علی راد

علی راد

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۹۹ مورد.
۶۱.

ضوابط کارآمدی فعل معصوم در استنباط آموزه های دینی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: فقه سال بیست و سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۸۸) 63 - 90

کلید واژه ها: سنت فعلی شرایط استنباط استنباط از فعل معصوم احراز فعل معصوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۵ تعداد دانلود : ۲۸۷
فعل معصوم همچون گفتار ایشان یکی از اجزای سنت است و منبع مهمی برای استنباط آموزه های دینی به شمار می رود. بااین همه، این مؤلفه حدیثی، به دلیل ناشناخته ماندنِ ابعاد کارآمدی اش، آن چنان که باید، مورد توجه قرار نگرفته است. مقاله پیشِ رو کوشیده است با روش تحلیلی اکتشافی، ضوابط مؤثر بر استنباط از فعل معصوم را کشف و تبیین کند و درنتیجه، زمینه گسترش استنباط از فعل معصوم را فراهم آورد. دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد ضوابط کارآمدی فعل معصوم در دو قسمِ ضوابط «احراز» فعل معصوم، و ضوابط «استنباط» از فعل معصوم مطرح شدنی اند. این ضوابط می تواند معیار اعتبارسنجی آموزه های برگرفته از فعل معصوم به شمار آید.
۶۲.

معناشناسی روایی، چیستی و مبانی اعتبار(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸شماره ۱۱ 147 - 168

کلید واژه ها: معناشناسی قرآن روایات اهل بیت (ع) معناشناسی روایی حجیت قول لغوی استشهاد لغوی به روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۵ تعداد دانلود : ۱۶۷
معناشناسی روایی قرآن، به معنای منبع دانستن روایات اهل بیت(ع) در معناشناسی این کتاب الهی، ضرورتی است که با توجه به برخی کمبودها و کاستی ها در عملکرد لغویان و نیز مختصات معناشناختی قرآن، پیش چشم داشتن آن در فرآیندهای قرآن پژوهی نتایج شگرفی به دنبال دارد. ارزیابی مبانی اعتبار و کارآمدی رویکرد معناشناختی به روایات اهل بیت(ع) در فهم قرآن کریم، مسأله اصلی این نوشتار است. بررسی مصادر اولیه لغت عربی نشان از آن دارد که عملکرد لغویان در بازنمایی واقعیت های زبانی آن روزگار با آسیب های جدی روبه رو است. در مقابل به دلیل اوج فصاحت و سخنوری اهل بیت، هم ترازی زبان ایشان با سبک زبانی قرآن، ساختارمندی دستگاه نقل حدیث شیعه و ناچیز بودن آسیب نقل معنا در آن، نه تنها استشهاد لغوی به روایات اهل بیت(ع) شایسته است، بلکه این منبع واژگانی کارآمدی بیشتری نسبت به دیگر مصادر لغوی در معناشناسی قرآن دارد. کلیدواژه ها: معناشناسی قرآن، روایات اهل بیت(ع)، معناشناسی روایی، حجیت قول لغوی، استشهاد لغوی به روایات.
۶۳.

«نماز در معابد اهل کتاب» از نگاه فقه اسلامی دیدگاه ها و نظریه معیار امامیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی دوره چهاردهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ 55 - 81

کلید واژه ها: اهل کتاب طهارت و نجاست اهل کتاب معابد مکان نماز نماز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۹ تعداد دانلود : ۳۰۸
در فقه اسلامی جواز تصرف، خلو از نجاست و تصویر از جمله شرایط مکان نمازگزار محسوب می شود؛ برابر رویکرد برخی از فقهیان اهل سنت و شیعه، این شرایط در معابد اهل کتاب مفقود است؛ زیرا از یک سو این اماکن وقف عبادت اهل کتاب و معمولاً دارای تصویر هستند و از سوی دیگر مبنای نسخ شرایع و نجاست اهل کتاب، مانع اعتبار این اماکن برای انتفاع معنوی است؛ از این رو اقامه نماز در آنها خالی از اشکال نیست. در پژوهه حاضر به تقریر و ارزیابی ادله و مستندات این دیدگاه می پردازیم و نظر به ضعف آن، دیدگاه جواز را به عنوان نظریه معیار فقه امامیه در مسئله اقامه نماز در معابد اهل کتاب اثبات خواهیم کرد. این نظریه همسوی با رهیافت قرآنی، روایات اهل بیت (ع)، اصول عملیه و رأی مشهور فقیهان امامیه است و کاستی های رویکرد منع را ندارد.
۶۴.

قرآن و آموزه تفضیل پیامبران؛ اسلوب، زمینه ها و ماهیت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۲۱)

کلید واژه ها: تفضیل فضایل پیامبران حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۹ تعداد دانلود : ۳۴۵
تبیین رویکرد قرآن به تفضیل پیامبران با محوریت گونه شناسی اسلوب بیانی آیات، زمینه پژوهی چرایی طرح تفضیل پیامبران در قرآن، رهیافت شناسی مفسران در مواجهه با این مسئله و تعیین مصداق پیامبر افضل از نگاه قرآن، مسائل محوری این پژوهش هستند که ضمن نقد نظریه رقیب، به اقتراح در هر یک از مسائل محوری پرداخته است. نتایج پژوهش نشان داد که آموزه تفضیل پیامبران در آیات متعدد مکی و مدنی قرآن با دو اسلوب تصریح و تلویح و در گونه های ارجاع، استشهاد و احتجاج بیان شده است. طرح و بسط این آموزه، از فرایند اجمال در مکه و تفصیل در مدینه برخوردار بوده است. سه زمینه اخلاقی، تبلیغی و معرفتی برای پاسخ به چرایی ورود قرآن به این آموزه قابل ارائه است. دو رهیافت «سکوت» و «تبیین» در تحلیل ماهیت تفضیل پیامبران رایج است. برابر رهیافت تبیین، سه فرضیه تاریخی بودن، اعطایی بودن و اعطایی- اقتضایی بودن فضایل پیامبران محتمل است. نگارنده فرضیه سوم را به دلیل امتیازات آن به عنوان دیدگاه معیار پذیرفته است. هرچند قرآن بر وجود نوعی تفاضل میان بعضی از پیامبران تصریح دارد، ولی آیه ای صریح در تفضیل و افضیلت پیامبری خاص بر سایر پیامبران به دست نیامد؛ لکن در روایات اسلامی بر افضلیت محمد صلی الله علیه و آله وسلم بر پیامبران پیشین تأکید و از سوی متکلمان و محدثان ادعای اجماع شده است؛ همچنین برخی از نظریه های تفسیری نیز دلالت آیه «وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجات» بر افضلیت محمد صلی الله علیه و آله وسلم را پذیرفته اند.
۶۵.

رابطه متقابل جامعه و ابتلاءهای اجتماعی پیامبران (تحلیل موردی داستان ابراهیم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال هفتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۵ 93 - 116

کلید واژه ها: سنت ابتلاء نهاد اجتماعی ابراهیم (ع) قوم ابراهیم (ع) زمینه اجتماعی تفسیر موضوعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۲۴۲
طبق رویکرد قرآن کریم، حیات انسانی آمیخته با آزمون است و تعالی و تکامل انسانی رابطه ای متقابل با آن دارد. پیامبران اُسوه های عینی ابتلاء های الهی بودند و گزارش ابتلاء ایشان در قرآن با گزینشی هوشمندانه انجام شده است. برابر فرضیه این پژوهش، پدیداری ابتلای پیامبران رابطه ای متقابل با شرایط فردی و اجتماعی آنان دارد. بنابراین، آزمون پیامبران متناسب با گفتمان جامعه روزگار آنان بوده است و شناخت این گفتمان در تفسیر این ابتلاء ها امری ضروری است. از این رو، تحلیل شرایط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جامعه زیستی پیامبران، در تشخیص زمینه های اجتماعی ابتلاء ایشان کارآمد است و به دنبال آن، تصویری دقیق تر از چرایی، چگونگی و توجیه تنوع گونه های ابتلاء آنان در اختیار ما قرار می دهد. مسئله اصلی این پژوهش، تحلیل زمینه های اجتماعی مؤثر در پدیداری ابتلاء های قرآنی حضرت ابراهیم(ع) به منزله اُسوه عینی فرازمندی در آزمون های الهی است. بدین منظور، پس از تبیین چیستی ابتلاء و مؤلفه های آن، با بررسی فضای حاکم بر جامعه عهد ابراهیم(ع)، زمینه های پدیداری ابتلاء های وی را ذیل نهادهای اجتماعی مرتبط با آن تبیین می کند. این پژوهش، پیوند میان گونه ابتلاء و شرایط اجتماعی عصر ابراهیم(ع) را نشان می دهد و نسبت سنجی ویژگی های عصر پیامبران با ابتلاء ایشان را روشی برای تحلیل ابتلاء اجتماعی پیامبران در قرآن می داند.
۶۶.

انحصار یا عدم انحصار بدیعی فواصل آیات؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۹ (پیاپی ۷۷) 7-34

کلید واژه ها: فواصل آیات تمکین تصدیر توشیح ایغال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۴۵۰
 قرآن کلام حکیم و حکیمانه است. پایان آیاتش را که تجلی گر اعجاز و بلاغت قرآن است و نقش مهمی در زیبایی، نظم بخشی و انسجام آیات دارد فاصله می نامند. در کلام حکیم و حکیمانه هر بخشی باید در ارتباط و تناسب کامل با قبل و بعد خود باشد و فاصله نیز از این حکم مستثنا نیست. اما سخن بر سر این است که این ارتباط چگونه است؟ ابن ابی الاصبع در قرن هفتم هجری ارتباط فاصله را در چهار نوع تصدیر، توشیح، ایغال و تمکین منحصر دانسته است. اکنون و پس از گذشت چندین قرن و با توجه به گستردگی و تنوع فواصل آیات آیا این انحصار همچنان پابرجاست یا می توان انواعی دیگر بر آن افزود؟ برخی بر این گونه ها، انواعی همچون تتمیم، تکمیل و تسهیم افزوده اند. در این مقاله به شیوه ای تحلیلی انتقادی به انحصار یا عدم انحصار روابط فواصل با آیات در چهار نوع یا بیشتر پرداخته شده است.
۶۷.

.کارکرد اسطوره شناسی به مثابه ابزاری میان رشته ای در حوزه ی نقد و تحلیل حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال پانزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۳۹) 94 - 126

کلید واژه ها: نقد اسطوره شناختی حدیث تحلیل ساختاری حدیث تحلیل آسیب شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۴۳۱
بیش از دو قرن است که تغییر زاویه ای اساسی در نگاه به اسطوره پدید آمده. اسطوره دیگر در تعاریف اصطلاحی داستان-هایی خیالی پنداشته نمی شود. اسطوره شناسی امروزه شاخه ای علمی است که دایره ی فعالیتش به طور کلی خلاصه در دو حوزه ی تحلیل محتوا و تحلیل ساختارمی شود. در بعد تحلیل محتوا اسطوره شناس به دنبال کشف باورها، آرزوها و آرمان های گروه های مختلف انسانی است تا با پیجویی آنها به نحوه ی تجلی یافتن این آرمان ها در جهان بینی گروه های مختلف دست یابد؛ در بعد تحلیل ساختار نیز توجه به نوع روایت پردازی وعناصر دخیل درآن عمده ترین کاری محسوب می شود که پی-گرفته می شود. این دو ظرفیت قابلیت مناسبی را برای تعامل با علوم حدیث دارا می باشند. مخصوصا دو حوزه ی تحلیل ونقد احادیث دارای مناسبت لازم برای این ارتباط هستند. لکن زمانی این ارتباط برقرار خواهدشد که الگویی مناسب در این راستا تنظیم یابد. مقاله پیش رو قدمی در راستای تنظیم این الگوست. نویسندگان با روش کتابخانه ای ابتدا سعی نموده اند تا درکی درست از روش اسطوره ای در دو بعد تحلیل محتوا و تحلیل ساختار به دست آورند؛ سپس سعی شده با بومی سازی آن ها الگویی جدید برای نقد و تحلیل احادیث سامان داده شود. نتیجه ی این تحقیق نشان می دهد که اسطوره شناسی قابلیت بهره گیری ابزاری در حوزه ی نقد و تحلیل حدیث را دارا می باشد وبه واسطه ی آن به دو دستاورد مهم در حوزه ی حدیث می توان دست یافت.اولین دستاورد ارائه ی ساختاری نوین برای تحلیل صوری و شکل روایت پردازی حدیث است که در اموری چون شرح حدیث می تواند کارآمد باشد و دیگری گسترش الگوهای نقدمتنی حدیث می باشد
۶۸.

درآمدی بر اصول و کارکرد نقد در الصحیح من سیره الإمام علی«ع»

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال سی ام آذر و دی ۱۳۹۸ شماره ۵ (پیاپی ۱۷۹) 69 - 97

کلید واژه ها: نظریه نقد سیره نگاری انتقادی جعفر مرتضی عاملی سیره امام علی (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۹ تعداد دانلود : ۱۱۵۷
محقق عاملی از سیره نگاران معاصر امامیه در الصحیح من سیره الإمام علی(ع) دارای نظریه خاص در نقد و سنجش گزارش های تاریخی- حدیثی است؛ این نظریه بر اصولی استوار است که اساس نظریه وی را در نقد تشکیل می دهند؛ هم چنین پیامدهایی را برای محقق عاملی در سیره نگاری علی(ع) به ارمغان آورده است. مسئله اصلی این پژوهه بازیابی و تحلیل استنادی اصول و کارکردهای نظریه نقد در الصحیح من سیره الإمام علی(ع) است. مهم ترین اصول نظریه نقد محقق عاملی جامع نگری، اعتدال، اصالت، احتیاط، تاریخ گذاری، قرآن محوری و جریان شناسی است. پیرایش نصوص، دفاع از فضائل، پاسخ به شبهات، نوآوری و ابداع و آموزه شناسی از جمله کارکردهای نظریه نقد محقق عاملی در سیره نگاری علی(ع) است. برآیند پژوهش تأکید بر روشمندی محقق عاملی در نقد السیره و توصیف ابعاد سیره نگاری تحلیلی- انتقادی الصحیح من سیره الإمام علی(ع) است.
۶۹.

بررسی تطبیقی تواتر روایات ادیان ابراهیمی در مورد نبرد آخرالزمان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸شماره ۱۰ 37 - 60

کلید واژه ها: روایات ادیان ابراهیمی نبرد آخرالزمان تواتر فرا دینی کتاب های آسمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۱ تعداد دانلود : ۱۷۲
از چالش های میان ادیان، آموزه های مشترکی است که با تفاوت هایی میان ادیان مطرح شده و در هر یک به روش خود به اثبات می رسد. یکی از راه های قابل قبول برای اثبات این آموزه ها شیوه پیشنهادی تواتر فرادینی از چالش های میان ادیان آموزه های مشترکی است که با تفاوت هایی میان ادیان مطرح شده و در هر یک به روش خود به اثبات می رسد. یکی از راه های قابل قبول برای اثبات این آموزه ها شیوه پیشنهادی تواتر فرادینی است. در این پژوهش با روش عقلانی تواتر فرادینی و آسیب های پیش روی آن طرح و پاسخ داده شده و روشن شده که تواتر فرادینی بر اساس آموزه های عقلانی و دینی می تواند، به عنوان راه کار مشترکی برای اثبات وجه مشترک آموزه های همسان در ادیان به کار گرفته شود. این روش، به عنوان نمونه بر نبرد آخر الزمان قابل تطبیق است و آسیب هایی از قبیل گزارش های متناقض و اقتباس مانع آن نیست. اقتباس و وجود گزارش های متناقض از جمله آسیب های فرا روی فرضیه تواتر فرا دینی است که در اعتبار نتایج آن اثر سلبی دارد. در این پژوهش کارکرد این فرضیه در اثبات آموزه نبرد آخرالزمان به آزمون نهاده شده و آسیب های فرا روی آن ارزیابی شده است و فرایندی به عنوان راه کار برای رفع آسیب های محتمل آن پیشنهاد شده است. در نهایت، نظریه تواتر فرا دینی می تواند در زمینه های گوناگون سودمند باشد منجر به ایجاد روابط مثبت بین ادیان شود.
۷۰.

بررسی دیدگاه یُنبُل در ارتباط با اسناد حدیث(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۳شماره ۱ 119 - 141

کلید واژه ها: استشراق ینبل سند حدیث تواتر حجیت راویان روات حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵ تعداد دانلود : ۱۷۱
«گوتیر یُنبُل Gautier H. A. Juynboll (d. 2010)» شخصیت مهمی در عرصه مطالعات حدیثی مستشرقان غربی است که آثار مشهوری در ارتباط با حدیث پژوهی دارد. وی در ارتباط با احادیث دیدگاه های ویژه ای دارد؛ از جمله اینکه بنابر شواهدی، تاریخ ایجاد و آغاز توسعه اسناد را در قرن دوم و همزمان با فتنه ابن زبیر می داند، در حالی که این برداشت صحیح نبوده و مقصود از «فتنه» در تعابیر تاریخی فتنه قتل عثمان در نیمه اول قرن اول است. ینبل اعتبار احادیث متواتر را نیز زیر سؤال برده و معتقد است نظریه تواتر قبل از قرن هفتم مطرح نبود. ضمناً تواتر لفظی را تنها نظریه ای می داند که هرگز مصداق خارجی نداشته است. دلیل دیگری که برای اثبات عدم اعتبار حدیث بدان استناد می کند، نظریه «حلقه مشترک» است. این نظریه برای اولین بار توسط «شاخت» مطرح گردید و یُنبُل به وسیله آن سعی می کند انتساب حدیث به پیامبر(ص) و حتی صحابه را رد کند. البته با بررسی دلایل و مثال هایی که بدان تمسک می کند، ضعف نتیجه گیری وی روشن می شود. در این نوشتار به بازشناسی دیدگاه های وی درباره اسناد حدیث و ارزیابی آنها پرداخته شده است.
۷۱.

ارزیابی رهیافت انتقادی غالب حسن شابندر در کتاب "لیس من سیره الرسول الکریم"(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۶ 5 - 28

کلید واژه ها: لیس من سیره الرسول الکریم غالب حسن الشابندر نقد سیره نبوی اخبار موضوعه شاخص های جعل انگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۳ تعداد دانلود : ۳۵۰
لیس من سیره الرسول الکریم" نوشته غالب حسن شابندر، نواندیش شیعی عراق از نخستین آثار مستقل در سیره پژوهی انتقادی است که با هدف پالایش سیره نگاره های معروفی چون سیره ابن هشام و رهیافت عقل گرایی و اعجاز زدایی از سیره نبوی نگاشته شده است. در این کتاب، دوازده واقعه چالش برانگیز زندگی پیامبر از مصادر اصلی سیره، بازشناسی و نقد شده است. نوشتار پیش رو عهده دار معرفی این اثر، بازشناسی مبانی وی در جعل انگاری اخبار و ارزیابی رهیافت انتقادی او در سیره پژوهی است. توجه به غیاب یا اضطراب اطلاعات پیرامون عناصر نقش آفرین در اخبار مهم و اعجازین، لزوم احتفاظ بر ذکر جزئیات مهم در این گونه روایات، شخصیت شناسی راوی و سبک بیانی وی و تحدیث اهل مدینه، نوآوری های وی در نقد اخبار سیره بوده و اهتمام به عقلانیت، جامع نگری و جسارت در نقد مؤلفه های رهیافت انتقادی اوست.
۷۲.

تبیین انعطاف پذیری نورونی از نگرۀ تجویز قرآن به مناسک عبادی و بازتاب آن در اشتدادپذیری ایمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال نوزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۱) 151 - 175

کلید واژه ها: انعطاف پذیری نورونی اشتدادپذیری ایمان تکرار توجه هیجان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۷ تعداد دانلود : ۱۶۹
برخلاف خوانش سنتی از نظریه تکامل که نگره ای پایین به بالا دارد و کنش های انسانی از جمله باورمندی دینی را مقهور علیت ژنی و مم ها معرفی می کند، خوانش نوین نگره ای بالا به پایین دارد و سازوکارهایی را ارائه می کند که طی آن چگونگی بروز ژن ها از بالاترین سطوح زیستی کنترل می شود. انعطاف پذیری نورونی[1] از جمله این سازوکارهاست. مسئله این پژوهش واکاوی و تبیین مؤلفه های اشتدادپذیری ایمانِ اختیاری در چارچوب مفهومی ِنوروبیولوژیک و مقایسه آن با مؤلفه های مناسک عبادی، به ویژه نماز، مطابق آموزه های قرآنی است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و به صورت مقایسه ای صورت گرفته است و یافته های تحقیق نشان می دهد وجود سه مؤلفه همپوشان در مناسک دینی توصیه شده قرآنی و یادگیری در دانش اعصاب، یعنی تکرار، توجه و هیجان، به انعطاف پذیری نورونی و اشتداد ایمان فرد منجر می شود. این مهم توجیه کننده علیت ذهنی و مقوّم سطحی از اختیارگرایی در ایمان است.
۷۳.

روش و الگوی نویورت در تبیین فرایند ارتباطی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 169 - 196

کلید واژه ها: نویورت هابرماس فرایند ارتباطی قرآن ادبی بینامتنیت بستر تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۱۵۴
رابطه بین قرآن و کتاب مقدس از موضوعات مورد علاقه محققان غربی است. آنجلیکا نویورت در مطالعات قرآنی خود با رویکردی زبان شناختی به تبیین این رابطه می پردازد. وی با انتقاد از تحقیقاتی که قرآن را کپی عربی انجیل و یا اقتباس از مسیحیت قلمداد کرده اند، قرآن را کتابی مقدس و مستقل می داند که از سویی توانسته است نقطه اوج کتاب مقدس بودن را به نمایش گذارد و از سوی دیگر، به اهداف الهیاتی خود جامه عمل بپوشاند. نویورت فرایند و چگونگی تخاطب قرآن با مخاطبانش را به شکل شفاهی و به مثابه یک درام بررسی می کند. وی قرآن را متنی ارتباطی و در تعامل با مخاطبان می داند که توانسته به اشکالات و پرسش های آن ها پاسخ دهد. محققان در این مقاله با بهره گیری از رویکرد توصیفی تحلیلی ابتدا به مرور نظریه نویورت و نیز نظریه کنش ارتباطی هابرماس پرداخته و سپس کاربست نظریه هابرماس را توسط نویورت تبیین نموده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که نویورت از «نظریه کنش ارتباطی» یورگن هابرماس بهره برده است. نویورت در بررسی درزمانی و سوره نگر خود برای تبیین یگانگی و استقلال قرآن در برخی موارد دچار خلط با رویکرد مسیحی شده است.
۷۴.

تحلیل نظری غرر آیات در آرای قرآن پژوهان با رویکرد اخلاقی و تربیتی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۷ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۲) 107 - 128

کلید واژه ها: آیا ت غرر آیا ت جواهر افضل و فاضل کلید و مفتاح توحید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱ تعداد دانلود : ۱۲۴
یکی از مسائلی که در طول تاریخ نظر عده ای از قرآن پژوهان و مفسران را به خود جلب نموده، بحث در زمینه مفاهیم، مضامین و آیات و سوره های بنیادین و کلیدی قرآن کریم است که نقشی اصیل، مرجع و گاه جامع در تفسیر برخی آیات دیگر دارند. این دغدغه در میان آنان منجر شد که هر یک، اصطلاحاتی را برای این مفاهیم و آیات و سوره ها برگزینند. این تحقیق با روش تحلیلی، به کتاب ها و آثار قرآن پژوهان از قرن پنجم هجری تا دوره معاصر مراجعه و اصطلاحات متعدد در این زمینه را استخراج و تحلیل نموده و به چیستی و مؤلفه های عناوین وضع شده توسط آنان پرداخته و به برخی نکات اشتراک و افتراق آنها دست یافته است. بررسی ها نشان داد که با شش واژه برای نشان دادن مفاهیم و آیات برگزیده قرآن مواجهه ایم که عبارت اند از: 1- محکم، 2- جواهر، 3- افضل و فاضل، 4- کلید، 5- مضامین اصلی، 6- غرر آیات. یکی از مؤلفه های مشترک همه اصطلاحات شش گانه «توحید» است که مهم ترین مبنای تربیت اخلاقی قرآن می باشد.
۷۵.

روش فریقین در تفسیر آیه 25 سوره انفال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال نهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 151 - 170

کلید واژه ها: آیه 25 سوره انفال تفاسیر فریقین روش تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸ تعداد دانلود : ۵۶
آیه 25 سوره انفال، یکی از آیات مورد توجه در تفاسیر فریقین است. بررسی رویکرد مفسران در تفسیر این آیه به روشنی بیانگر آن است که مفسران برای بازکاوی و فهم مدالیل کلام الهی از روش های مختلفی بهره جسته و در این زمینه از روش و الگوی مشخصی پیروی نکرده اند؛ بلکه هر کدام بر اساس مبانی و اصول مورد پذیرش در نزد خود، به روشی روی آورده اند. این آیه از سه بخش تشکیل شده که بخش اول یعنی «وَاتَّقُواْ فِتْنَهً» و میانی یعنی «لَّا تُصِیبنَّ الَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنکُمْ خَاصَّهً»، مشتمل بر ابهام هایی است که مورد توجه مفسران قرار گرفته است. این تحقیق، با نگرش توصیفی- تحلیلی، به بررسی روش مفسران در تفسیر آیه 25 انفال در تفاسیر «التبیان»، «روض الجنان» و «المیزان» از شیعه و تفاسیر «جامع البیان»، «التحریر والتنویر» و «المنیر» از اهل سنت پرداخته است. بررسی ها نشانگر آن است که در میان تفاسیر فریقین، تفسیر «المیزان» از جهت غنای مباحث و در نظر گرفتن جوانب مختلف و نقد و بررسی آن ها و ارائه نظر مختار مبتنی بر آیات قرآن، جایگاه ممتازی  دارد.  
۷۶.

واکاوی نسخه خطی تفسیر جلالی اثر جلال الدین رئیس العلماء شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۸ 107 - 120

کلید واژه ها: تفسیر جلالی جلال الدین رئیس العلماء شیرازی نسخه خطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰ تعداد دانلود : ۸۱
ضرورت شناخت میراث تفسیری شیعه، بر کسی پوشیده نیست. یکی از راه های تبیین آموزه های حیاتبخش قرآنی، واکاوی تفاسیر است. با شناسایی بیش از 100 مفسر از مدرسه تفسیری فارس، در 15 قرن، با جلال الدین رئیس العلماء شیرازی ( 1294-1371ق) و «تفسیر جلالی» آشنا شدیم. تنها نسخه این مجموعه تفسیری، متعلق به کتابخانه خانقاه احمدی شیراز است. این تفسیر، ترتیبی، و شامل 15 جزء از قرآن کریم است. در این نوشتار با واکاوی نسخه خطی 19 جلدی جلالی، به روش توصیفی- تحلیلی، شاخص های این تفسیر برای نخستین بار کشف و استخراج گردید. شایان ذکر است که خواننده تفسیر، در ابتدا مفسر را سلطنت طلب می پندارد، اما در واقع این مجموعه تفسیری در حال تقیه سیاسی مفسر، در عهد پهلوی(پدر و پسر) نوشته شده است. رهیافت پژوهش آن است که مفسر، روش قرآن به قرآن را با استناد به روایات، مورد توجه قرار داده، و از نظر گرایش، تفسیر خود را در ظاهر، با قالب سبک اجتماعی و اخلاقی و با جهت گیری معنوی و تربیتی، و در واقع با جهت گیری جهادی سیاسی، بنا نهاده است.
۷۷.

جایگاه آموزه قرآنی ولایت در تفاسیر مفسران مدرسه تفسیری فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 291 - 314

کلید واژه ها: ولایت تفاسیر موضوعی مفسران مدرسه تفسیری فارس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۷۴
بدیهی است که آموزه قرآنی ولایت، یکی از عوامل نجاتبخش و هدایت آفرین در طول تاریخ بوده است. با کاوش در بستر تاریخی به پهنای 15 قرن، موفق به شناسایی بیش از 110 مفسر، و281 اثر تفسیری ریز و درشت از مدرسه تفسیری فارس شدیم. از بین این آثار، 82 اثر متعلق به تفاسیر موضوعی است و از بین این موضوعات، 11 مورد، اختصاص به آموزه قرآنی "ولایت" دارد، که در قالب عناوین مختلف چشم نوازی می نماید. رهیافت پژوهش آن است که مفسران مدرسه تفسیری فارس، از دیرباز به آموزه قرآنی ناب ولایت، اهتمام ویژه ای داشته اند، و خلق آثار تفسیری در این موضوع، مبین این مطلب است. پیدایش اولین اثر در حوزه تفسیر موضوعی و انتخاب موضوع ناب "ولایت" به عنوان نخستین موضوع انتخابی، دو اتفاق مبارک و هم زمان در مدرسه تفسیری فارس در قرن چهارم می باشد. بیش ترین آثار با عنوان «ما نزل من القرآن فی شأن امیر المؤمنین علی» نشان از پیوند و حب عمیق قلبی مفسران این خطه با امام علی(ع) است. مفسران این مدرسه از قرون اولیه تا کنون به خوبی دریافته اند که تبیین آموزه ناب ولایت، بدون نام مولا علی(ع) ممکن نیست.
۷۸.

بررسی رویکرد ادبی نویورث در تحلیل متن قرآن

نویسنده:
منبع: پژوهش های اسلامی خاورشناسان سال ۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 7-37

کلید واژه ها: نویورت رویکرد ادبی تحلیل گفتمان نظریه ارتباطی بستر تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴ تعداد دانلود : ۶۶
مطالعه قرآن به منزله اثری ادبی رویکرد نویورت در تحلیل متن قرآن است. وی بررسی دقیق ساختارها و محتوای قرآن را لازمه تبیین جایگاه قرآن در میان متون مقدس و نیز در میان مسلمانان می داند. رابطه فرم و محتوا در قرآن و بیان ویژگی های آن در بستر تاریخی و بیان چگونگی شکل گیری این رابطه موضوعی است که مورد توجه نویورت بوده است. رویکرد ادبی وی بر مبنای نظریه ارتباطی است. نویورت قرآن را متنی ارتباطی و در تعامل با بستر و بافت تاریخی زمانش و در عین حال متنی مستقل و پویا می داند که توانسته به اهداف الهیاتی اش دست یابد. در این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی رویکرد و روش نویورت در مطالعه قرآن تبیین شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که نویورت برای دستیابی به فرایند ارتباطی قرآن از روش تحلیل گفتمان بهره برده است.تحلیل گفتمان بستر مناسبی برای تحلیل فرایندهای ارتباطی است و نویورت در تحلیل موفقیت قرآن در ایجاد ارتباط با مخاطبانش از آن بهره برده است
۷۹.

طومار (2): جستارها و یادداشت هایی در اسلام شناسی و نقد کتاب

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ آذر و دی ۱۴۰۲ شماره ۵ (پیاپی ۲۰۳) 147 - 154
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰ تعداد دانلود : ۴۹
سلسله یادداشت هایی که زیر عنوان طومار در هر شماره آینه پژوهش منتشر خواهد شد، در بردارنده مطالبی است در حوزه اسلام شناسی و نقد کتاب. در شماره یک طومار عناوین زیر را می خوانید: بایسته های تحول فرهنگی : نیم نگاهی به چالش های فرهنگی اخیر  ایران نگاه بینا رشته ای به عفاف جنسی دین و اقتدار فرهنگی و نقش آن  در هندسه جهانی گزیده ای از جلسه نقد کتاب: «دین و مدل های فرهنگی» تالیف دکتر علیرضا قائمی نیا
۸۰.

در امتداد اسطوره و سَراب: مروری انتقادی بر کتاب «طعون و شبهات الشیعه الأمامیه حول صحیح البخاری و الرد علیها»

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ مهر و آبان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۲۰۲) 247 - 283

کلید واژه ها: جامعه الأزهر سلفیه معاصر پروژه دفاع از بخاری اسطوره بخاری اسطوره امیر المومنین فی الحدیث نقد کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۳۷
کتاب «طعون و شبهات الشیعه الأمامیه حول صحیح البخاری و الرد علیها» تالیف آقای دکتر عادل عزّازی اخیراً در چهار جلد و نزدیک به دو هزار و پانصد صحفه وزیری در قاهره مصر منتشر شده است. این کتاب رساله دکتری مولف در دانشکده علوم حدیث جامعه الأزهر مصر است که با رتبه ممتاز دفاع شده است. موضوع محوری این کتاب پاسخ به نقدهای شیعه علیه کتاب الجامع الصحیح بخاری است که در سده معاصر از سوی نویسندگان شیعی به ویژه ایرانی تبار در نقد و ارزیابی کتاب الجامع الصحیح و مولف آن منتشر شده است. گونهای از این نقدها ناظر به شخصیت بخاری و گونه ای دیگر ناظر به محتوای احادیث کتاب الجامع الصحیح است. مسئله اصلی این مقاله تحلیل انتقادی فصل شناخت نامه بخاری از مجلد نخست این کتاب است که با رویکرد آسیب شناسانه به نقد محتوای این فصل و رویکرد مولف در تدوین آن پرداخته است. یافته های این مقاله اثبات می کند که رویکرد اسطوره سازی از بخاری در کتاب دکتر عزّازی مشهود است و مدعیات ایشان در ترجمه بخاری با چالش ها و نقدهای جدی تاریخی مواجه است. تحلیل انتقادی نویسنده مقاله بر چارچوب نظری خاص در نقد میراث مسلمین استوار است که در بخش نخست مقاله به تبیین آن پرداخته است. جستار اوّل به موضوع نقد الجامع الصحیح در کشاکش نقد و دفاع جریان های فکری سده معاصر اختصاص دارد . در جستار دوّم رویکرد اسطوره گرایی در ترجمه نگاری بخاری تحلیل شده است. در جستار سوم اسطوره «بخاری؛ امیر المومنین فی حدیث» تحلیل و نقد شده است.  

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان