محمدرضا بهدار

از جمله شبهات و چالش های فراروی مباحث عصمت انبیای الهی و امامان شیعه چگونگی سازگاری عصمت با اختیار آدمی است. آیا مرتکب معصیت و خطا نشدن، چه عمدی و چه سهوی، چه صغیره و چه کبیره در همه عمر _ که مدعای اندیشمندان امامیه است _ به نوعی به معنای سلب اختیار از معصوم نیست؟ علما و حکمای اسلامی در پاسخ و تبیین عقلی و منطقی این مسئله، راه حل هایی مطرح کرده اند؛ از جمله تبیین و تحلیلی کامل و جامع از سبب و منشأ عصمت معصومین و نیز بررسی توالی فاسد پذیرش جبری بودن عصمت، همچون عدم استحقاق ثواب و فضیلت و متوجه نبودن تکالیف الهی نسبت به آنها و... . آن چه در این نوشتار برای حل مناقشه عصمت و جبری انگاشتن آن از نظر می گذرانیم، تبیین کلید حل معما، یعنی بررسی ماهیت و حقیقت عصمت، برای یافتن سبب این مصونیت معصومین است.

از نظر علمای امامیه عصمت از ویژگی های ضروری انبیاء و ائمه اطهار(ع) است، ؛ اما در تعریف و چیستی و حقیقت این مقوله بین اندیشمندان دینی اختلاف نظرهایی وجود دارد. بی تردید موضع گیری و رویکردی که در این مورد خاص گرفته می شود؛ می تواند در تحلیل مباحث آتی عصمت و در پاسخ به شبهات پیرامونی آن، راهگشا باشد. در این نوشتار سعی شده به صورت تطبیقی بین سخنان برخی دانشمندان اسلامی و علامه طباطبایی، در تبیین و تحلیل حقیقت و ماهیت عصمت معصومین نگاهی بیندازیم. علامه طباطبایی ، عصمت را ره آورد قوه عاقله و به سنخی خاص از علم ارجاع می دهد که از سوی خداوند به معصوم موهبت می شود و این ملکه نفسانی سبب می شود تا با اختیار خویش از ارتکاب معصیت و خطا مصون بماند.

پوشیده بودن بدن زن یکی از ضروریات آموزه های دین اسلام است. باتوجه به اهمیت حضور بانون در مسابقات ورزشی و لزوم توجه به شرایط و اقتضائات زمانی و مکانی موضوعات در صدور احکام فقهی، پژوهش حاضر با هدف واکاوی مبانی و آراء فقهای امامیه درباره حدود پوشش زنان با تأکید بر مسابقات ورزشی ایشان به شیوه تحلیلی- توصیفی انجام شد. بدین منظور با مراجعه به آراء فقهای امامیه که شامل آثار فقهی برخی متقدمین از علمای عصر غیبت تا کنون است، این موضوع مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. باوجود بررسی هایی که انجام شد، پژوهشی که موضوع مطالعه حاضر در آن بررسی شده باشد، یافت نشد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که زنان در مواجهه با نامحرم باید پوشش کافی داشته باشند و برای ورزش کردن، مطابق نظر فقهایی که پوشاندن صورت و دست ها تا مچ را واجب نمی دانند، بیش ازاین حد، استثنائی بیان نشده است. همچنین مطابق نظر اکثر فقهای امامیه حد پوشش زنان در مقابل زنان دیگر در مسابقات ورزشی (چه مسلمان و چه غیر مسلمان) ستر عورتین است.

هدف : یکی از مهم ترین وظایف نخبگان و فعالان عرصه فرهنگی، ارائه طرحهای نو و کارامد به منظور ارتقای فرهنگ عفاف و حجاب زنان جامعه اسلامی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مجازی طرح «حبل المتین» با مبنای تفسیر تنزیلی آیات عفاف و حجاب، بر رشد پایبندی به حجاب دانشجویان دختر انجام شد. روش: طرح حبل المتین با استفاده از مراحل و راهبردهای آموزه های قرآنی عفاف و حجاب، بر اساس تفسیر تنزیلی به دست آمد. در ادامه از جامعه آماری600 نفره دانشجویان دختر در حال تحصیل دانشگاه آزاد اسلامی واحد اندیمشک، 30 نفر به روش نمونه گیری تصادفی، انتخاب و در دوگروه 15 نفره آزمایش وکنترل، جایگشت شدند. گروه آزمایش به مدت 30 روز در فضای مجازی، تحت آموزش طرح حبل المتین قرارگرفتند. برای جمع آوری اطلاعات، از پرسشنامه معتبر هشت گویه ای «مقیاس اسلامی پایبندی به حجاب» با روایی 09/. استفاده شد. ضریب آلفای کرونباخ در این پژوهش، 75/0 به دست آمد؛ لذا پرسشنامه از پایایی لازم برخوردار بود. تجزیه و تحلیل داده ها با روش تحلیل کواریانس چندمتغیّره مانکوا انجام شد. یافته ها: 38 درصد از تفاوتهای فردی در پس آزمون، مربوط به تأثیر آموزش مجازی طرح حبل المتین بود. به ترتیب، آموزش مراحل سه گانه شناخت اصول دین، فرهنگ سازی غیر مستقیم عفاف و حجاب با تأکید غالب بر عفاف و تشریع روشن احکام عفاف و حجاب، منجر به رشد مؤلفه های «نگرش به حجاب» و «التزام عملی به حجاب» و در نهایت، رشد «پایبندی به حجاب» شد. نتیجه گیری: آموزش طرح حبل المتین در فضای مجازی، پابندی به حجاب دانشجویان دختر را به گونه معناداری افزود.