رضا آذری شهرضایی

بررسی ترورهای سیاسی در تاریخ معاصر ایران یکی از مضمونهای مهمی است که تاکنون بدان توجه چندانی نشده است تا اینکه این کتاب دو جلدی از سوی دکتر علی بیگدلی چاپ شد.

"انور خامه‌ای با چاپ این کتاب دو جلدی می‌کوشد تصحیح ستون پنجم آلمان در ایران به جنبش هواداران آلمان نازی در ایران را دارد. به باور نویسنده این جنبش به سه مرحلة گوناگون زمانی تقسیم می‌شود: الف) از هنگام شکل‌گیری تا سقوط رضا شاه ب) از اشغال ایران توسط متفقین تا شکست آلمانیها در استالینگراد و شمال افریقا ج) از آغاز عقب‌نشینی نیروهای آلمانی تا زمان فروپاشی نظام هیتلری "

روابط دیرنیه و محکم و ماندگاری ایرانیان فارسی زبان در عتبات عالیات سبب گسترش زبان فارسی می شد اما دولت انگلیس و دولتهای دست نشانده عراق که این امر را منافی با منافع خویش می دیدند، می کوشیدند با ایجاد موانع مختلف مانع از رواج و استفاده از این زبان در عراق بشوند.

این نوشته می کوشد با توجه به اسناد مرکز اسناد وزارت امور خارجه، چگونگی ورود و استقرار مهاجران ارمنی به ایران، رقابتهای داخلی میان آنان از جمله رقابت میان هنچاک ها و داشناک ها، دخالت بلشویکها در امور آنان و چالشهایی که به سبب حضور و فعالیتهای آنان در ایران، در روابط ایران و شوروی به وجود آمده، توضیحی ارائه دهد.

همزمان با انقلاب 1905 روسیه وشکست نظامی روسیه در جنگ با ژاپن در همان ایام میان ارمنیان و مسلمانهای قفقاز رشته برخوردهای بروز کرد که از آنها میتوان بعنوان سنگ بنای تداوم مجموعهای یادکرد . در این بررسی قفقازی برای تسری این برخورد به ایران اشاره شده و توفیق پایداری از مقامات دولتی و دینی ایران در جلوگیری از این تلاش .

روسها برای تداوم سیطره خود بر این امپراتوری وسیع افزون بر سرکوب نظامی به ایجاد و تشدید درگیری قومی و مذهبی پرداختند که مهم ترین آنها تنشهای قومی میان مسلمانان و ارامنه قفقاز است، تنشهایی که پیامد آن هنوز هم ادامه دارد. کتاب فوق نوشته محمد سعید اردوبادی و ترجمه علیرضا نقی پور است.