عباس احمدوند

عباس احمدوند

مدرک تحصیلی: دکتری دانشگاه تهران، تاریخ و تمدن ملل اسلامی
رتبه علمی: دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
پست الکترونیکی: a_ahmadvand@sbu.ac.ir
لینک رزومه

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۶۱ مورد.
۴۱.

محمد اسد و گروش به اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ششم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۲۳ 111-119

کلید واژه ها: اسلام غرب اسلام شناسی گروش به اسلام محمد اسد (لئوپولد ویس)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 651 تعداد دانلود : 805
مطالعات اسلامی درغرب، همواره با انگیزه ها و اهداف مختلف تبشیری، سیاسی، استعماری و اقتصادی بوده، چنان که دسته ای از نویسندگان و پژوهشگران به نقد و بررسی آن ها روی کرده اند، اما وجه دیگر مطالعات مسشترقان؛ یعنی مطالعه و تحقیق در باب اسلام و به قصد ایمان آوردن و گروش به این دین، تاکنون مورد توجه درخور قرار نگرفته است. یکی از اینان لئوپولد ویس خاورشناس برجسته یهودی بود که با گرایش به اسلام و گزینش نام محمد اسد برای خویش وارد جرگه مسلمانی شده است. پژوهش حاضر با رویکرد زمینه شناسانه، به بررسی دلایل و زمینه های گروش او به دین اسلام می پردازد و علاوه بر آن نشان می دهد که چگونه محمد اسد در آثاری که درباره اسلام نوشته است، اندیشه های اسلامی معاصر را به نقد می کشد و از اندیشه های اسلامی، به زعم خویش اصیل، دفاع می کند. اسد در جستجوی راهی برای برون رفت از سیر نزولی مسلمانان و درمان عقب ماندگی آنها بوده و می کوشید با تأکید بر حس اعتماد در میان مسلمانان، آنها را به مقاومت در برابر فرهنگ های دیگر برانگیزد.
۴۲.

تبیین رویکردهای سیره نگاران امامیه به سیره پیامبر (ص) در قرون دوم تا چهارم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹

کلید واژه ها: سیره پیامبر (ص) سیره نگاران امامیه رویکرد روایی رویکرد کلامی رویکرد تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 744 تعداد دانلود : 968
تبیین رویکردهای سیره نگاران امامیه به سیره پیامبر | در قرون دوم تا چهارم هجری، علاوه بر اثبات اهتمام آنان به سیره آن حضرت | ، به دسته بندی این رویکردها و تبیین فضای حاکم بر سیره نگاری امامیه کمک خواهد کرد. به همین منظور، مکتوبات امامیه در سیره پیامبر | شناسایی و به دلیل فقدان آنها، قطعات برجای مانده از برخی از آنها به روش تطبیقی گونه شناسانه تحلیل گردید. تحیل و گمانه زنی این داده ها نشان داد که در قرون نخستین سه رویکرد اصلی؛ روایی، کلامی و تاریخی بر فضای سیره نگاری امامیه حاکم بوده است. در دو رویکرد روایی و کلامی به رغم تفاوت در روش، سیره نگار درصدد ارائه چهره ای فراتاریخی و فرابشری از پیامبر | بوده و درصدد اثبات حقانیت ایشان و اهل بیت × می باشد. درحالی که در معدود آثاری که با رویکرد تاریخی نوشته شده نویسنده با پایبندی به عناصر تاریخ؛ اعم از زمان، مکان، شخصیت و رویداد درصدد ارائه تاریخ عینی و واقعی از آن حضرت می باشد.
۴۳.

تحولات سیاسی اجتماعی جهان اسلام در سده های سیزدهم و چهاردهم هجری و تاثیرآن بر شکل گیری رویکردهای نوین به تفسیرقرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۰ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۰ 111-126

کلید واژه ها: تفسیر متن گرایانه تفسیر قرآن به قرآن تفسیردرسده چهاردهم علامه طباطبائی الشیخ الشنقیطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 409 تعداد دانلود : 781
در این مقاله با بررسی تاریخی، به روش مطالعه تطبیقی خُردِ متوازن [1] ،روش بهره گیری مفسِّران مسلمان از تفسیر قرآن به قرآن، که منبعث از جریان منطقی وحی، روشنگری درونی قرآن، قطعیت و صحت متن و تقدم متن بر دانش یا موضع مفسِّر بوده و تفسیرگری در آن فرآیند فهمی جامع از متن دانسته شده، به بررسی تحّول این رویکرد تفسیری در سده چهاردهم هجری پرداخته و روشن خواهد کرد که چگونه این رویکرد تفسیری و مفسِّران طرفدار آن، چون علّامه سید محمّد حسین طباطبایی در "المیزان فی تفسیرالقرآن" و الشیخ محمد الأمین الشنقیطی در "أضواء البیان فی إیضاح القرآن بالقرآن"، متن گرا بوده و ضرورت های فکری اجتماعی عصر، آنان را به این رویکرد متوجه ساخته است. [1] . Symmetrical Micro - comparison
۴۴.

تحول مفهومی دو اصطلاح «لر» و «لرستان» در منابع تاریخ ایران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هشتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 121-145

کلید واژه ها: لر لرستان منابع اسلامی قومیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 711 تعداد دانلود : 710
اصطلاح لُر نخستین بار، در منابع سده های سه و چهار هجری به شکل «لور» آمده و اولین بار، در اشاره به یک روستا در خوزستان به کار رفته است و بعدها، با توسعه معنایی به مردمان نوار جنوبی زاگرس، از خوزستان تا فارس و از فارس تا خرم آباد کنونی، اطلاق شده است. همچنین اصطلاح «لُرستان» نخستین بار، در سده ششم در منابع تاریخی آمده و با «لر» پیوند یافته است. به نظر می رسد اصطلاح «لر»، در معنای مردم شناختی یا قومیتی آن، از سرزمین لر گرفته شده و به ساکنان این سرزمین کوهستانی اطلاق شده است. همین امر سبب شده که در سده های نخست اسلامی، اصطلاح لر با «کُرد»، که آن هم به کوه نشینان اشاره داد، پیوند یافته و گاه، ذیل آن قرار گرفته است. در این پژوهش، دو اصطلاح لر و لرستان در منابع اسلامی و فرایند تداوم یا تحول آن ها در تاریخ ایران بعد از اسلام بررسی و تبیین می شود. این پژوهش مبتنی بر روش تاریخی و متکی به داده های منابع مختلف تاریخی جغرافیایی و دینی است و باوجوداین، در برخی موارد و برای تدقیق بیشتر، از تحقیقات میدانی و تاریخ شفاهی هم در آن استفاده شده است.
۴۵.

تحول اصطلاح «شرق شناس» و عدم توجه بدان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال اول تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲ 5-24

کلید واژه ها: شرق شناسی شرق شناس (مستشرق/ خاورشناس) مطالعات اسلامی در غرب مطالعات عربی غربیان شرق شناسان نوین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 601 تعداد دانلود : 297
شرق شناسی معرفتی [1] است پردامنه و متنوع که شرق شناس می کوشد آن را با مراجعه به شرق فرا چنگ آورد؛ اما همان گونه که دیگر معارف بشری، خاستگاه ، شرایط ویژه ی پیدایی، سیلان و تطور ویژه ی خویش را دارد، شرق شناسی نیز درگیر این مسائل است؛ علاوه بر این، شرق شناسی دستخوش مطامع، اغراض سیاسی و استعماری نیز بوده است. این ویژگی ها نیز باعث شده است تا فعالیت های شرق شناسان عمدتاٌ با واکنش هایی انتقادی روبه رو شوند؛ با این همه به نظر می رسد عطف توجه به تحول، تطور و سیلان مفهوم و مصداق شرق شناسی و شرق شناس، لزوم توجه به ایرادهای مهم تر شرق شناسی را بیش از پیش آشکار تواند ساخت. [1] . Epistem.
۴۶.

واکنش علما به سیطره حکومت پهلوی بر اوقاف (با تکیه بر اسناد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال نهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۶ ۱۱۳-۱۳۳

کلید واژه ها: انقلاب اسلامی ایران اوقاف پهلوی اول پهلوی دوم سلطنت پهلوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 454 تعداد دانلود : 20
پهلوی اول (حک. 1304 1320ش) به دنبال مدرن سازی تمام ارکان و اجزای جامعه بود. وقف یکی از اجزای جامعه و مهم ترین منبع درآمد روحانیان به شمار می آمد. رضاخان با انجام اقداماتی همچون تغییر تولیت اوقاف، تغییر در روش های اداره، نظارت، بهره برداری و در مواردی، تصرف عین موقوفات، در پی تسلط بر اوقاف بود. با روی کارآمدن پهلوی دوم (حک. 1320 1357ش)، سیطره بر اوقاف در سطحی کلان و با شتاب بیشتری پی گرفته شد. به این ترتیب حکومت پهلوی به تضعیف مالی روحانیان پرداخت و در مقابل روحانیان نیز به مقاومت های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در برابر حکومت پهلوی روی آوردند. سوال اصلی پژوهش این است که سیطره حکومت پهلوی بر اوقاف چه تأثیری در روابط علما با حکومت داشته است؟ پژوهش حاضر با بهره گیری از روش تاریخی و به شیوه کتابخانه ای و اسنادی، بر آن است تا با بررسی متغیر وابسته اوقاف، تصویری جامع از چالش های حکومت پهلوی با روحانیان، در عرصه اقتصاد و دگرگونی کارکردهای وقف، ناشی از مدرن سازی به دست دهد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد گسترش سیطره دولت بر اوقاف، کاهش درآمد سالانه حوزه های علمیه و ازدست رفتن زمین های بعضی از علمای صاحب زمین در جریان اصلاحات ارضی، سبب محرومیت نسبی اقتصادی و نارضایتی علما شد. این سیاست پهلوی و تنگنای اقتصادی روحانیان موجب موضع گیری آنها در مقابل حکومت پهلوی شد. در نهایت به نظر می رسد اتحاد طیف های مختلف روحانیان با دیگر نیروهای اجتماعی، موجب شکل گیری انقلاب اسلامی در ایران به رهبری امام خمینی شد.
۴۷.

بازخوانی و واکاوی فرق شیعه از منظر و دیدگاه نویسندگان جغرافیایی (قرن سوم تا هشتم ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 153-172

کلید واژه ها: منابع جغرافیایی شیعه زیدیه امامیه کیسانیه فاطمیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 14 تعداد دانلود : 49
اطلاعات نگاشته شده در منابع جغرافیای تاریخی به دلیل سوگیری کمتر، حائز اهمیت است. دسته ی عظیمی از این داده ها در مورد فرق شیعه است که با رویکرد میدانی و تجربی از سوی جغرافی نویسان مسلمان به نگارش درآمده است. در این پژوهش براساس روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد تاریخ اجتماعی جایگاه فرق شیعه از دیدگاه جغرافی نگاران مورد بررسی قرار می گیرد و گفتمان حاکم بر جغرافیای تاریخی این داده ها استخراج و دسته بندی شده؛ ارائه می شود. یافته ها حاکی از آن است که جغرافی نویسان مسلمان در مقایسه با نویسندگان کتب فرق، با رویکرد جغرافیایی- تاریخی واقعی به بحث از فرق پرداختند؛ از این رو، تصویر فرق شیعی در منابع جغرافیای تاریخی از جنبه ی عینی و قابل اعتنایی در مطالعات فرق اسلامی برخوردار است .
۴۸.

ظاهره ولایه العهد فی الاسلام و مصادرها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۳ سال ۱۴۲۷ شماره ۲ 49-70
تعداد بازدید : 836 تعداد دانلود : 980
کانت ولایه یزیدبن معاویه للعهد علاقه علی تکوین ملکٍ اموی و نحن فی هذا المقال إذ نفضّل القول فی هذاالموضوع و دوافعه، فنشیر الی الغایات التی کان ینشدها معاویه من وراء تنصیب یزید ولیاً للعهد و نبینُ بعض السوابق التی سبقت ذلک و مّهدت له مثل الاشرافیه فی بنی امیه و التّی سببّت انتقال النماذج الشائقه لدی الشعوب الأخری مثل ایران و الروم والیمن ، فی مجال الحکم الملکی الی الأراضی العربیه و نسعی کذلک الی توضیح الأجراءات التی اتّخذها معاویه لتمریر تولیه ابنه یزید العهد وردود فعل المسلمین علی ظاهره ولایه العهد.
۴۹.

بررسی وفودنگاری امامیه در قرون نخستین با تأکید بر دو کتاب الوُفُود علی النبی و وُفُود العرب إلی النبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ 93 - 110

کلید واژه ها: حسین بن محمد اَزدی سیره پیامبر(ص) مُنذر بن محمد قابوسی وفودنگاری وفودنگاران امامیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 933 تعداد دانلود : 267
وفودنگاری گونه ای از نگارش سیره پیامبر(ص) است که به ورود هیئت های نمایندگی قبائل مختلف به مدینه برای شنیدن دعوت اسلام می پردازد. مانند دیگر مسلمانان، امامیه نیز آثاری این چنین نوشته اند. از جمله این آثار، الوُفود علی النبی، نوشته حسین بن محمد اَزدی، و وُفود العرب إلی النبی، اثر مُنذر بن محمد قابوسی است که هیچ کدام بر جای نمانده و در منابع شیعی، روایتی از آن ها در زمینه وفود نقل نشده است. تنها در اُسد الغابَه و کتاب الإصابه روایاتی از آن ها آمده است. در این نوشتار، به روش تحلیل محتوا، این روایات، بررسی و روشن شده که نویسندگان اُسد الغابَه و الإصابه به اصل آثار یادشده دسترسی نداشته و تنها از طریق مشایخ خود این روایات را نقل کرده اند. به نظر می رسد رویکرد تاریخی اَزدی و قابوسی و بی توجهی به روایات امامان(ع) سبب بی مهری علمای شیعه به این کتاب ها و عدم نقل روایات آن بوده است. قابوسی همه روایات استاد خود اَزدی را نقل کرده است از این رو احتمالاً کتاب وی رونوشتی از اَزدی، بوده است.
۵۰.

دراسه مقتل مرداویج الزیاری من خلال الروایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و پنجم یهار و تابستان ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 1-31

کلید واژه ها: مرداویج الزیاری الزیاریون البویهیون الخلافه العباسیه إصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 589 تعداد دانلود : 863
مرداویج بن زیار بن وردانشاه الزیاریّ قائدٌ إیرانیٌّ استطاع فی مطلع القرن الرابع الهجریّ أن یحتلّ مناطق واسعهً من سواحل بحر قزوین ومناطق الجبال وجنوبیّ إیران؛ وکان یستعدّ لشنّ حملهٍ على أرّجان (بهبهان الحالیّه) للقضاء على علیّ البویهیّ، وحملهٍ على بغداد عاصمه الخلافه العباسیّه بهدف استقلال إیران سیاسیًّا. لکنّه قُتل قبل أشهرٍ من تنفیذ مخطّطهِ بطریقهٍ مشبوهه بأیدی غلمانه الأتراک. تحاول هذه المقاله مستخدمهً منهجیّه السیاق التاریخیّ، من خلال جمع المعلومات التاریخیّه، والتدقیق فیها وتحلیلها للتوصل إلى معرفه زوایا هذه الحلقه المفرغه المتعلّقه بمقتل هذا القائد الإیرانیّ الذی کان یسعى إلى استقلال إیران، لکشف الدور الحقیقی للمحرّضین على الاغتیال. تدلّ نتائج التحقیق التی تمّ التوصّل إلیها من خلال دراسه المصادر والمراجع التاریخیّه، وبالأسلوب المیدانیّ، أنّ مرداویج أظهر مبکّرًا وبشکل واضح عداءً صریحًا لعلیّ البویهیّ، وفکّر فی الإیقاع بهذا القائد المتمرّد؛ وفی نهایه المطاف، وقع مرداویج ضحیّهً لطموحات البویهیین.
۵۱.

تبیین هم گرایی سیره نگاران شیعی ایرانی عصر پهلوی اول با اهل سنّت در مسئله جانشینی پیامبر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هفتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۶ 27-44

کلید واژه ها: ایرانشهر تاریخ نگاری عصر پهلوی جانشینی پیامبر خلیلی رهنما سیره نگاری شیعی ایرانی لواسانی مهرین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 680 تعداد دانلود : 435
جانشینی پیامبر، از مهم ترین مسائل چالشی میان شیعه و اهل سنّت بوده است. این موضوع در اندک مکتوبات سیره نگاران شیعی ایرانی عصر پهلوی اول نیز بازتاب های متفاوتی داشته است. در کنار تأکید بر دیدگاه امامیه مبنی بر حقانیت امام علی 7 در جانشینی پیامبر، در برخی از مکتوبات شیعیان این دوره، تبیینی همگرایانه با اهل سنّت از مسئله جانشینی پیامبر ارائه شده است. مسئله پژوهش حاضر، علل همگرایی برخی از سیره نگاران شیعی ایرانی با دیدگاه اهل سنّت در مسئله جانشینی پیامبر در عصر پهلوی اول است. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی با بررسی اطلاعات موجود درباره وضع مذهبی دوره رضا شاه و بررسی سیره های نوشته شده توسط سیره نگاران شیعی ایرانی درصدد پاسخگویی به پرسش فوق است. این بررسی نشان داد سیاست ضد مذهبی رضاشاه و موج فزاینده دگراندیشی در آن دوره، از مهم ترین علل همگرایی سیره نگاران شیعی ایرانی با دیدگاه اهل سنّت در مسئله جانشینی پیامبر است.
۵۲.

تشیع و فِرق آن در الأنساب سمعانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 239 - 250

کلید واژه ها: سمعانی الأنساب سلجوقیان امامیه زیدیه غلات فرقه نگاری نسب شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 417 تعداد دانلود : 321
کتاب های مشتمل بر موضوعات مربوط به انساب و رجال را می توان از جمله منابع مهم در پژوهش های تاریخی به معنای عام و تاریخ فرق اسلامی در معنای خاص به شمار آورد. «الأنساب» سمعانی (د.562 ق) در شمار مهم ترین آثار در این زمینه است. در این مقاله کوشیده ایم گزارش های سمعانی را درباره شیعیان با توجه به اوضاع و احوال پریشان سیاسی زمانه او و برخوردهای فرقه ای در این دوران، بررسی و تحلیل کنیم. با وجود سیاست ضد شیعی سلجوقیان (حک: 429-590 ق)، سده 6 ق در واقع دوران گسترش آموزه های شیعه بود. گزارش های سمعانی درباب عقاید فرق به ویژه غالیان را می توان نشانه ای از نگرانی عمومی اهل تسنن درباره نفوذ این عقاید در دستگاه حکومتی و عامه مردم تلقی کرد. وی از میان فرق گوناگون و پر شمار شیعه، بیشتر به امامیه و زیدیه توجه کرده است. با آنکه سمعانی با شماری از شیعیان ارتباط مستقیم داشت، آنچه از شخصیت ها و عقاید شیعیان به دست می دهد، متأثر از دیدگاه های پیشینی[1] است که در تصویرسازی کلی از تشیع در سده 6 ق و حتی سده های بعد، نقشی بسزا داشته است. <br clear="all" /> [1]. Priority approaches.
۵۳.

رساله تذکره الأئمه؛ ویژگی ها و چالش های کتابشناسی پیرامون آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۷ 137-156

کلید واژه ها: تذکره الأئمّه تاریخ اسلام علامه محمد باقر بن محمد تقی مجلسی محمد باقر بن محمد تقی لاهیجی ک‍ت‍اب‍ش‍ن‍اس‍ی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 441 تعداد دانلود : 801
رساله تذکره الأئمّه در مشهد و در سده یازدهم هجری نوشته شده است. کتابشناسان و نسخه پژوهان درباره این رساله متفاوت سخن گفته اند. برخی آن را به علامه محمد باقر بن محمد تقی مجلسی نسبت داده اند و شماری هم آن را به محمدباقر بن محمد تقی لاهیجی؛ همچنانکه زمان تألیف آن را هم یکسان ذکر نکرده اند. نوشتار حاضر دستاورد شناسایی و تهیه نسخ خطی و سنگی مختلف این رساله و تهیه بسیاری از آنها و نیز تصحیح و مقابله آنها با یکدیگر، علاوه بر بررسی ویژگی های این رساله است. این نوشتار با التفات به شواهد درون متنی و توجه به نسخ خطی باقی مانده از این رساله نشان خواهد داد که مشکل اصلی در اختلاف کتابشناسان و نسخه پژوهان درباره اینرساله آن بوده که احاطه جامع و کافی نسبت به همه نسخ این رساله نداشته اند؛ افزون بر اینکه به تحلیل محتوا و ویژگی های این رساله و شواهد درون متنی و برون متنی دال بر مؤلف و زمان تألیف هم توجه درخوری ننموده اند. دستاورد این تحقیق آن است که ما با دو اثر مواجهیم. یک اثر اصل رساله تذکره الأئمّه است که توسط علامه مجلسی نوشته شده است و اثر دیگر تلخیصی است از آن که توسط کسی که خود را شاگرد علامه می داند؛ نوشته شده است .البته او را هم محمد باقر بن محمد تقی لاهیجی خوانده اند. علی رغم این احتمال که رساله در ۱۰۷۵ هجری نوشته شده باشد شواهدی در اختیار است که رساله باید در ۱۰۸۵ نوشته شده باشد.
۵۴.

تحول و تطور طغراء در تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ ۷۳-۹۴

کلید واژه ها: طغراء طغرایی طغراکش دیوان طغراء توقیع تمغا عثمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 28 تعداد دانلود : 403
طغراء واژه ای اصالتاً ترکیست که در زبان های عربی و فارسی نیز به کار رفته است. در سنت دیرین حاکمان ترکِ ترکستان، طغراء به مثابه نشانه نوشتاری معادل امضاء یا تأیید و صحّه نهادن بر حکم و دستور بود. بعدها با قدرت یابی ترکان در سرزمین های شرقی اسلامی تا هند و شرق آسیا و بسط اقتدار سیاسی آنان در قلمروی عثمانی تا اقصای مغرب اسلامی و شرق اروپا، طغراء به عنوان بخشی از تشکیلات اداری مسلمانان رواج تام و تمام یافت و دارای سازمانی خاص گردید. علاوه بر پیوستگی به دستگاه اداری مسلمانان که تا مرتبه اختصاص دیوانی به آن رشد کرد، طغراء جنبه هنری نیز یافت و بسیاری از هنرمندان خطاط و نقاش در آن به طبع آزمایی پرداختند و نمونه های ارزنده هنری را تا پایان امپراتوری عثمانی خلق کردند. پژوهش حاضر با بهره گیری از رویکرد زمینه شناسی تاریخی به بررسی پیدایی و سیر تحول و تطور طغراء در تمدن اسلامی می پردازد.
۵۵.

تحولات مفهومی و مصداقی اصطلاح "سلطان"(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲ 129 - 144

کلید واژه ها: سلطان سلطنت تحولات مفهومی و مصداقی خلافت قدرت سیاسی سلسله های اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 944 تعداد دانلود : 330
سلطان از جمله مفاهیمی است که از قرن چهارم هجری در ادبیات سیاسی جهان اسلام رواج بسیار یافته و بیشتر شخص حاکم و گاه سلطنت را متبادر می سازد.با این همه، اصطلاح سلطان تا قرن چهارم، تحولات مفهومی و مصداقی بسیاری پیدا کرده و پس از سقوط خلافت و ضعف دولت های مستقل و نیمه مستقل اسلامی در شرق،دلالت های علمی و عرفانی نیز یافته است.در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی، فرایند تحولات مفهومی و مصداقی سلطان در مفاهیمی چون دلالت های قرآنی، حدیثی، سیاسی، علمی و حتی عرفانی بررسی می گردد. بررسی نمونه های گوناگون تاریخی در پژوهش حاضر نشان می دهد، بنیادی ترین دلالت سلطان، سیاسی است که در دیگر دلالت های این اصطلاح به نوعی تکرار شده است.
۵۶.

طرح کنترافرنسیا و نقش آن در پیشبرد قرآن پژوهی غرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۴ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۳۰ 105-119

کلید واژه ها: کنترافرنسیا خووان سگوویایی نیکولاس کوسایی روش های قرآن پژوهی غربیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 305 تعداد دانلود : 385
پیش روی سپاهیان عثمانی در اروپای شرقی و مرکزی ، بزرگان کلیسا را به ارایه راهکارها و طرح هایی در مقابله با خطر روزافزون عثمانی واداشت. یکی از مشهورترین این راهکارها، طرح کنترافرنسیا/ کنفرانس صلح میان پیروان ادیان یا به عبارت صحیح تر ،صلح میان مسلمانان و مسیحیان بود که از سوی خووان سگوویایی [1] ، کاردینال مشهور اسپانیایی، پیشنهاد گردید. این طرح اگر چه بنابر واقعیت های سیاسی آن زمان صورت بندی نشده بود؛ اما، با این حال، تغییرات محسوسی را در عرصه های گوناگون قرآن پژوهی غربیان، در میانه سده پانزدهم میلادی ایجاد کرد. مقاله حاضر با استفاده از شیوه زمینه شناسی تاریخی به بررسی انگیزه ها و علل صورت بندی طرح کنترافرنسیا، مسایل مربوط به آن و همچنین تأثیر آن در مطالعات قرآنی غربیان می پردازد. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که فضای خصمانه حاکم بر اروپای آن روز نه تنها طرح کنترافرنسیا را ناکام گذارد بلکه مطالعات قرآنی این عصر را نیز دستخوش مجادلات کلامی [2] نمود. [1] ۔ Juan de Segovia 3. Polemic.
۵۷.

تأثیر مکتب حدیثی کوفه در میراث روایی اشعریان قم تا قرن چهارم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 259 - 241

کلید واژه ها: شیعه مکتب حدیثی اشعریان کوفه قم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 626 تعداد دانلود : 412
مکتب حدیثی کوفه به مثابه نخستین و معتبرترین مکتب حدیثی امامیه، در تکوین مکاتب حدیثی بعدی امامیه نقش بنیادین داشته است. در اواخر قرن اول هجری، کوچ یکی از طوایف شیعی کوفه به نام اشعریان به قم موجبات پیدایش مکتبی حدیثی در این شهر را فراهم کرد. پیوستگی های اشعریان مهاجر، به مکتب حدیثی کوفه در قرون سوم و چهارم شالوده مکتبی حدیثی پویا و تأثیرگذار را در قم شکل داد. این پیوستگی در قالب رحله های علمی و تبادل حدیث و آثار حدیثی امامیه، عموماً از محدثان کوفی به محدثان اشعری انتقال یافت. مکتب قم در قرون سوم و چهارم به واسطه این ارتباط وثیق با مکتب کوفه به مثابه عمده ترین حوزه علمی امامیه شناخته می شد؛ به گونه ای که توانست با اعتبار خود، سهم مهمی در احادیث مجامیع اصلی امامیه داشته باشد. این سهم غالباً به شکل نگارش آثار حدیثی در این دوره پدیدار شد که مبنای نگارش مجامیع حدیثی امامیه به ویژه کافی و من لایحضره الفقیه در نسل های متأخر این مکتب شد.
۵۸.

تعلیم ولیّ العهد فی خلافه الأمویّین والعصر العبّاسی الأوّل (56-232ھ)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۶ سال ۱۴۳۰ شماره ۳ 13-27
تعداد بازدید : 63 تعداد دانلود : 745
إنّ وجود ظاهره ولایه العهد بین المسلمین، جعلت الحکم الإسلامی وراثیّاً، و لهذا فقد کان الوصول إلی الحکم أمراً یسیراً لکل من یمتّ إلى الخلیفه بقرابه قریبهٍ. لکن قیاده الأمه تستلزم بعض الإجراءات و الأعمال وقد کان التعلیم یسهّل هذا الأمر لِأولیاء العهد الّذین کانوا مرشّحین للخلافه. و لذلک کان الخلفاء یهتمّون کثیراً بتعلیم أولیاء العهد. و کانوا یستخدمون مؤدِّبین علماء لیؤدِّبوا أولیاء العهد و کان هذا الأمر له خصوصیّات و جوانب و آداب و مواد دراسیّه خاصّه علی جمیع الأصعده و نحن هنا بصدد توضیح بعض جوانب أمر التّعلیم لِأولیاء العهد الّذی استمرّ على مدى مائتی سنه
۵۹.

تبیین رویکرد کلامی- تاریخی علامه مجلسی در نگارش سیره نبوی مبتنی بر کتاب حیات القلوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 70 - 95

کلید واژه ها: سیره نگاری علامه مجلسی حیات القلوب رویکرد کلامی - تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 23 تعداد دانلود : 261
مجلسی از مشهورترین محدثان عصر صفوی در تمامی آثار خود در پی تدوین و ساختارمند کردن آموزه های شیعه امامیه بوده است. رسمیت زبان فارسی در ایران عصر او و فراوانی گویشوران به زبان فارسی در آن دوران، زمینه نگارش سیره نبوی در حیات القلوب به زبان فارسی ساده، بر مبنای روایات شیعی و با استناد به منابع اهل سنت، در راستای تبلیغ دین و تثبیت باورهای شیعه برای مجلسی در عصر صفوی با مخاطبان بیشتری به ویژه از میان عامه مردم را فراهم ساخت. این پژوهش بر آن است با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و با توجه به بستر زمانی و مکانی، بر اساس موضوع بندی کتاب حیات القلوب، به معرفی گزاره های تبیین کننده رویکرد کتاب پرداخته و نشان دهد که مجلسی با چه رویکردی در نگارش تاریخ به تبیین آموزه های کلامی تلاش داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد سیره نبوی و تاریخ نگاری، در نظر مجلسی ابزاری برای اثبات باورهای کلامی شیعه امامیه بوده و در روایت و گزارش حوادث سیره نبوی، پیوسته آموزه های کلامی را بر گزارش های روایی و تاریخی برتری داده و تاریخ و روایات را تابعی از کلام شیعی دانسته است.
۶۰.

بازخوانی نحوه انعکاس اخبار بشارات النبی (ص) در کمال الدین و تمام النعمه صدوق (ره) بر اساس آیات قرآنی و منابع تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال سوم زمستان ۱۴۰۱شماره ۲ (پیاپی ۱۰) 86 - 103
تعداد بازدید : 379 تعداد دانلود : 275
اصل این که پیامبران پیشین درباره ظهور حضرت محمد پیشگویی هایی داشته اند در آیاتی از قرآن مورد اشاره قرار گرفته است. مورخان و محدثان نیز خبرهایی از نوعی آگاهی و پیشگویی از بعثت حضرت در دوره های نزدیک به ظهور اسلام از سوی کاهنان و کشیشان ارائه داده اند. شیخ صدوق از عالمان به اخبار امامی در کتاب کمال الدین و تمام النعمه خبرهایی را در این موضوع از راویان امامی و غیر امامی نقل کرده است که با برخی از رویدادهای فراتاریخی همراه است. موضوع پیش رو میان رشته ای و با تاریخ، حدیث و رجال سرکار دارد و روش ترکیبی برای بررسی اسناد و تحلیل محتوا مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به اهمیت گزارش های یاد شده این پرسش پیش می آید که داده های گزارش شده از سوی صدوق تا چه اندازه با آیات قرآن و منابع تاریخی و روایی دیگر همگرا هستند؟ اسناد و محتوای این گزارش ها تا چه میزان اطمینان آور و نزدیک به واقع می نمایند؟یافته های پژوهش تأییدکننده این مدعاست که  در اصل و کلیت وجود بشارات النبی همخوان با آیات قرآنی و منابع تاریخی است و داستان های فرعی و برخی از  مطالب فراتاریخی اخبار، چندان با واقعیت و روایت های تاریخی سازگار نیست.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان