سید حمید فخر جعفری

هدف: بررسی پیشینه تاریخی طایفه تمرتاش(تیمورتاش) به عنوان خاستگاه و محیط تربیتی، عبدالحسین خان تیمورتاش، یکی از شخصیتهای متنفذ عصر پهلوی اول است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش تاریخی و با شیوه توصیفی - تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه ای انجام شده است. داده های تاریخی از لابه لای منابع اسنادی از قبیل مصالحه نامه، کتب خطی محلی و اسناد دیوانی استخراج شده است. این داده ها به لحاظ ساختار و کارکرد و محتوا در جهت توصیف و تبیین پیشینه طایفه «تیمورتاش، دمرداش، تمرتاش» و محیط تربیتی«عبدالحسین تیمورتاش» مورد استفاده قرار می گیرند.یافته ها و نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که خاستگاه اولیه طایفه تمرتاش شامات بوده است، که به نواحی شمال خراسان کوچ داده شده اند. تا قبل از فتحعلی شاه قاجار اطلاعاتی، از این طایفه بسیار اندک است و اجداد عبدالحسین خان در قریه نردین، از طرف کارگزار بجنورد، حاکم بوده اند. به علت خارج شدن زود هنگام عبدالحسین خان به جهت تحصیل، از میان طایفه اش؛ اثرات تربیتی ایلی در او ماندگار نشد، تربیت اروپایی در او به ثبات رسید.

تیمورتاش، یکی از خطباء و لیدر حزب اعتدالیون در ادوار مجلس دوم به بعد بوده است. در تعامل با سایر دول و اخذ تصمیمات پارلمانی، تاسیس ژاندارمری، مواجهه با قرارداد (1919م)، مهاجرت نمایندگان مجلس از قم به کرمانشاه در پی اشغال ایران، حق واگذاری امتیاز نفت شمال به کمپانی آمریکایی، تصمیمات کمیته میکس،* تعطیلی مجلس در قضیه شوستر، تا دوران فترت مجلس و والی گری بر گیلان، کرمان و بلوچستان، وزارت عدلیه، بی طرفی در قضیه جمهوری خواهی وتا حضور درکابینه رضا خان و تشکیل مجلس مؤسسان و خلع قاجاریه، به عنوان یکی از عناصر مؤثر مطرح است. این مقاله، با روش کتابخانه ای، با طرح این پرسش که معززالملک ونقش او قبل از وزارت دربار و عملکرد وی را در سیر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران این دوره با بررسی اسناد و منابع تاریخی موجود مورد ارزیابی و بررسی قرار می دهد. بررسی اسناد و منابع تاریخی موجود نشان می دهند که سردار معظم خراسانی، از عناصر اصلی در برپایی و تحکیم حکومت پهلوی نقش اساسی داشته است و از وکلای فعال در تغییر سلطنت بوده است.