ابوالحسن مبین

گرایش مسلمانان به فلسفه باعث رونق این علم شد و فلسفه توانست با راهیابی به رأس هرم اجتماعی تحولاتی را در بُعد سیاسی رقم بزند. هدف از این پژوهش بررسی چیستی فلسفه سیاسی در عالم اسلام است. از جمله وجوه گرایش مسلمین به فلسفه یکی مبارزات سیاسی بود و یکی مسئولیتی که نسبت به دین احساس می شد. پرسش اصلی این است که جریانات فلسفی (مشاء و اشراق) منجر به چه تحولاتی در ساختار حکومت و جامعه آن روز شد؟ هر دو جریان که عمدتاً سیاست را از اقسام فلسفه می دانستند سعی داشتند تعالیم خود را در اختیار حاکمان قرار دهند؛ زیرا می دانستند که هر نوع حکومتی برای کسب مشروعیت، حتماً باید مبتنی به فلسفه ای باشد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که در دوره هایی که سلسله های اسلامی از لحاظ تمدنی در اوج خودشان قرار گرفتند فلسفه سیاسی موفق تر عمل کرد و حاکمان توانستند از طریق فیلسوفان، نظریه های سیاسی خودشان را تنظیم کرده و به کار گیرند. با توجه به ماهیت موضوع روش تحقیق در این مقاله مبتنی بر توصیف و تحلیل وقایع است.

روند فزاینده داد و ستدهای بازرگانی ایران عصر صفوی و سودآوری بالای آن سبب شد تا بازرگانان و سوداگرانی از اقوام و ملل گوناگون از جمله مسلمان، ارمنی، هندی، یهودی، کمپانی های هند شرقی و ... وارد فرایند تجاری حکومت صفویان شوند و نقش فعالی را در این چرخه ایفا کنند؛ اما در میان همه این دول، اقوام و اقلیت ها، بیش ترین نقش را ارامنه مسیحی داشتند. هدف پژوهش حاضر، تحقیق پیرامون تجار و بازرگانان ارمنی عصر صفوی می باشد. سؤال اصلی این است که تاجران ارمنی عهد صفوی در کدام کشورها و به تجارت چه نوع کالاهایی می پرداختند؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت که ارامنه در تجارت داخلی و خارجی فعالیت می کردند؛ آن ها در کشورهای آسیایی و اروپایی نیز به تجارت انواع کالاها مشغول بودند. روش تحقیق پژوهش حاضر از نوع تاریخی، تطبیقی و توصیفی بوده و روش انجام کار به صورت کتابخانه ای و نحوه جمع آوری اطلاعات به شیوه فیش برداری است. یافته های اصلی این پژوهش نشان می دهد که ارامنه بازرگانانی فعال و با بصیرت بودند که در تجارت داخلی و خارجی نقش مهمی داشتند و در دول عثمانی، هند، روسیه، هلند، انگلیس و ... به تجارت انواع کالاها به ویژه تجارت منسوجات مشغول بودند.

حکومت آل بویه که دراویل سده ی چهارم هجری/ دهم میلادی در بخش های مرکزی و غربی ایران تا بغداد نفوذ خود را گسترده بود، در قلمروی وسیعی در همسایگی و هم مرزی حکومت غزنویان قرار گرفت که در اواخر این قرن دولت خود را در خراسان بزرگ و در شرق عالم ایرانی مستقر ساخت. این همسایگی باعث برقراری یک سری روابط و ارتباطات بین این دو دولت متقارن گردید که این موضوع در ابعاد مختلف قابل بررسی و تحقیق می باشد. توسعه طلبی نظامی و قدرت رهبری سلطان محمود غزنوی که همواره خواهان گسترش و توسعه مرزهای غربی قلمرو خود بود، موجب آن گردید که در طی این دوره حملات و لشکرکشی هایی به مناطقی از قلمروی آل بویه نظیر ری، اصفهان وکرمان صورت گیرد و آن ها را از این مناطق به عقب راند. با اینکه غزنویان از عامل مذهب نیز تحت عنوان مبارزه با قرامطه و رافضیان برای پیشبرد اهداف سیاسی و نظامی خود بهره می جستند و از این طریق سعی داشتند تجاوزات خود به دیگرسرزمین ها به خصوص قلمروی آل بویه شیعه مذهب را توجیه نمایند، اما با این حال حکومت آن ها در مرکز و غرب ایران چیزی بیش از یک دهه دوام نیاورد و دخالتهای آنان در این نواحی موفقیتی دایمی برای ایشان به ارمغان نیاورد. دلایل این امر و به طور کلی نگاهی به روبط این دو دولت متقارن و ویژگیهای خاص آن، از مسایلی است که در مقاله حاضر بر اساس پژوهشی روشمند مورد بررسی و کنکاش قرارگرفته است.