درخت حوزه‌های تخصصی

در فرهنگ و تمدن اسلامی ایران ، تجلید به عنوان یکی از شاخه های مهم هنر کتاب آرایی و کتاب سازی ، از موضوعات ثمربخش تاریخ تمدن عالم اسلامی محسوب می شود که توانسته با نفوذ معنوی خود حتی در تاریخ تمدن جهان تأثیر بسزایی بگذارد . بی تردید آگاهی از چگونگی این تأثیر و نقش فرهنگ اسلامی در جهت دهی و تعالی این هنر ،‌ بخش در خور توجهی از علل و عوامی شکوه و جلال معنوی و فرهنگی یکی از تمدنهای بزرگ بشری را تبیین می کند . در این مقاله ،‌ ضمن بررسی جایگاه تجلید در فرهنگ اسلامی از دیدگاه نصوص و رهنمودهای قرآن کریم و احادیث نبودی (ص) و ائمه ی اطهار ( ع ) ، تاریخ و فرهنگ کتاب سازی و کتاب آرایی و ادبیات فارسی ، نقش فرهنگ اسلامی در کمیت و کیفیت جهت دهی هنر تجلید ایران با استفاده از کنکاش مقایسه ای در سیر تاریخی تجلید ایران ، ...

مقدمه: ایرانیان از دیرباز مورد توجه ویژه رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السّلام) بوده اند. در احادیث بسیاری، اسلام ایرانیان با اهمیت تلقی گردیده و از ملت ایران به عنوان وفادارترین ملت ها به اسلام یاد شده است. به گفته شهید علامه مطهری: «ایرانیان بیش از هر ملت دیگر نیروهای خود را در اختیار اسلام و اهل بیت (علیهم السّلام) قرار دادند و بیش از هر ملت دیگر در این راه صمیمیت و اخلاص نشان دادند، در این دو جهت هیچ ملتی به پای ایرانیان نمی رسد.» هنر قدسی و فاخر خوشنویسی از دانش هایی بود که ایرانیان مسلمان در ایجاد و رشد آن نقش مهمی داشته اند. بنیان گذاران اقلام ستّه –که هنوز هم توسط خطاطان در سراسر جهان اسلام نوشته می شوند- غالباً ایرانی بوده یا نژاد ایرانی داشته اند؛ کسانی چون ابن مقله، ابن بواب، اسدالله کرمانی، عبدالله مروارید، محمد مؤمن کرمانی، عبدالله صیرفی، بایسنغر میرزا، عبدالله طبّاخ، کمال الدّین هروی، علاء الدین تبریزی، عبدالباقی تبریزی، میرعماد، علیرضا عباسی، محمدرضا امامی و دیگران که آثارشان باقی و چشم نواز دیده بینندگان است. خطاطان ایرانی، هنر خود را با کیمیای مهر و محبت اهل بیت (علیهم السّلام) درآمیخته و در جهت خدمت به عرض ارادت به ساحت قدسی آل الله، آثار فراوانی از خود برجای نهادند که بخش عمده ای از این آثار در قالب کتیبه نویسی و کتابت نسخه های قرآن کریم یا کتب ادعیه برای قرائت در مشاهد شریفه، خلق شده اند.