درخت حوزه‌های تخصصی

نویسندگان اروپایى، کشیشان و مبلغان مسیحى در طول قرن‏هاى متمادى مسئله ازدواج‏هاى پیامبراکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ، به خصوص ازدواج ایشان با زینب بنت جحش (زن مطلقه پسر خوانده‏اش زید) را هم‏چون حربه‏اى براى حمله به شخصیت والاى آن حضرت به کاربرده و کوشیده‏اند ایشان را به شهوت‏پرستى و زن‏دوستى متهم کنند. اما در یکى دو قرن اخیر که اسلام‏شناسى شرق‏شناسان با پژوهشگرى بیشترى قرین شده، تعدیل‏هایى در دیدگاه‏هاى آنان درباره ازدواج‏هاى پیامبراکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نیز صورت گرفته است، به گونه‏اى که گروهى از آنان مستقیما یا تلویحا آن جناب را از تهمت شهوت‏رانى مبرا دانسته و برخى از آنان معتقدند که اصلاحات و تحولاتى را که اسلام در ازدواج پدید آورد باید با توجه به سوابق ازدواج در عربستان و نوعى نگاه اجتماعى بررسى کرد. بدین ترتیب به نظر مى‏رسد که نتایج تحقیقات اسلام شناسان غربى در قرن بیستم، آنان را در بسیارى از موارد با عقاید مسلمانان در این باب همگام کرده است

نیاز انسان‏ها به مواهب طبیعى، اقتصاد و معیشت در زندگى مادى، امرى ضرورى است و در این اصل کلى تفاوتى میان انسان‏ها نیست. آن‏چه منشأ تفاوت در اخلاق اقتصادى انسان‏هاست نوع رفتار آنان در کسب روزى و معیشت و درآمد، و نیز چگونگى بهره‏گیرى و مصرف است. پیامبراعظم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله در این دو عرصه (درآمد و مصرف) ویژگى‏هاى درس‏آموزى دارد. ایشان در عرصه درآمد، هم‏چون دیگران به فعالیت‏هایى مانند چوپانى، تجارت و زراعت اشتغال داشت، و ضمن این که از جلب روزى از راه‏هاى معنوى نیز غافل نبود، به وقت ضرورت، قرض هم مى‏کرد. اهتمام آن جناب بر حلال بودن درآمد قابل توجه است. در عرصه مصرف نیز قناعت و ساده زیستى، عدالت و احتیاط در مصرف بیت‏المال، پرهیز از اسراف و تبذیر، و بالأخره انفاق در راه خدا از اصول قابل توجه در سیره اقتصادى پیامبر اعظم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله است.

مدخل «محمد» دانش‏نامه بریتانیکا نوشته سیدحسین نصر مى‏باشد که با رویکرد پدیدار شناسنامه به زندگى‏نامه پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و تأثیر شخصیت ایشان در دین اسلام و زندگى مسلمانان پرداخته است. نویسنده، زندگى پیامبر را از سال‏هاى آغازین حیات تا واپسین روزهاى زندگى بررسى کرده و در جاى جاى نوشتار، کوشیده است پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله را با توجه به نگاه مسلمانان به ایشان تحلیل و بررسى کند. بررسى نقش شخصیت پیامبر در اسلام و بین مسلمانان، بررسى پیامبر و قرآن، و پیامبر و سنت و حدیث وى و هم‏چنین نقش پیامبر در فقه و الهیات اسلامى و تأثیرات شخصیت اخلاقى و معنوى ایشان در اسلام از مباحث دیگر این مقاله است.

هدف این مقاله بررسی ارزشیابی به ویژه ارزشیابی آموزشی در سیرة پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است. یافته های این بررسی نشان می دهد که در سیرة معصومان(ع) انواع ارزشیابی از قبیل ارزشیابی معلم و فراگیر، ارزشیابی تشخیصی، تکوینی و پایانی، ارزشیابی شفاهی، ارزشیابی انفرادی، ارزشیابی هدف گرا و ارزشیابی مشارکتی مورد توجه بوده است.

این مقاله با اشاره به تفاوت مساجد با سایر معابد در اسلام و با استناد به منابع تاریخى جایگاه مسجد در حکومت نبوى را به اختصار مورد بررسى قرارداده و با شمارش کارکردهایى چون : پایگاه عبودیت , بندگى و وارستگى , کانون فعالیتهاى علمى و فرهنگى , مرکز تصمیم گیریهاى سیاسى و حکومتى ,دادگسترى و مرجع حلّ و فصل دعاوى , مقرّ فرماندهى و بسیج نیروهاى نظامى ,ارائه خدمات پزشکى , مرکز اطلاع رسانى , مرکز حل مشکلات اجتماعى , به نتیجه گیرى پرداخته است . لزوم بهره گیرى از ظرفیت بالاى مسجد و حفظ پایگاه مردمى آن , لزوم ارائه طرحى جامع جهت تأسیس , تجهیز و بهینه سازى کارکردهاى مساجد, ضرورت پرهیز از آن دسته از فعالیتهایى که دافعه داشته و موجب گریز مردم از مساجدمى شود و عینیت یافتن همراهى دیانت و سیاست در مساجد در حکومت نبوى ازجمله نتایجى است که بدانها اشارت رفته است .

یکى از مهم‏ترین تهدیدهاى نهضت رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ، بازگشت امت اسلامى به معیارهاى جاهلى و سر برآوردن ریشه‏هاى غیر انسانى آن دوران بود. جامعه‏اى که رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله اسلام را در آن عرضه کرد، جامعه‏اى قبیله‏اى بود. در آن جامعه، سنت به منزله زیر ساخت همه مقوله‏هاى فرهنگى و اجتماعى عمل مى‏کرد. سنت جاهلى که در جامعه جزیرة العرب، ریشه‏دار و عمیق بود، در زمان پیامبر عامل بازگشت و ارتجاع شد. رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله از آغاز بعثت، تلاش کرد اعمال و معیارهاى جاهلى را محدود کند. ایشان در این راستا، بیش از سایر انبیا و نهضت‏ها موفق بود، با وجود این، سنت‏هاى جاهلى کاملاً نابود نشد. دو عامل، یکى حضور عناصر تحول‏ناپذیرفته (مشرکان، منافقان و اهل کتاب) و دیگرى وجود بقایاى باورها، اندیشه‏ها و سنت‏هاى جاهلى سبب بازگشت جامعه به معیارهاى جاهلى شد و تهدیدى بزرگ براى نهضت پیامبر گردید. بازگشت به جاهلیت با دور شدن از زمان رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله بیش‏تر گریبان‏گیر جامعه اسلامى شد. از نظر پیامبراعظم ریشه‏هاى رجعت، هواپرستى و دنیازدگى بود که همواره به عنوان عاملى ارتجاعى در نهضت‏هاى الهى دیده مى‏شود.

خالد بن ولید یکى از اشراف زادگان بنى‏مخزوم بود که تا پیش از پذیرش اسلام در سال هشتم هجرت همواره در کنار دشمنان سر سخت پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله علیه آن حضرت فعالیت مى‏کرد. پس از قبول اسلام، در نبردهاى مهم حنین و موته و سریه بنى‏جذیمه و محاصره طائف ایفاى نقش کرد. عملکرد او در سریه بنى‏جذیمه و کشتن سى نفر بى‏گناه و عدم قصاص وى از سوى رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و نصب مجدد او به عنوان فرمانده در محاصره طائف، به صورت یک معضل تاریخى در آمده و ذهن پژوهشگران را به خود مشغول ساخته است. البته تحلیل مورخان اهل‏سنت و شیعه و چگونگى پرداختن آنان به مسئله خالد کاملاً متفاوت است. آن‏چه در نوشتار حاضر مطرح شده بررسى عملکرد خالد در سریه بنى‏جذیمه و چگونگى برخورد پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله با این مسئله و تحلیل‏هاى مورخان شیعه و سنى در این زمینه است.