انسی کرامتی

این مطالعه با هدف بررسی برنامه درسی پنهان در آموزش عالی ایران با روش نظریه زمینه ای انجام شده است. جهت بررسی برنامه درسی پنهان دو رویکرد خرد و کلان می تواند مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به وجود نگرش تمرکزگرایانه در نظام آموزش عالی ایران و نقش کلیدی و محوری سیاست گذاران، طراحان، مجریان و پژوهشگران برنامه های درسی در آن؛ ابتدا از رویکرد کلان و سپس از رویکرد خرد استفاده شد. تا ارزش ها و نگرش های پنهان و نانوشته موثر در طراحی و اجرای برنامه های درسی آموزش عالی کشور شناسایی شود. برای تحقق این هدف با روش نمونه گیری گلوله برفی، تجربه های بیست و هفت نفر از صاحب نظران مختلف آموزش عالی در سه گروه، متخصصان عضو انجمن مطالعات برنامه درسی، پژوهشگران موسسه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، و اعضای هیات علمی و کارشناسان برنامه ریزی درسی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران مورد کاوش قرار گرفت. در گردآوری داده ها از مصاحبه ساختارنایافته استفاده شد. براساس یافته های به دست آمده، پدیده محوری در نظریه زمینه ای برنامه درسی پنهان آموزش عالی، پدیده ای با عنوان ""بازی دانایی"" نام گرفت که در مقابل حقیقت دانش آکادمیک قرار دارد. سپس عوامل مختلف منجر به شکل گیری آن، مورد بررسی قرار گرفتند. سپس براساس رویکرد خرد، سی و یک نفر از دانشجویان شاغل به تحصیل در سال آخر مقطع کارشناسی دانشگاه فردوسی مشهد که به شیوه هدفمند انتخاب شدند، مورد مصاحبه ساخت یافته قرار گرفتند. تحلیل مصاحبه های انجام شده با دانشجویان، موید نتایج حاصل از یافته ها بود.

شوخ طبعی از جمله ی نیازهای نوجوانان است که بروز آن در قالب هایی مختلف و از جمله بیان لطیفه تجلی می یابد. دانش آموزان با شنیدن هر لطیفه، تجاربی را در قالب برنامه درسی پنهان کسب می نمایند که عواطف و هیجانات آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. در این مطالعه که با روش تحلیل محتوا انجام شده است، از هزار وهفتصد و سیزده دانش آموز دختر مقطع راهنمایی تحصیلی که در سال تحصیلی 89-1388 در شش مدرسه شهر مشهد به تحصیل اشتغال داشتند، خواسته شد تا سه مورد از آخرین لطیفه هایی را که از دیگر دانش آموزان مدرسه شنیده اند، مکتوب و تحویل پژوهشگران نمایند. بر این اساس، پنج هزار و یکصد و شصت و دو لطیفه بر اساس کد گذاری به شیوه ی قیاسی و استقرایی مورد تحلیل قرار گرفت. مقوله های کدگذاری در شیوه ی قیاسی مستخرج از اهداف مصوب آموزش و پرورش برای دوره ی راهنمایی تحصیلی بود که در قالب چهار مقوله ی اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی، همسویی و یا عدم همسویی لطیفه ها با اهداف بررسی شد. مقوله های کدگذاری به شیوه ی استقرایی نیز پس از مطالعه ی مقدماتی بیش از نیمی از لطیفه ها توسط پژوهشگران کشف شد. همچنین در جهت تعیین ثبات و اعتبار بخشی به یافته ها، از کد گذار دوم برای ده درصد موارد استفاده شد که میزان توافق برابر با 83/0 مشاهده شد. یافته ها نشان دهنده ی عدم همسویی تمامی لطیفه ها با اهداف تعریف شده ی نظام آموزشی است. در نظر گرفتن نیاز نوجوانان به شادی و عدم فضای مناسب در نظام رسمی آموزش و پرورش برای پاسخدهی به نشاط آنان ایجاب می نماید که برنامه ریزان درسی با بازنگری در برنامه های درسی مدرسه، نسبت به تلطیف فضای عاطفی و هیجانی مبادرت نمایند. همچنین ضرورت دارد تا مولفین کتاب های درسی با بازنگری در محتوا، این کمبود را به مثابه برنامه درسی مغفول قلمداد نموده و حکایت ها و لطیفه هایی شاد و نشاط آور را به کتاب های درسی وارد نمایند.

عوامل متعددی وجود دارند که می توانند بر میزان خودتنظیمی دانش آموزان اثرگذار باشند. در پژوهش حاضر به بررسی نقش جو یا محیط اجتماعی مدرسه (که حاصل ادراک جمعی افراد از محیط کاری شان می باشد)، در این زمینه پرداخته شده است. همچنین این فرضیه که «جو باز مدرسه پیش بینی کننده سطوح بالاتر خودتنظیمی است» مورد آزمون قرار گرفت. نمونه مورد بررسی 415 نفر از دانش آموزان سال سوم 4 دبیرستان دخترانه در سال تحصیلی 1389-1388 بودند که در دو طبقه دارای موقعیت اجتماعی- اقتصادی بالا و پایین قرار داشتند و به سه پرسشنامه مربوط به «جو اجتماعی مدرسه»، «خودتنظیمی» و «انگیزش تحصیلی»، پاسخ دادند. در این مطالعه که به روش علی- مقایسه ای انجام شد؛ وضعیت اجتماعی- اقتصادی، انگیزش تحصیلی و پیشرفت تحصیلی (نمره معدل دانش آموزان)، مورد کنترل قـرار گـرفت و تجزیه و تـحلیل نـتایج حاصل از روش تحلیل رگرسیون چنـدگانه با مـدل سلسله مراتبی، جهت بررسی سهم متغییر پیش بین (جو مدرسه) نشان داد که فرضیه مورد پژوهش تأیید شده و سه متغیر وضعیت اجتماعی- اقتصادی، انگیزش تحصیلی و جو مدرسه، پیش بینی کننده معناداری برای سطوح بالاتر خودتنظیمی هستند. همچنین متغیر جو مدرسه 6/18% از واریانس متغیر ملاک را در این پژوهش، پیش بینی کرد (01/0>p ،38/23 ).