پویا علاءالدینی

" مقاله حاضر مشارکت و اشتغال زنان در ایران را بررسی می کند و نشان می دهد که به رغم دستاوردهای زنان در زمینه های تحصیلی و اجتماعی طی سه سال گذشته، وضعیت آنان در بازار کار بهبود نیافته است. نرخ مشارکت زنان پایین است، نرخ بی کاریشان طی سال های اخیر افزایش یافته است، و گزینه های شغلی آنان همچنان محدود باقی مانده است. همچنین، تلاش های زنان تحصیل کرده در بازار کار با توفیق درخوری همراه نبوده است. طی سال های نخست پس از انقلاب و دوران جنگ، نرخ مشارکت و اشتغال زنان دچار کاهش چشم گیری شد. سیاست گذاری عمومی تا حدی موجبات این کاهش را فراهم آورد، هر چند که عوامل دیگری نیز دخیل بودند. مقاله به بررسی ویژگی های جنسیتی تحولات اخیر بازار کار در ایران می پردازد. به این منظور، داده های آخرین سرشماری ایران تحلیل می شود، در اطلاعات تکمیلی سال های اخیر غور می شود، و مسایل نهادی و ساختاری مرتبط با اشتغال و مشارکت زنان به بحث گذاشته می شود. افزون بر این، پیشنهادهایی برای تمهیدات آتی ارایه می شود . "

هدف اصلی این مقاله بررسی جنبه های مختلف مهاجرت در ایران، هم به عنوان کشور مقصد و هم به عنوان کشور مبدا، در ارتباط با مساله فقر است. این بررسی، اقدامی مقدماتی در گردآوری اطلاعات موجود درباب جنبه های مختلف پیوند مهاجرت نیروی کار و فقر در کشور است. اگرچه به دست دادن تحلیلی عمیق در باب این موضوع اطلاعات بسیار گسترده تری را می طلبد، مع هذا امید می رود از طریق غور در داده های موجود، ساختار کلی مهاجرت نیروی کار در ایران شناسایی شود، در مورد تاثیر آن بر فقر گمانه زنی هایی انجام گیرد، چالش های موجود برجسته شوند و مجموعه ای از پیشنهادهای مقدماتی ارائه گردد. در طی مقاله، استدلال می شود که مهاجرت اتباع افغان و عراقی به ایران هرچند که موجب بهبود نسبی وضع مهاجران با توجه به شرایط بحرانی در کشورهای مبداشان شده است، اما در عین حال آنان را به قشر نسبتا گسترده فقیری در حاشیه شهرهای ایران تبدیل ساخته است. همچنین در مقاله نشان داده می شود که مهاجرت برون مرزی ایرانیان کشور را از بهره گیری از تحصیلات عالی، مهارت های ویژه و سرمایه های گسترده این گروه محروم ساخته است. این امر بی شک نتایج نامطلوبی در زمینه گسترش فقر به همراه داشته است. افزون بر این، آثار انتقال ارز به ایران توسط مهاجران به دلیل ویژگی هایشان محدود است.

شواهد موجود در سطح بین المللی و در ایران نشان می?دهد که جمعیتهای در حال جابجایی از قبیل مهاجران، رانندگان و کارکنان کشتی به شکلی جدی در معرض خطر ابتلا به ایدز قرار دارند. طی مقاله از طریق پژوهش اسنادی و بهره گیری از تمام اطلاعات موجود در دوره زمانی پنج سال 1380-1385 زمینه های مورد نظر در میان مهاجران، رانندگان، کارگران فصلی و نوبتی/ادواری، ملوانان، و ساکنان استانهای مرزی توصیف و تحلیل می?شوند. نتایج این مطالعه اولیه نشان دهنده آسیب پذیری گروههای جابجاشونده در پیوند با خطر اچ.آی.وی/ایدز از یکسو و کمبود تمهیدات ویژه این گروه در کشور در زمینه های پیشگیری، کنترل و کاهش اچ آی وی/ایدز از سوی دیگر هستند.

هدف از این مقاله ارزیابی توسعة بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران از طریق تحلیل وضعیت شرکتهای صنعت فناوری اطلاعات کشور است. نخست بستر ساختاری و نهادی توسعة فناوری اطلاعات در ایران به اجمال مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و سپس وضعیت کنونی بخش فناوری اطلاعات شامل تولید نرم افزار و سخت افزار به تصویر کشیده می‌شود. در بخشی دیگر، نتایج مصاحبه‌های نیمه ساختارمند با 30 شرکت که در زیربخشهای مختلف فناوری اطلاعات کشور فعالیت می‌کنند تحلیل می‌شوند و امکان برخی نتیجه گیریهای کلی را فراهم می‌آورند. مقاله در کل نشان می‌دهد که از طریق طرح تکفا و دیگر برنامه‌های دولت تسهیلات قابل ملاحظه ای به این بخش عرضه شده است و رشد سریع شرکتهای خصوصی در بازاری که به نوعی انحصاری است نشان گر قابلیت گسترش و رشد در این بخش است. در عین حال، بخش فناوری اطلاعات کشور همچنان توسعه نیافته باقی مانده است. ضعف قوانین مرتبط با حقوق معنوی موجب کاهش انگیزه‌ها در تولید نرم افزار گشته، در حالی که بازار ایران طی سالهای اخیر مملو از بسته‌های نرم افزاری ارزان و غیر اصل شده است. همچنین، موانع پیش روی واردات سخت افزار کمتر بر ارتقای تولید داخلی و بیشتر بر گسترش کالاهای قاچاق تاثیر گذاشته است. هرچند تحریمهای بین المللی در توسعه نیافتگی بخش بی تاثیر نبوده اند، لیکن سیاستگذاری بخش عمومی بر پایة تزریق پول هم مشوق ارتقای کیفی بخش نبوده است. این در حالی است که نیاز توسعة این بخش، به تشکیل و ارتقای شبکه‌های توانایی افزا در تعامل با بازارهای بین المللی مربوط می شود. این امر خود مستلزم محیطی است که درآن به پرورش تواناییهای فناوری و مدیریتی، بهبود کارایی، و ارتقای کیفیت جهت رقابت در بازارهای بین المللی پرداخته شود. ایران در حال حاضر قابلیت رقابت در تولید سخت افزارهای صادراتی را ندارد، اما در صورت به وجود آمدن فضای سیاستگذاری مساعد و شبکة توانایی افزای مورد نظر، با توجه به سطح مطلوب نیروی انسانی کشور در زمینه‌های مرتبط، می‌توان ورود جدیتر و شتابان بنگاههای نرم افزار کشور را به بازارهای بین المللی متصور شد.

این مقاله به تحلیل پیوند میان کیفیت خدمات عرضه شده در هتل های چهار و پنج ستاره ایران و رضایتمندی مشتریان خارجی می پردازد. طی پژوهش میدانی، سه بعد خدمات هتل ها، مشتمل بر محصول فیزیکی، خدمت تجربه شده و خوراک/نوشیدنی، مورد توجه قرار گرفته است. تأیید روابط میان سه بعد یادشده و رضایت گردشگران و نیز رتبه بندی آنها به لحاظ اهمیت بر اساس نتایج پیمایش کمّی میسر شده است. تحلیل یافته های پیمایش، حاکی از وجود همبستگی هر سه بعد محصول فیزیکی، خدمت تجربه شده و خوراک/ نوشیدنی با رضایتمندی گردشگران است. در این میان، رابطه میان کیفیت بعد خدمت تجربه شده و رضایت گردشگران بالاترین رتبه را دارد. صنعت هتلداری کشور در زمینه کیفیت ابعاد مورد مطالعه در این تحقیق با مشکلات اساسی و نارضایتی گردشگران روبه روست.

در این مقاله، مدیریت محله و شورایاری محله حسن آباد زرگنده در شهر تهران از منظر حکمروایی خوب شهری تحلیل شده است. نماگرهای حکمروایی به کار گرفته شده بر تمرکززدایی و تسهیل مشارکت، شفافیت، مسئولیت پذیری و پاسخگویی، کارایی و اثربخشی، رعایت انصاف و عدالت، اجماع گرایی، قانون گرایی و حاکمیت قانون، بینش راهبردی و توانمندسازی و ارتقای ظرفیت های اجتماعی شهروندان مشتمل است. داده های مورد نیاز در مقیاس های مختلف از طریق پیمایش، مصاحبه و تحلیل اسناد و برنامه ها گردآوری شده است. گروه های هدف پیمایش و مصاحبه ها طی پژوهش میدانی شامل شهروندان ساکن محله، مسئولان و شورایاران محله بوده اند. یافته ها حاکی از آن است که میان وضع کنونی و آرمان های حکمروایی خوب شهری فاصله زیادی وجود دارد و تبدیل مدیریت محله حسن آباد زرگنده به مدیریت مشارکتی به تمهیدات عمیق تر و گسترده تری نیازمند است. در عین حال، فرایند تبدیل مدیریت آمرانه و تمرکزگرا به مدیریت مشارکتی در محله مورد نظر آغاز شده و شناسایی نقاط ضعف و قوت آن مسیر تحقق حکمروایی خوب شهری را هموارتر کرده است.

با عنایت به آرمان توسعه پایدار شهری، طی دو دهه اخیر، اجرای طرحهای دوچرخه مورد توجه برنامه ریزان شهرهای گوناگون، از جمله تهران، قرار گرفته است. از آنجا که نخستین طرحهای دوچرخه تهران قرین توفیق نبوده اند، لازم است تمهیدات آزمایشی جدید در مراحل مختلف ارزیابی/ارزشیابی شوند. هدف از این مقاله سنجش مقدماتی دست آوردها و چالشهای طرح دوچرخه اشتراکی منطقه هشت تهران (دو سال پس از آغاز فعالیتها) است. طرح به واسطه غور در نماگرهای دسترسی، آگاهی، ایمنی، تسهیل آمدوشد، رضایت مندی، پایداری و فرهنگ سازی مورد مطالعه قرار می گیرد. سنجش بر اساس نتایج پیمایش کمّی (نمونه 250 نفری از حدود 8000 بهره ور ثبت شده) و نیز مشاهده، اخذ نظر غیرکاربران و مصاحبه با دست اندرکاران انجام می شود. یافته ها نشان می دهد که طرح در جذب کاربران مرد و جلب رضایت آنان موفق بوده، اما در عین حال دارای نارساییهایی از قبیل اطلاع رسانی ناکافی، فقدان فعالیتهای فرهنگ سازی (به ویژه برای حضور زنان)، کمبود علائم راهنمایی و کیفیت نامناسب دوچرخه ها و مسیرهاست. همچنین، پایداری طرح در گرو خدمات در مناطق همجوار و تأمین هزینه های نگهداری و توسعه جغرافیایی خانه های دوچرخه و مسیرها و نوسازی ادواری ناوگان از طریق تخصیص بودجه و فروش خدمات تبلیغاتی است.

شمار زیادی مهاجر افغانستانی طی چند دهه گذشته برای زندگی بهتر یا کار و کسب درآمد در ایران ساکن شده اند. آنان پس از سال ها حضور در ایران توانسته اند تا حدی جای خود را به عنوان اقلیتی با اشتراکات فرهنگی در شهرها و روستاهای کشور پیدا کنند. اما بیشتر افغانستانی ها علی رغم حضور طولانی مدت و تلاش هایی که برای ارتقاء شرایط خود کرده اند در گروه های حاشیه ای و محروم جامعه ایران قرار گرفته اند. این مطالعه با بهره گیری از مفاهیم شهروندی، تبعیض های چندگانه و طرد و ادغام به تحلیل وضع رفاهی و اجتماعی زنان مهاجر افغانستانی در تهران می پردازد. طی پژوهش میدانی، از روش کیفی برای فهم شرایط زنان مهاجر افغانستانی در محلات محمودآباد، فرحزاد و باغ آذری در شهر تهران استفاده شده است. به طور مشخص، 20 مصاحبه با زنان افغانستانی و 5 مصاحبه با فعلان مدنی این حوزه انجام شده و نتایج آن ها مورد تحلیل قرار گرفته است. در این مقاله، ابتدا ساختار خانوادگی، تحصیلات و اشتغال مهاجران براساس منابع و داده های آماری این حوزه و یافته های پژوهش در سه محله توصیف و تحلیل می شود. سپس، دسترسی محدود زنان مهاجر افغانستانی به خدمات رسمی در کنار وضع شهروندی آنان مورد بحث قرار می گیرد. سرانجام، سازوکارهای مواجهه آنان با وضع موجود در پیوند با فرایندهای طرد و ادغام برجسته می شود، که عمدتاً شامل دسترسی به خدمات ارائه شده از سوی موسسات غیردولتی و خیریه ها است.

در این مقاله، بستر و موانع توسعه مشارکتی یکی از تفرجگاه های اصلی و محلات سیاحتی تهران، موسوم به فرحزاد، مورد تحلیل قرار می گیرد. طی مقاله، نخست وضعیت فرحزاد از منظر سکونت/ محیط مصنوع، ویژگی های اجتماعی و گسترش کسب و کارهای خدمات رسان جهت بازدیدکنندگان توصیف و ذی نفعان اصلی توسعه محله شناسایی می شود. سپس، بستر و موانع توسعه فعالیت های تفرجی و سیاحتی در فرحزاد در دو محور عملیاتی- ساختاری و اجتماعی- فرهنگی مورد توجه قرار می گیرد. بدین منظور، هم برنامه های تهیه شده توسط بخش عمومی جهت فرحزاد و هم دیدگاه های ذی نفعان مختلف در مورد بستر و موانع مشارکت تحلیل می شود. روش های به کار گرفته شده جهت مطالعه حاضر مشتمل بر تحلیل طرح ها و داده های موجود، مشاهده و نیز مصاحبه های نیمه ساختارمند با بازدیدکنندگان، ساکنان، دست اندرکاران برنامه ریزی و دیگر ذی نفعان بوده است. نتایج تحلیل برنامه های تهیه شده جهت فرحزاد که در لفظ و ظاهر بر ماهیت سکونتی- گردشگری محله تأکید می ورزند، حاکی از کم توجهی به جنبه های اجتماعی توسعه و به ویژه مشارکت جماعت محلی است. همچنین، بر پایه مصاحبه ها و مشاهدات، سطح پایین آگاهی، انسجام و همبستگی اندک، ناهماهنگی میان اهداف و تمهیدات نهادهای بخش عمومی و مشکل مالکیت امکان مشارکت محلی را، از جمله در توسعه فعالیت های تفرجی و سیاحتی، کاهش داده است.

طی سال های اخیر، جنبه های آموزشی تجربه ی سفرهای زیست بوم گردی (اکوتوریسم) و تأثیرگذاری آن بر رفتار و اخلاق گردشگران مورد توجه محققان قرار گرفته است. در عین حال، مطالعات انجام شده در باب آثار آموزشی زیست بوم گردی بیشتر به اخلاق زیست محیطی و کمتر به دیگر جنبه های آن پرداخته اند. در این مقاله، جنبه های زیست محیطی، اجتماعی و فردیِ یادگیری تجربی و تغییر رفتار با شرکت در فعالیت های زیست بوم گردی در ایران مورد تحلیل قرار می گیرد. پژوهش میدانی با بهره گیری از روش کیفی اکتشافی مبتنی بر مصاحبه های عمیق انجام شده است. نمونه گیری به شکل هدفمند صورت گرفته و در مجموع با 24 گردشگر، شامل 6 زن و 18 مردِ انتخاب شده از میان شرکت کنندگان در تورهای زیست بوم گردی سه بنگاه معتبر گردشگری ایران (یا آشنایان زیست بوم گرد آنان)، مصاحبه ی عمیق به عمل آمده است. مصاحبه ها با رویکرد اکتشافی، سوالات باز و بهره گیری از گفته های پاسخ گویان برای طرح پرسش های بیش تر درباره ی یادگیری تجربی و تغییر رفتار زیست محیطی، اجتماعی و فردی زیست بوم گردان از دید خود آنان انجام شده اند. یافته ها حاکی از اَشکال مختلف یادگیری تجربی و تغییر رفتار در میان شرکت کنندگان در فعالیت های زیست بوم گردی است. ابعاد زیست محیطی یادگیری و تغییر رفتار در میان زیست بوم گردان مصاحبه شده شامل لذت از فهم محیط طبیعی، احترام به محیط زیست و قدردانی از آن، تمایل به شناخت محیط زیست، مسئولیت پذیری نسبت به محیط زیست و فعالیت جهت حفاظت از محیط زیست می گردد. هم چنین، ابعاد اجتماعی و فردی یادگیری تجربی و تغییر رفتار نزد مصاحبه شدگان مشتمل بر احترام به هم سفران و تعامل مثبت با آنان، مسئولیت پذیری نسبت به دیگران، پیروی از نظرات جمع، تمایل به کار تیمی، احترام به جامعه ی محلی و حس مسئولیت در قبال آن، مسئولیت پذیری و احترام نسبت به خود،  تاب آوری هیجانی، چالش پذیری و توانایی عبور از چالش، و نیز هویت یابی و کسب نوعی معنویت است.

تعداد کثیری از اتباع افغانستان، طی چند دهه اخیر، به سبب ناآرامی های سیاسی و متعاقباً وضعیت جنگی و دشواری های اقتصادی در کشور متبوعشان، در نواحی گوناگون ایران (با توجه به همسایگی و مشترکات زبانی، تاریخی، فرهنگی و مذهبی) اسکان یافته اند. نقاط شهری و به ویژه پایتخت کشور در پیوند با اسکان و ادغام این مهاجران در ایران حائز اهمیت هستند. این مقاله به وضع مهاجران افغانستانی در زمینه های اسکان، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حقوقی در محله هرندی واقع در منطقه دوازده شهر تهران می پردازد. همچنین، رویکردهای جامعه میزبان نسبت به حضور افغانستانی ها در هرندی در کنار فعالیت نهادهای خدمات دهنده در محله و تأثیر آن ها بر شرایط زندگی مهاجران بررسی می شود. اطلاعات لازم طی پژوهش میدانی از طریق مشاهده، مصاحبه های نیمه ساختارمند، بحث های گروهی متمرکز با سازمان های مردم نهاد محله، گروه های مختلف مهاجران، ساکنان ایرانی و مسئولان محلی و دیگر ذینفعان و نیز بررسی اسناد مدیریت شهری گردآوری شده است. یافته ها حکایت گر میزانی از ادغام مهاجران افغانستانی در محله هرندی است. افزون بر این، در بین مهاجران افغانستانی ساختار شغلی خاصی در پیوند با فرصت ها و به ویژه اقتصاد غیررسمی محله شکل گرفته است. همچنین، پایداری سکونت این ساکنان هرندی تا حد زیادی به واسطه خدمات ارائه شده توسط سازمان های مردم نهاد، امکانات شغلی، هزینه های نسبتاً پایین مسکن و نگاه مثبت بیشتر جامعه میزبان به مهاجران در محله حاصل شده است. درعین حال، حس مسئولیتی در مدیریت شهری در قبال مهاجران افغانستانی ایجاد نشده و درنتیجه چارچوب های موردنیاز و مناسب با موقعیت آنان نیز در محله صورت بندی و ایجاد نشده است.

هدف از این مقاله توصیف و تحلیل وضعیت سکونتگاه های غیررسمی شهری ایران از طریق ارای? نتایج ارزیابی اجتماعی انجام گرفته در شهرهای بندرعباس، کرمانشاه و زاهدان است. در هر یک از شهرهای هدف، از میان سکونتگاه های غیررسمی، سه تا پنج محله بر اساس معیارهای قومیت/ زبان، سطح عرض خدمات عمومی، میزان رسمیت و نظم فضایی، فعالیت های اصلی اقتصادی، قدمت محله و شاخص های اجتماعی - اقتصادی موجود انتخاب شده اند. جهت ارزیابی، با چهل نفر مطلع کلیدی مصاحبه و در هر محله چهار بحث گروهی متمرکز (با زنان، با مردان، با جمعی مختلط، و با جوانان) برگزار شده است. به علاوه، در هر شهر زیرساخت های اجتماعی از طریق مشاهده و ثبت وضعیت ارزیابی شده اند. مهم تر از آن، در کنار پژوهش های کیفی، پیمایشی کمّی با استفاده از پرسش نام? چندمنظوره و جامع (با بیش از 250 سوال) و نمونه گیری تصادفی به تعداد 1200 خانوار در (سکونتگاه های گزید?) هر شهر صورت گرفته است. یافته های پژوهش ...

Objectives: This article evluated urban upgrading achievements and challenges of the Urban Upgrading and Housing Reform Project conducted in Iran during the period 2004-2009. Method: The assessment is provided both at the project level and in the target informal settlements of Bandar Abbas as a case study. Data and information were collected through a desk review, a beneficiary assessment conducted in Bandar Abbas, and a set of interviews held with project stakeholders at the national level and in Bandar Abbas. Findings & Conclusions: One of the most important achievements of the project it is making positive attitude to the informal settlements in public level. Alsoseries of interventions including streets improvements, water piping schools construction, chanel reform, and construction of hygiene an medical centers have resulted various benefits for local inhibitant. Yet the project faced with the challenges and difficulties and have disappointed some of it’s appliances.

هدف از نگارش مقاله ی حاضر، ارزیابی فضای مجازی گردشگری ایران از منظر مخاطبان است. در آغاز، از طریق مرور متون بین المللی و در نظر گرفتن وضعیت ایران، مجموعه ای از نماگرها جهت سنجش کیفیت وبگاه ها صورت بندی اولیه شده است. این نماگرها متعاقباً در پیوند با هدف تحقیق طی دو مرحله در معرض داوری قرار گرفته اند. در مرحله ی نخست، 100 پرسشنامه از مخاطبان فضای مجازی گردشگری ایران برای تایید، تغییر و تکمیل نماگرهای اولیه جمع آوری شده است. در مرحله ی دوم، جهت تایید نهایی نماگرها، بحث گروهی متمرکز با شرکت 5 نفر از متخصصان این حوزه برگزار شده است. سرانجام 14 نماگر تایید شده اند و بر اساس آنها 8 مورد از وبگاه های ایرانی مورد ارزیابی قرار گرفته اند. این وبگاه ها به صورت هدفمند و بر اساس معرف بودن انتخاب شده اند. برخی یافته های آنها نشان می دهد که وبگاه های گردشگری ایران هنوز به مرحله ی تعامل با کاربر وارد نشده اند، این وبگاه ها حتی در نقش اطلاع رسانی نیز کمتر به نیازهای کاربران آگاه امروزی ایران پاسخ می دهند. در عین حال، وجود نمونه های موفقی از وبگاه های اطلاعاتی-تجاری حاکی از آن است که با استفاده از فرصت برقراری ارتباط بی واسطه با کاربر و ایجاد روابط انسانی با مخاطبان می توان در شرایط ایران کسب وکارهای موفق کوچکی را در فضای اینترنت راه اندازی کرد. در پایان مقاله، متعاقب نتیجه گیری، مجموعه ای از پیشنهادها جهت بهبود کیفیت وبگاه های عرضه کننده ی خدمات گردشگری در کشور ارائه شده است.