلیف و حرام و بهشت و جهنم اخروی و حتی مرگ ظاهر ، برایش متصور نبود .

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان