دین پژوهی

نمایش ۴۴۱ تا ۴۶۰ مورد از کل ۳٬۱۹۳ مورد.

۴۴۱.

جفر و جامعه و رابطه آن ها در علم امامان شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: الهام محمدزاده رضا نیرومند سید محمد مرتضوی

منبع: حدیث پژوهی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلید واژه ها: جامعه علم امام جفر کتاب علی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۷۵ تعداد دانلود : ۸۰۱

اکثر دانشمندان شیعه معتقدند که ائمه R علم خویش را از طریق منابعی کسب کرده اند؛ لذا علم ایشان امری ذاتی و استقلالی نیست بلکه جنبه افاضی دارد. در روایات شیعه و سنی، درباره تعدد این منابع، به تفصیل سخن گفته شده که برخی مانند الهام و تحدیث صرفاً جنبه ملکوتی دارند و بعضی دیگر از منابع مانند جفرو جامعه، علاوه بر بُعد ملکوتی، به نحو ظاهری و مکتوب نیز وجود دارند. در این مقاله، با تأمل در روایات، نتیجه گرفته شده که دو کتاب جفرو جامعه، مستقل از یکدیگرند؛ بخش عمده ای از کتاب جفرشامل علوم غیبی و اخبار گذشته و آینده و منایا و بلایا و علم حروف و اعداد(علم جفر) و کتاب جامعهکه به نام کتاب علی خوانده شده، بخش های وسیعی از تمام احکام شرعی و اخلاقیات را دربردارد. مهم ترین ویژگی این دو کتاب این است که هیچ گاه کهنه نمی شوند و درنتیجه، تمام نیازهای مردم را تا روز قیامت دربردارند. این مطلب نشان می دهد که کلمات این صحیفه ها مانند قرآن کریم، دارای مراتب و بطون نامتناهی بوده و از تجلیات اسماء الهی اند.

۴۴۲.

شیوه هاى رفع تعارض علم و دیناز دیدگاه علامه طباطبائى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جواد گلى

منبع: معرفت سال بیست و پنجم مرداد ۱۳۹۵ شماره ۲۲۴ «ویژه کلام»

کلید واژه ها: علم دین تعارض علم و دین علامه طباطبائى شیوه هاى رفع تعارض علم و دین

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۲۵ تعداد دانلود : ۵۷۷

علامه طباطبائى دیدگاه تعارض میان علم و دین را مردود مى داند و معتقد است که علم و دین با یکدیگر سازگار مى باشند. او براى اثبات دیدگاه مزبور، با ارائه شیوه هایى به حل تعارض ظاهرى در مواردى پرداخته که موهم ناسازگارى علم و دین مى باشند یا مدعیان تعارض علم و دین به آنها استشهاد کرده اند. هدف مقاله، ارائه شیوه هاى رفع تعارض از دیدگاه علامه طباطبائى است. بدین منظور، با مراجعه به آثار علامه طباطبائى به استقصا و دسته بندى شیوه هاى رفع تعارض علم و دین پرداخته ایم. شیوه هاى حل ناسازگارى علم و دین از نگاه علامه طباطبائى به دو دسته شیوه هاى رفع تعارض ناظر به علم و ناظر به دین تقسیم مى شود و شیوه هایى مانند فرضیه انگاشتن دیدگاه هاى علمى معارض و ارائه تفسیر دینى از نظریه علمى در دسته اول، و طولى دانستن رابطه میان علل مجرد و علل مادى و تمثیلى تلقى کردن تعبیر متن دینى در دسته دوم قرار مى گیرد.

۴۴۳.

نظریه ای نوین در معنای ظاهر و تنزیل قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید محمود طیب حسینی

منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و یکم بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۷۸)

کلید واژه ها: تأویل روایات تفسیری ظاهر قرآن تنزیل قرآن تفسیر اهل بیت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۶۳ تعداد دانلود : ۴۳۱

یکی از مباحث مهم علوم قرآن که ریشه در روایات پیامبر و اهل بیت (ع) دارد، بحث ظاهر و باطن قرآن است. تاکنون محققان زیادی به بحث درباره مقصود از باطن و تأویل قرآن و معرفی معیارهایی برای شناخت ظاهر قرآن از باطنش روی آورده اند. معمولاً محققان برای تنزیل و ظاهر قرآن، معانی روشن و تحت اللفظی قرآن، چیزهایی که قرآن درباره آن نازل شده، تفسیر و شأن نزول، تطبیق آیات قرآن بر مصادیق طبیعی و معانی دیگری نزدیک به اینها برداشت کرده اند. تدوین آثار فراوان درباره باطن قرآن حکایتگر دشواری بحث در این موضوع است. مقاله حاضر برخلاف رویه متداول میان محققان، تلاش کرده است از طریق بحث درباره مفهوم ظاهر و تنزیل قرآن، به حل مسأله تمایز میان معانی ظاهری و باطنی قرآن بپردازد. رهاورد این بحث این است که هر معنایی که نخستین مخاطبان پیامبر از آیات شریفه دریافت کرده و در ذهنشان نقش می بست، ظاهر و تنزیل قرآن بوده و هر معنای دیگری که ورای آن فضای نزول و فهم مخاطبان اولی از آیات قرآن دریافت شود، خواه در زمان رسول خدا(ص) یا بعد از آن، باطن و تأویل قرآن خواهد بود. بی شک سیاق و فضای نزول، مهم ترین قراین آگاهی از معنای ظاهر و تنزیل قرآن است.

۴۴۴.

نقش اراده در شکل گیری معرفت از منظر صدرای شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا برنجکار مصطفی جمالی

منبع: انسان پژوهی دینی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۵

کلید واژه ها: علم حضوری علم حصولی معرفت اراده

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۴۴ تعداد دانلود : ۷۳۴

از مباحث مهم در معرفت شناسی، تأثیر عوامل غیرمعرفتی بر شکل گیری معرفت، به ویژه تأثیر اراده بر معرفت است. صدرا، به دلیل اتخاذ مبنای اصالت وجود و تشکیک و ...، برخلاف نگاه پیشینیان، تحلیلی دقیق از نسبت اراده و معرفت داده است. بر اساس نگاه او، در حوزه ادراکات حضوری، بنا بر حرکت اشتدادیِ نفس انسانی متناسب با سعه وجودی و تکامل انسانی که فرآیندی ارادی است، درک حضوری انسان وضوح و اشتدادی متناسب پیدا می کند. در حوزه ادراکات حصولی انسان، اعم از ادراکات جزئی و کلی، در نگاه صدرا دو تحلیل مطرح می شود که در هر دو، اراده انسان در شکل گیری معرفت نقش آفرین است. در تحلیل نخست، نفس با تکامل ارادی و اختیاری خود مستعد پذیرش صور ادراکی از مبادی عالیه وجود یا عقل فعال می شود؛ و در تحلیل دوم این نفس انسانی است که با تکامل جوهری خود و در سایه اتحاد با عقل فعال، این ادراکات را انشا می کند و مواجهه با واقعیت صرفاً زمینه ساز این انشای ارادی انسان است.

۴۴۵.

رابطه حقوق بشر و انسان شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسین طالبی محمدسالم محسنی

منبع: انسان پژوهی دینی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۵

کلید واژه ها: حقوق بشر انسان شناسی فلسفی انسان شناسی دینی انسان شناسی عرفانی انسان شناسی تجربی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۴۹ تعداد دانلود : ۷۷۰

در این مقاله چگونگی و چرایی ارتباط بین حقوق بشر و دانش های انسان شناسی بررسی و ارزیابی می شود. انسان شناسی با توجه به رویکردها و روش های گوناگونی که در آن وجود دارد، به دینی، فلسفی، عرفانی و تجربی تقسیم می شود. هدف این پژوهش بررسی رابطه حقوق بشر با این دانش ها و ارزیابی نقش آنها در تعریف و تدوین این حقوق است. حقوق بشر اگرچه به طور کلی با همه دانش های انسان شناسی مرتبط می شود، اما بنیادی ترین رابطه آن با انسان شناسی های دینی و فلسفی برقرار است. قواعد این حقوق بر اساس آموزه های آنها توجیه و از مبانی مستحکم برخوردار می شود. اما انسان شناسی تجربی صرفاً در فرآیند اجرای حقوق بشر قابل ملاحظه است و در تعریف و شناسایی حقوق بشر، به دلیل هویت فرافرهنگی آن، چندان نقشی ندارد. انسان شناسی عرفانی نیز کاربرد همگانی ندارد.

۴۴۶.

تفسیر تطبیقی و تحلیلی آیه امامت در تفاسیر فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نسرین کردنژاد زهره شریعت ناصری محمدهادی مفتح

منبع: مطالعات تفسیری سال هفتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۵

کلید واژه ها: تفسیر تطبیقی آیه ۱۲۴ بقره آیه امامت ظالمین

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۸۸ تعداد دانلود : ۷۴۸

از آیات مورد استناد شیعه در اثبات عصمت امام و تنصیصی بودن مقام امامت، آیه ۱۲۴ بقره است. استناد به ادله لفظی همچون اطلاق فراز «لاینال عهدی الظالمین»، تناسب این فراز از آیه، به عنوان پاسخ خدا، با درخواست ابراهیم(ع) و نیز ادله عقلی از جمله دلایلی است که مفسران شیعه بر مدعای خود اقامه نموده اند. در مقابل، مفسران اهل سنت با حمل لفظ «اماماً» به «نبیاً»، تنصیصی بودن مقام نبوت و عصمت نبی را برداشت کرده اند. از بررسی در تفاسیر اهل سنت به دست می آید که اغلب مفسران اهل سنت به منظور اثبات اعتقاد خود؛ مبنی بر به حق بودن خلافت شیخین و رد دیدگاه مفسران شیعه، به تأویل آیه دست زده اند. نادرستی این تأویل با ادله محکمی که مفسران شیعه بیان داشته اند، اثبات شده است.

۴۴۷.

نقد و بررسی دیدگاه شیخ مفید در باب آموزة «عالم ذر»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرتضی خوش صحبت

منبع: معرفت کلامی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۶)

کلید واژه ها: تناسخ عالم ذر شیخ مفید فطرت توحیدی تقدم نفس بر بدن تعطیل نفس

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۴۴ تعداد دانلود : ۱۲۳۸

آموزة «عالم ذر» از موضوعات اختلافی میان اندیشمندان مسلمان است که بر اساس ظاهر بسیاری از روایات بیان می کند روح هر انسان، پیش از تولد بدن طبیعی او وجود داشته و مراتب خاصی از معرفت را سپری کرده است. بسیاری از اندیشمندان این آموزه را با اشکالات عقلی و نقلی پرشماری روبه رو می یابند. شیخ مفید نخستین متکلم شیعی است که به نقد این آموزه پرداخته و علاوه بر اشکالات سندی و محتوایی به ادله نقلی آن، نقدهایی عقلی، به ویژه لزوم تناسخ را بر آن وارد دانسته است. در این مقاله با روش توصیفی انتقادی اشکالات شیخ مفید را مطرح ساخته و سپس در دفاع از این آموزه، به نقد آنها پرداخته ایم.

۴۴۸.

تأملی بر ارزش عقل از نگاه سلفیان و اخباریان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بهادر مهرکی علی محمد ساجدی

منبع: فلسفه و کلام اسلامی سال چهل و نهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱

کلید واژه ها: اصول فقه اجتهاد اخباریان عقل گرایی نص گرایی سلفیان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۹۹ تعداد دانلود : ۵۳۲

نظر به تقارب اندیشه دو گروه سلفیان و اخباریان، از یک سو، و تمایز مبنایی آنان، از سوی دیگر، مقایسه آرای آن ها مورد پرسش قرار گرفت که سؤال محوری جستار کنونی است. لذا، تلاش بر آن است تا جایگاه خرد در فهم مسائل دینی از نگاه آنان مورد نقد و بررسی قرار گیرد.در این بررسی معلوم شد که سلفیان تنها بر ظواهر احادیث نبوی و سیره عالمان سلف تکیه دارند و اخباریان ظواهر روایات معصومان (ع) را اصل می دانند. به علاوه، هر دو گروه تعقل و اجتهاد را در فهم مسائل دینی قبول ندارند. در نقد آرای آنان می توان گفت: اوّلاً علی رغم توصیه های فراوان نصوص دینی به تعقل و اهمیت آن، عقلانیت نزد آنان نادیده انگاشته شده است؛ ثانیاً با توجه به آیات محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ و... و موضوع سندیت و دلالت احادیث و نیاز به پاسخگویی به مسائل مستحدثه، ضرورت توجه به اجتهاد امری بدیهی است.

۴۴۹.

معرفی کتاب: خدا، اختیار و شر

نویسنده: سمیه خلیلی آشتیانی

منبع: سفینه سال سیزدهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۵۰ «ویژه عدل الهی»

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین

تعداد بازدید : ۷۱۲ تعداد دانلود : ۵۶۴

مسئله شر، به معنای عام یکی از مسائلی است که از گذشته تا حال، اندیشة آدمی را به خود مشغول داشته است. زندگی انسان، از آغاز با تلخی ها و ناکامی ها و شادی ها و کامیابی ها همراه و ممزوج بوده است، و این انسان دانست که حیات بدون شر و بدی و سراسر نیکی، آرزویی دست نیافتنی است.

۴۵۰.

تأثیر آرای ابن عربی بر نظریة نجات فراگیر ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدصادق زاهدی محمدجواد شمس علی صداقت

منبع: حکمت صدرایی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلید واژه ها: ابن عربی کثرت گرایی ملاصدرا نجات فناناپذیری شمول گرایی فراگیر

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۱۱ تعداد دانلود : ۶۶۰

نظریة نجات صدرالدین شیرازی را می توان بدیلی در کنار نظریات سه گانة نجات، یعنی انحصارگرایی، شمول گرایی و کثرت گرایی به شمار آورد. ملاصدرا به نجات همة افراد بشر حتی کسانی که به تعبیر قرآن در دوزخ جاودانه خواهند بود معتقد است. او این نظریه را با تکیه بر اصول حکمت متعالیه، مانند اصالت وجود و تشکیک آن و مساوقت وجود و خیر، ارائه کرده است. این نظریه با شباهت زیاد در آثار ابن عربی مشاهده می شود و خود ملاصدرا نیز در موارد متعدد دیدگاه خود را در این زمینه برگرفته از اندیشه های وی می داند. با مراجعه به آثار ابن عربی نیز می توان شباهت دیدگاه او و ملاصدرا را دریافت؛ هر چند گاهی اختلافاتی میان این دو اندیشمند مشاهده می شود. در این مقاله، پس از تبیین دیدگاه ملاصدرا دربارة نجات اخروی که شمول گرایی فراگیر نامیده شده، با مراجعه به آثار ملاصدرا و ابن عربی، نحوة تأثیرپذیری ملاصدرا از ابن عربی نشان داده شده است.

۴۵۱.

بررسی دیدگاه ابن میمون درباره نقش عقل و شرع در استکمال انسان، بر مبنای رویکرد صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حجت ابراهیم نجف آبادی جعفر شانظری

منبع: الهیات تطبیقی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلید واژه ها: عقل اخلاق انسان شریعت کمال غایت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۰۳ تعداد دانلود : ۳۶۳

ابن میمون آندلسی ""عقل"" را مهمترین ممیّزه انسان از سایر حیوانات و نعمتی از جانب خداوند برای بشر می داند که مهمترین عامل پیونددهنده بین او و حق تعالی می باشد. به باور این متفکر، میزان بهره گیری از این گوهر است که مراتب افراد در قرب نسبت به باریتعالی را تعیین نموده و بهره گیری ازعقل و علم در عرصه اجتماعی را نیز موجب رشد جامعه و تعاملات حسنه در میان مردم می داند. ابن میمون به عنوان یک خاخام برجسته یهودی ، پیروی ازفرامین شریعت حضرت موسی که مطابقت با موازین خرد و حکمت دارد را راهی می داند که می تواند انسان را به کمالات مادی و معنوی نائل نموده و زمینه شکوفایی عقلی و خُلقی جامعه را فراهم آورد. در همین راستا وی مراتبی را برای سیر تکاملی انسان برشمرده و معتقد است که صرفاً وصول به مرتبه پایانی که دربرگیرنده معرفت به حقایق و خصوصاً معرفت به خداوند و افعال اوست می تواند سعادت حقیقی را برای انسان فراهم آورد. با این حال به عقیده ابن میمون، هیچ یک از این محاسن نمی تواند توجه کننده قول به محوریّت انسان در میان مخلوقات و اینکه او غایت خلقت است ، محسوب گردد.

۴۵۲.

مناسبات دین و تکنولوژی در پر تو نظریه جهت داری علم

نویسنده: علی جلینی

منبع: اندیشه تمدنی اسلام سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۱۵ تعداد دانلود : ۸۷۱

اطلاق و نسبیت در موضوعات، مسئله فراگیر فلسفی در مورد تمام پدیدهای عالم است. در دو طرف بحث نظریات گوناگونی طرح شده است. از اطلاق کامل گزاره ها و نظریات علمی گرفته تا نسبیت مطلق. معتقدین به هر دو طرف مسئله نظر خود را پیرو مبانی هستی شناسانه و معرفت شناسانه ویژه خود بنا نهاده اند. نسبی گرایان مطلق فهم انسان از اشیاء را به تمامه نسبی دانسته اند و در نظریات افراطی خود حتی وجود واقعیت واحد را منکر گشته اند؛ این بدین معناست که واقعیت یا وجود ندارد و دقیقاً همان چیزی است که انسان آن را می فهمد، و یا به معنای این است که به واقعیت راهی نیست و ما با «فهم» از واقعیت سرو کار داریم، نه خود واقعیت؛ بنابراین فهم انسانی یا به عنوان سازنده واقعیت و یا به عنوان پردازنده آن در هر فرد از این نوع، شخصی و غیر قابل تعمیم است. در مقابل کسانی هستند که واقع را مفروض پنداشته و علم را حیث کشف واقع دانسته اند و به اصطلاح علم را «آبجکتیو» معنا کرده اند؛ از این رو علم و فهم در نظر آنها مطلق است؛ چرا که فهم از واقع یکی است و نظریات و ارزش های شخصی دخالتی در واقعیت ندارد و در علم نیز نباید رسوخ کند،که اگر رسوخ کرد دیگر علم نخواهد بود. مسئله اطلاق و نسبیت علوم، البته بحث امکان علم و فناوری دینی را تحت تأثیر قرار خواهد داد. اگر علم را آن چنان که اثبات گرایان دانسته اند، فهم از واقعیت و خالی از ارزش و بینش معنا کنیم و ارزش ها و بینش ها را در حیث علم دخالتی ندهیم، در این صورت اگر چه واقع گرایی را برای علم اثبات کرده ایم، اما امکان علم دینی را رد کرده ایم؛ زیرا هیچ علم ناظر به واقع است و دین و غیر دینی در آن راه نخواهد داشت. اگر پیرو تفسیرگرایان ارزش ها را در علم دخیل دانستیم و هر علمی را برآمده از ارزش ها، شناخت های افراد دانستیم، پذیرش این نسبیت در تمام موارد علم ما را به سمت عدم قضاوت پذیری فرا پاردایمی علم و همچنین به سمت عدم وجود و یا عدم اهمیت امر واقع پیش خواهد برد.

۴۵۳.

بازخوانی نظریه علم دینی جوادی آملی در پرتو اندیشه علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدرضا اسدی سید سعید لواسانی

منبع: پژوهش های معرفت شناختی پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۲

کلید واژه ها: عقل علامه طباطبایی علم دینی جوادی آملی فلسفه الهی نقد علم جدید موضوع علوم

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۱۱ تعداد دانلود : ۸۲۰

نظریه علم دینی آیت الله جوادی آملی یکی از جدی ترین نظریات حوزه معرفت و علمی است که در سال های اخیر بیان شده است. صرف نظر از موافقت یا مخالفت با کل یا بعض اجزای این نظریه، هر کس در این حوزه فعالیت می کند ناچار است اطراف و اکناف آن را بررسی و تدقیق کند. نظریه علم دینی هم نقص علم جدید را روشن می کند و هم پایه های علم دینی را مشخص می نماید. این نظریه سه پایه دارد: علم لزوماً مبانی فلسفی دارد، قوام و تمایز علوم به موضوعشان است و عقل از منابع دین و علم دینی است. آنچه مهم است و کمتر به آن توجه شده این نکته است که علی رغم نو و بدیع بودن این نظریه، بنیاد و پایه های آن ریشه در منظومه فکری علامه طباطبایی دارد. مقاله حاضر درصد تبین این مطلب و روشن کردن تأثیر علامه طباطبایی در نگرش استاد جوادی آملی است. بدین منظور ابتدا سه پایه نظریه مذکور تقریر می شود، سپس نسبت آن با مکتب فلسفی علامه سنجیده می شود اما نقد آن، جز در یک مورد، به نوشتاری دیگر واگذار می گردد.

۴۵۴.

بررسی و تحلیل سلول های جنسی (گامت ها) در انسان از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا بصیری مریم گوهری سید محمد اکرمی

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هفتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۶

کلید واژه ها: قرآن روایات تخمک سلول جنسی اسپرماتوزوئید

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۵۵۵ تعداد دانلود : ۶۶۹

هدف از نزول قرآن کریم، هدایت، تعالی و تکامل انسان است. بنابراین، تمام آیات قرآن، حتّی اشارات علمی گذرادر راستای رسیدن به همین هدف است. از جمله مطالب علمی قرآنو روایات، با هدف توجّه دادن به نشانه های توحید و معاد، اشاره به عوامل دخیل در باروری و تولیدمثل جنسی یا همان سلول های جنسی نر و ماده است. در این جستار، که از نوع توصیفی تحلیلی است و به روش مطالعة کتابخانه ای سامان یافته، جویای نظر قرآندر باب عوامل باروری و پیدایش جنین یا سلول های جنسی نر و ماده هستیم. در پی مطالعه و بررسی دسته ای از آیات، این نتیجه به دست آمد که لفظ «ماء» به طور مطلق و یا با بیان ویژگی خاص، لفظ «منی» و مشتقّات آن و لفظ «سلاله» ناظر بر سلول های جنسی (اسپرم و تخمک) بوده، ولی واژة «نطفه»، مطلقاً در برخی آیات ناظر بر سلول های جنسی است و در برخی دیگر، بر تخمک لقاح یافته (سلول تخم) دلالت دارد. کاربرد این واژه در قرآنبا بیان ویژگی خاص، در مواردی مؤیّد سلول جنسی نر و در موارد دیگر، بیانگر سلول تخم حاصل از لقاح اسپرم و تخمک می باشد. همچنین، از برخی آیات، نکات دقیق علمی مربوط به گامت ها قابل استنباط است.

۴۵۵.

کرامت در قرآن و تورات

نویسنده: دل آرا نعمتی پیرعلی سلیم رحیمی ریسنی

منبع: بینات سال بیست و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ و ۲ (پیاپی ۸۹ و ۹۰)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۶۱۰ تعداد دانلود : ۴۴۱

۴۵۶.

نسبت اختیار و تعین گرایی علّی در نگاه فیلسوفان تحلیلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جعفر مروارید روح الله موحدی

منبع: فلسفه و کلام سال چهل و هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۹۶

کلید واژه ها: اختیار تعین گرایی علی سازگار انگاری ناسازگار انگاری امکان های بدیل مثال های نقضی فرانکفورتی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین

تعداد بازدید : ۱۳۴۲ تعداد دانلود : ۴۶۱

آیا اختیار و تعین گرایی علّی با هم سازگارند؟ این پرسش مهم ترین پرسشی است که امروزه در کانون مباحث مربوط به اختیار خودنمایی می کند. این پرسش به این دلیل رخ می نماید که تعین گرایی علّی ما را با دوراهی چالش برانگیزی مواجه می کند که انتخاب هر یک از راه های آن، ما را به انکار اختیار سوق می دهد: (۱) تعین گرایی علّی یا صادق است یا صادق نیست؛ (۲) اگر تعین گرایی علّی صادق باشد، اختیار نداریم، زیرا تمام کارهای ما (از جمله اراده) نتیجه تخلف ناپذیر علّت های سابق خواهد بود؛ (۳) اگر تعین گرایی علّی صادق نباشد، اختیار نداریم، زیرا همه رویدادها اتفاقی خواهند بود و در نتیجه نمی توان آن ها را به فاعلی نسبت داد؛ (۴) بنابراین اختیار نداریم. در پاسخ به این ذوحدّین، یا باید نشان داد دست کم یکی از گزاره های (۲) و (۳) اشتباه است و یا منکر اختیار شد. نوشتار حاضر نگاهی به مباحث فیلسوفان تحلیلی معاصر درباره این پرسش انداخته و دیدگاه های آنان را دسته بندی و به اجمال معرفی کرده است و در پایان، با ذکر نکاتی، به مقایسه دیدگاه های فیلسوفان غربی با دیدگاه های متفکران اسلامی و بررسی تفاوت ها و شباهت های آن ها پرداخته است.

۴۵۷.

حقیّت خداوند در نظر ابن سینا و تأثیر آن بر نظریه وحدت وجود در ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمود زراعت پیشه

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال بیستم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۵۵

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۰۹ تعداد دانلود : ۳۷۹

بحث «وحدت وجود» در عرفان و فلسفه اسلامی به عنوان بحثی پرمناقشه شناخته می شود. این بحث در حکمت متعالیه که محل تلاقی جریانات فکری پیش از خود بوده، نیز به گونه ای جلوه گر شده است. یکی از پرسش های اساسی مطرح در این زمینه چگونگی راه یافتن این بحث به فلسفه اسلامی است؛ پرسشی که در این مقاله برآنیم تا پاسخش را در بحثی نزد ابن سینا بیابیم که می توان آن را «حقیّت خدا» (انتساب حق به خدا) نامید. چنین به نظر می رسد که گرایش های قرآنی فیلسوفان اسلامی که بر طرح و بسط این بحث (حقیّت خدا) نزد آن ها اثرگذار بوده، باعث به وجود آمدن بحث تقابل «حق» و «باطل» در فلسفه اسلامی شده است؛ بحثی که بعدها با عنوان تقابل «وجود» و «عدم» پی گرفته شده است. سرانجام، تقابل حق و باطل در فلسفه اسلامی از نگرشی انحصارگرایانه در انتساب حق، به معنای وجود، به خدا سر درآورده و در پایان به نسخه ای تلطیف شده از نظریه وحدت وجود نزد ملاصدرا ختم شده است.

۴۵۸.

رؤیا از منظر ملاصدرا و روانکاوی فروید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جلال پیکانی

منبع: حکمت صدرایی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلید واژه ها: فروید غیب ملاصدرا ناخودآگاه رؤیا

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۶۸ تعداد دانلود : ۶۲۵۱

زیگموند فروید رؤیا را محصول امیال سرکوب شدة انسان می داند که تا ضمیر ناخودآگاه پس رانده شده اند، ولی در رؤیا مجال ظهور پیدا می کنند. در جهان اسلام، فلاسفة اسلامی، از جمله ملاصدرا، نیز کم وبیش به رؤیا پرداخته و دربارة آن بحث کرده اند. هر چند نگاه فروید به رؤیا با نگاه ملاصدرا تفاوت بسیار دارد، برخی تشابهات میان دیدگاه این دو متفکر قابل ردیابی است. در این مقاله نشان داده شده است که فروید و ملاصدرا از این حیث که معتقدند رؤیا امری است واجد اهمیت فراوان و معرفت بخش، که با ضعف حواس قوت می گیرد و با درجة عقلانیت شخص نسبت مستقیم دارد، اتفاق نظر دارند، اما در تبیین نسبت میان رؤیا و مرگ، رؤیا و روح، رؤیا و غیب و نهایتاً وجود احلام دو نگرش متضاد اتخاذ می کنند.

۴۵۹.

تأملی در ادله عقلی نظریه کسب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسن قدردان قراملکی علی قدردان قراملکی

منبع: فلسفه دین سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۲۷)

کلید واژه ها: اختیار عقل علم اشاعره علت کسب کسب. اختیار قدرت و اراده خدا

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۵۷ تعداد دانلود : ۵۴۹

نظریه کسب توسط ابوالحسن اشعری مطرح شده و مورد اقبال اکثریت اهل سنت قرار گرفته است. عالمان اشعری برای اثبات آن، افزون بر ادله نقلی، به تقریر ادله عقلی مختلفی مانند استحاله اجتماع دو علت بر معلول واحد، استناد به اطلاق صفت اراده، علم و قدرت خداوند و لوازم باطل نظریه رقیب کسب پرداخته اند. نویسندگان در این مقاله علاوه بر تبیین، به نقد مهم ترین ادله عقلی اشاعره خواهند پرداخت و نشان خواهند داد که نه تنها ادله عقلی مورد تمسک اشاعره مخدوش و باطل است، بلکه نظریه کسب، نظریه ای غیرمعقول و خلاف عقل و وجدان هم محسوب می شود.

۴۶۰.

تحلیل شناختی ساختار مفهومی قرآن در چارچوب نظریه فضاهای ذهنی فوکونیه (با تکیه بر پانزده جزء دوم)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمود نقی زاده غلامحسن اورکی

منبع: ذهن بهار ۱۳۹۵ شماره ۶۵

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۱۶ تعداد دانلود : ۶۳۱

درخت حوزه‌های تخصصی