مطالعات مدیریت ترافیک

انسان همانند سایر موجودات زنده، دارای فرآیندهای زیستی آهنگین است. در این میان نقش برخی از این فرآیندهای زیستی نظیر چرخه های خواب و بیداری در تطابق با شرایط نوبت کاری و کاهش مشکلات ناشی از آن بر کسی پوشیده نیست. در راستای بررسی یکی از این فرآیندهای زیستی، در این مطالعه، کیفیت خواب رانندگان حرفه ای در پایانه های بین شهری شهر تهران مورد ارزیابی قرار گرفت. این مطالعه مقطعی، توصیفی - تحلیلی در سال 88-1387 با هدف بررسی کیفیت خواب 110 نفر از رانندگان اتوبوس در پایانه های شهر تهران انجام شده است. برای انجام این پژوهش از نمونه گیری تصادفی ساده استفاده گردید. ابزار پژوهش، پرسشنامه استاندارد کیفیت خواب پیتزبورگ بود. نتایج دموگرافیک نشان داد که میانگین سنی رانندگان 7/9± 9/41سال و 7/92درصد از رانندگان متاهل و3/7درصد از رانندگان مجرد بودند. میانگین سابقه رانندگی پایه یک و میانگین شاخص BMI در بین رانندگان به ترتیب 7/8± 6/15سال و 9/3± 9/25کیلوگرم بر متر مربع بود. نتایج نشان از این واقعیت دارد که 8/21درصد از رانندگان دارای کیفیت خواب مطلوب و2/78درصد از آنها از کیفیت خواب نامطلوب رنج می برند. بین شیوع موارد مشکوک به کیفیت خواب نامطلوب و رضایت شغلی و تعداد شب های اقامت در منزل در مدت یک ماه و مدت زمان لازم برای به خواب رفتن ارتباط معنا داری از نظر آماری وجود دارد (P<0.05). مطالعه حاضر در مجموع کیفیت خواب رانندگان حرفه ای پایانه های تهران را در حد نامطلوبی گزارش نمود.

نرم افزار Corsim یک نرم افزار شبیه ساز ریزنگر در علم مهندسی ترافیک است که قدرت بالایی در تحلیل و بررسی شبکه های درو ن شهری دارد. در دنیای امروز استفاده از این نوع نرم افزارها یکی از راه حل های اساسی در تحلیل معضلات ترافیکی محسوب می شود. استفاده از این نرم افزار در عین حال که کم هزینه است و نتایج در آن به سرعت به دست می آید، از آشفتگی ترافیکی که اغلب در آزمایش های محلی به وجود می آید جلوگیری می کند. در این تحقیق، تحلیل ظرفیت و بهینه سازی جریان ترافیک در خیابان دستغیب حدفاصل استاد معین و بزرگراه آیت اله سعیدی به وسیله نرم افزارشبیه سازی Corsim، مورد بررسی قرار گرفت. در شبیه سازی این شبکه، اطلاعات فیزیکی و ترافیکی مورد نیاز مربوط به داده های ورودی از اطلاعات فایل GIS سازمان حمل و نقل و ترافیک و برداشت میدانی حاصل شد. سپس شبیه سازی شبکه در حالت کنونی و حالت تغییریافته پیشنهادی در ساعات اوج ترافیکی صبح و عصر انجام گردید. نتایج نشان داد که با یک طرفه کردن خیابان دستغیب حدفاصل خیابان هاشمی و بزرگراه سعیدی (شرق به غرب)، مجموع کل تاخیرات در زمان اوج ترافیک صبح در شبکه3/7درصد و در زمان اوج ترافیک عصر 9/4درصد کاهش می یابد. همچنین زمان کل سفر در شبکه در فاصله 30دقیقه شبیه سازی در زمان اوج ترافیک صبح از 124ساعت به 120ساعت کاهش و سرعت متوسط وسایل نقلیه از km/h 20 به km/h 22 افزایش یافت. نرم افزار استفاده شده در این تحقیق قبلاً با شرایط ترافیکی ایران کالیبره شده است.

در بیشتر کشورهای اتحادیه اروپا، تعداد تلفات جاده ای در طول بیست سال اخیر کاهش یافته است. طراحی خودرو و روش های تکنیکی جدید در مورد ایمنی، موجب جلوگیری از تصادفات شده و همچنین رفتار راننده و عابرپیاده و سرویس فوری اورژانس و اعمال قوانین ترافیکی، همه و همه به این موضوع کمک کرده است. اخیراً فعالیت های زیادی در اتحادیه اروپا برای افزایش ایمنی عابرپیاده به عمل آمده است. بدین منظور کمیته اروپایی رسیدگی به ایمنی خودرو تشکیل و مطالعات مختلفی در مورد ایمنی عابرپیاده انجام شد. وظیفه این گروه تعیین روش های آزمون و حدنصاب مورد قبول است که خودروها در هنگام تصادف با عابرپیاده باید به آن برسند. براساس این تحقیقات روش های آزمون و قوانین برای حفاظت از عابرپیاده در برخورد از جلو تعیین شد. بررسی آمار تصادف در کشورهای مختلف نشان می دهد که بیشتر تصادفات منجر به مرگ عابرپیاده مربوط به برخورد سر به قسمت جلوی خودرو است که یکی از روش های جدید کاهش صدمات، تغییر جنس سازه و بدنه خودرو و جایگزین کردن پنل یک پارچه فلزی با پنل های چندلایه کامپوزیتی- فلزی مخصوصاً در قسمت درب موتور است. این امر باعث می شود میزان شتاب وارد بر سر عابرپیاده به میزان قابل توجهی کاهش یافته و در نتیجه از میزان مرگ ناشی از تصادفات کاسته شود. به کارگیری پنل های چندلایه در سازه و بدنه خودرو، مزیت های دیگری همچون افزایش جذب انرژی تصادف در این نوع پنل و کاهش صدمه به سرنشین خودرو و کاهش وزن و مصرف سوخت خودرو را به همراه دارد. در این مقاله چگونگی به کارگیری پنل های چندلایه کامپوزیتی- فلزی در سازه و بدنه خودرو را مورد بررسی قرار داده و مزیت های به کارگیری آنها را بیان می داریم.

تصادفات پدیده ای چند علتی است که نمی توان آن را با درنظر گرفتن عواملی محدود به طور کامل کنترل و مدیریت کرد. یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در اولویت بندی معابر پر خطر شهری (تصادف خیز) برای عابران پیاده، عوامل محیطی وقوع تصادف است که تاکنون در روش های موجود به طور جامع در نظر گرفته نشده است. اولویت بندی این معابر را نمی توان بدون در نظر گرفتن و استفاده از آمار و اطلاعات وضع موجود، از ترکیب های خطی و مدل های ساده ریاضی مورد بررسی قرار داد زیرا تصمیم گیری درباره انتخاب معابر پرخطر را دچار مشکل می کند. در این تحقیق با ارائه روش مشاهده ای با استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی، مدلی جدید به منظور اولویت بندی معابر پر خطر شهری با محوریت عابران پیاده ارائه می شود. در این روش، معابر شهری مذکور با درنظرگرفتن هم زمان پارامترهای هندسی، ترافیکی و کنترلی با استفاده از یک مدل ارائه شده با شبکه های عصبی مصنوعی و آمار و اطلاعات تصادفات عابران پیاده به عنوان مدل پیش بینی و به دنبال آن، استفاده از داده های تصادفات و خطرپذیری معابر به عنوان مدل اولویت بندی ارائه شده است. از عوامل مؤثر در تولید این مدل می توان به طول معابر، عرض معابر، عرض پیاده روها، پارک حاشیه ای معابر، عرض میانه معبر، محدودیت سرعت معبر، روشنایی معابر، کیفیت رویه آسفالت معابر، میزان تفکیک سواره رو و پیاده رو، کاربری اطراف معابر، میزان حضور پلیس در معابر، میزان تناسب سرعت با کاربری در معابر، تناسب گذرگاه های عرضی و شیب معابر اشاره کرد. استفاده از مدل ارائه شده با عوامل ذکرشده در این تحقیق، دقت و کارایی فرآیند اولویت بندی معابر پرخطر شهری برای عابران پیاده، با استفاده از آمار و اطلاعات تصادفات به مقدار قابل توجهی افزایش می دهد.

تابلوهای پیام متغیر(vms) از زمره تجهیزات کنترل ترافیک هستند که به منظور ارائه اطلاعات به رانندگان، در طول مسیر مورد استفاده قرار می گیرند. این تابلوها به صورت های متفاوتی نصب می گردند. در طریقه نصب دروازه ای، تابلو به وسیله پایه هایی که در دو طرف جاده واقع شده است، به صورت کاملاً حمایت شده برروی مسیر سواره رو قرار می گیرد . درحالتی دیگر، تابلو به واسطه پایه ای در قسمت شانه راه نصب می شود ؛ در شیوه سوم تابلو با حمایت پایه ای که در شانه تعبیه گردیده به صورت طره ای برروی مسیر سواره رو تعبیه می شود . اطلاعات نمایش داده شده برروی تابلوهای پیام رسان متغیر که به صورت پویا عمل می کنند، از طریق مرکز کنترل و یا در محل نصب تابلو، برنامه ریزی می شوند. به طورکلی این گونه تابلوها به منظور تاثیرگذاری بر رفتار رانندگان جهت بهبود جریان و عملکرد ترافیک استفاده می شوند. نمونه هایی از اطلاعاتی که عمدتاً از طریق تابلوهای پیام متغیر در اختیار رانندگان قرار می گیرند شامل زمان سفر میان مبادی و مقاصد مشخص، وضعیت تراکم ترافیک در کریدورهای بزرگراهی، اطلاعات مرتبط با محل کارگاه های عملیات عمرانی، اطلاعات در رابطه با وقایع خاص و ارائه راهنمایی های موردنیاز برای رانندگان، اطلاعات مرتبط با عملیات تعمیر و نگهداری در کریدورهای بزرگراهی، اطلاعات مربوط به پیش بینی شرایط جوی خاص و قریب الوقوع و اطلاع رسانی درخصوص حوادث اتفاق افتاده در مسیر می باشند. در مجموع همان گونه که نیاز ترافیکی ایجاب نموده است، امروزه باتوجه به اهمیت روزافزون کنترل ترافیک و سیستم های حمل و نقل جاده ای و انتقال اطلاعات و گزارش های لحظه ای وضعیت مسیرها به رانندگان، جایگاه ویژه ای برای تابلوهای اعلام پیام متغیر ایجاد گردیده است.

پیچیدگی مسایل حوزه حمل و نقل در شهرها، سبب شده است تا تحقیقات و مطالعات کارشناسان و برنامه ریزان در ارائه راه حل ها، همواره یک گام عقب مانده و عمدتاً دنباله روی مسایل این حوزه باشد. در این میان مدیران شهری برای حل مسائل این حوزه، تدابیر و سیاست های گوناگونی به کار می گیرند که غالباً به صورت مسکن های مقطعی، اندک زمانی معضلات را التیام می بخشد، لکن به دلایل متعدد، کارآمدی این سیاست ها همواره از سوی مردم و منتقدان با چالش های جدی مواجه است، به گونه ای که درحال حاضر مدیران و برنامه ریزان این حوزه متقاعد شده اند که بسیاری از سرمایه گذاری ها به خصوص در زیر سیستم های مدیریت حمل و نقل شاید باعث بهبود مقطعی در وضع حمل و نقل شهرها شود، و لکن راهکاری برای دست یابی به شرایطی مطمئن و پایدار نخواهد بود، بلکه آنچه نیاز است تجدیدنظر در رویکردهای کلانِ مدیریتی و به کارگیری ابزارهای جدید در برنامه ریزی است. ابزارهایی که ویژگی های موج سوم مدیریت (تغییر برای انطباق با محیط آینده) در آن معنا یابد. در این مقاله ضمن طرح و بررسی دو چالش عمده موجود در برنامه های مدیریت جامع حمل و نقل شهری، دانش آینده پژوهی را به عنوان رهیافتی نوین، که می تواند برای حل معضلات حمل و نقل کارساز باشد، معرفی می کنیم و با تبیین قلمروهای مطالعاتی آینده پژوهی، کم و کیف تاثیرات آن بر حمل و نقل شهری و زمینه کاربرد این علم در مباحث حمل و نقل را بیان خواهیم نمود. هم چنین ضمن معرفی اصول، تعاریف اساسی و مفاهیم اولیه علم آینده پژوهی با بیانی ساده و مختصر، برخی از مهم ترین انواع روش های مطرح آینده پژوهی نیز بیان خواهد شد. در ادامه نیز با ارائه الگو، راهکاری مناسب برای کاربردی نمودن استفاده از این علم نو در زمینه حمل و نقل ارائه می شود.