مریم صراف زاده

مقاله حاضر ارائه نتایج یک طرح پژوهشی بوده که با هدف بررسی میزان آشنائی و استفاده مدرسان کتابداری و اطلاع رسانی ایران با فنّاوری های وب 2 و کشف مشکلات و چالش هایی که مدرسان در استفاده از این فنّاوری ها با آن روبرو هستند، انجام شده است. روش پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه تحت وب با هر دو نوع سؤالات باز و بسته بود. پرسشنامه به نشانی ایمیل 175 مدرس کتابداری و اطلاع رسانی ایران شاغل در دانشگاه های دولتی و آزاد و پیام نور ارسال شد. نتایج نشان داد که مدرسان پاسخ دهنده با برخی فنّاوری های وب 2 از قبیل وبلاگ، ویکی3، یوتیوب4 و فیس بوک5 به خوبی آشنا بودند، اما آشنایی آنها با برخی دیگر از این فنّاوری ها نظیر آر.اس.اس6، توییتر7، فلیکر8، دلیشس9، و پادکست10 محدود بود. پاسخ دهندگان از فنّاوری هایی مانند وبلاگ، گروه های مباحثه، چت، ابزارهای اشتراک فایل، ویکی، پیامک، ابزارهای اشتراک ویدئو، و فروم برای اهداف آموزشی و پژوهشی استفاده می کردند. از نظر آنها فیلترینگ اینترنت بزرگترین مانع استفاده از این فنّاوری ها بود. عدم دسترسی به اینترنت پرسرعت و فقدان آموزش از دیگر موانع بیان شده توسط پاسخ دهندگان بود. نویسندگان پیشنهاد کردند که برای بهره مند شدن از مزایای وب 2، مدرسان کتابداری و اطلاع رسانی ایران از فنّاوری های وب دویی مشابهی که فیلتر نشده اند در آموزش و پژوهش استفاده نمایند.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی، تعیین و اولویت بندی مسائل و چالش های حق مؤلف منابع دیجیتالی متنی از دیدگاه مدیران کتابخانه های دیجیتالی دانشگاه های شهر تهران بود. روش شناسی: پژوهش از نوع کاربردی و با روش پیمایشی-تحلیلی انجام شد و جامعه آماری این پژوهش، 31 نفر از مدیران کتابخانه های دیجیتالی دانشگاه های شهر تهران است. به منظور گردآوری داده ها از دو روش مطالعه اسنادی (کتابخانه ای) و پیمایشی استفاده شد. داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و از نرم افزارهای «اس پی اس اس» و «اسمارت پی ال اس» برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. یافته ها: مسائل و چالش های حق مؤلف منابع دیجیتالی متنی از دیدگاه مدیران کتابخانه های دیجیتالی دانشگاهی شهر تهران به ترتیب اهمیت و اولویت عبارتند از: کاستی های قانونی، استثنائات و استفاده منصفانه، ماهیت فضای دیجیتالی، فعالیت کتابخانه ها، فناوری های حفاظتی، سیستمی و شبکه ای، اقتصاد، قراردادها و مجوزها و ملاحظات اخلاقی. نتیجه گیری: مسائل و چالش های متعددی در حوزه حق مؤلف منابع دیجیتالی متنی وجود دارد؛ اما در این میان کاستی های قانونی تأثیرگذارترین مؤلفه بر حق مؤلف منابع دیجیتالی متنی است. در حالی که امروزه با گسترش استفاده از آثار دیجیتالی، نیاز مبرمی به حل مسائل و چالش های مربوط به کاستی های قانونی وجود دارد. بنابراین، نیاز است قانون حق مؤلف مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. همچنین، توجه به شاخص های این بعد از جمله محدودیت های حقوق کتابخانه به علت مسائل حقوقی، مستعد تغییر بودن حق مؤلف آثار در قالب های متفاوت و در طول زمان، ابهام در نحوه و اجرای قوانین و پیگیری آن ها در محیط دیجیتالی، فقدان قرارداد نشر بین ناشر و پدیدآورندگان و عدم تنظیم قرارداد نشر یا عرضه اثر مطابق عرف حقوقی ایران به صورت شفاف، نبود ماده واحده ای در خصوص آثار دیجیتالی در قانون حق مؤلف و آئین نامه ها، برای رفع چالش ها ضروری است.

مقدمه: پژوهش حاضر، با هدف تبیین خدمات کتابخانه ای به نابینایان و کم بینایان، و ارائه راهکارهای پیشنهادی به کتابخانه های عمومی ایران انجام شد.روش شناسی: این پژوهش از لحاظ ماهیت و هدف، یک پژوهش کاربردی بوده، و با استفاده از روش پیمایشی تحلیلی انجام شد. جامعه پژوهش را کتابداران و مدیران 46 کتابخانه عمومی زیر نظر نهاد کتابخانه های عمومی کشور که دارای بخش نابینایان و کم بینایان و خدمات ویژه آنها بودند، تشکیل می دادند. ابزار گردآوری داده ها، دو پرسشنامه طراحی شده توسط پژوهشگر، یکی ویژه کتابداران بخش یاد شده، و دیگری ویژه مدیران این کتابخانه ها بود که بر مبنای استاندارد خدمات کتابخانه های عمومی برای نابینایان و کم بینایان تدوین شده توسط نهاد کتابخانه های عمومی کشور در سال 1395 بود. برای تجزیه وتحلیل دادها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد.یافته ها: نتایج آزمون فرض برابری میانگین نشان داد، با توجه به اینکه سطح معنی داری کمتر از 05/0 و کرانه های اختلاف میانگین برای متغیرهای «خدمات ویژه نابینایان و کم بینایان، وضعیت تأمین منابع اطلاعاتی و وضعیت نیروی انسانی شاغل در کتابخانه های عمومی ایران» مثبت است، این متغیرها بیشتر از حد متوسط از استاندارد تبعیت می کنند. همچنین برای متغیرهای «ساختمان، تجهیزات، سخت افزار و نرم افزارهای بخش نابینایان و کم بینایان در کتابخانه های عمومی ایران» سطح معنی داری کمتر از 05/0 است و کرانه های منفی اختلاف میانگین نشان داد این متغیرها، کمتر از حد متوسط تابع استاندارد هستند.نتیجه: بر مبنای یافته های پژوهش، ضرورت همخوانی بیشتری با استاندارد مبنای پژوهش، به ویژه در بخش ساختمان و تجهیزات وجود دارد. به نظر می رسد، افزون بر تدوین استاندارد، ضمانت اجرایی پیاده سازی استاندارد از سوی نهاد کتابخانه های عمومی کشور ضروری بوده، و در بهبود خدمات به نابینایان و کم بینایان کمک شایانی خواهد نمود.

هدف: این پژوهش بر آن است تا دیدگاه دنبال کنندگان صفحه های اینستاگرام کتابخانه های عمومی ایران را در رابطه با نحوه مشارکت و ویژگی های محتواهای ارائه شده در آن ها بررسی کند. روش شناسی: پژوهش حاضر با رویکرد کمی و روش پیمایشی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل دنبال کنندگان صفحات اینستاگرام کتابخانه های عمومی ایران بوده است. از میان 602 نفر جامعه پژوهش (دنبال کنندگان صفحات کتابخانه های عمومی ایران)، با استفاده از جدول کرجسی و مورگان 235 نفر از آن ها به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. پس از تکمیل پرسشنامه ها نیز با استفاده از ابزار spss و آمار توصیفی و استنباطی، پاسخ شرکت کنندگان مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: اکثریت شرکت کنندگان در پژوهش معتقدند که دریافت اطلاعات مربوط به رویدادهای کتابخانه، اطلاع از اخبار کتابخانه و آشنایی با منابع کتابخانه مهمترین انگیزه های آن ها برای دنبال کردن صفحات اینستاگرام کتابخانه های عمومی ایران است. همچنین دیدگاه کاربران در مورد چگونگی مشارکت خود متوسط و در مورد ویژگی محتواهای ارائه شده نسبتاً خوب بوده است. رابطه میان متغیر مشارکت کاربران و متغیرهای انگیزه، مدت زمان عضویت و سن کاربران معنی دار و مستقیم و رابطه میان متغیر مشارکت و متغیر عضویت معنی دار و معکوس است. همچنین میان متغیر ویژگی محتواهای ارائه شده با متغیرهای جمعیت شناختی رابطه معنی داری مشاهده نشد. نتیجه گیری: شبکه اجتماعی اینستاگرام ابزار مناسبی برای بازاریابی کتابخانه ها در شبکه های اجتماعی است و پیشنهاد می شود که کتابداران از محتواهای معرفی منابع کتابخانه، اطلاع رسانی رویدادهای کتابخانه به صورت مختصر و مفید و به روز و همچنین قالب های عکس و فیلم که مشارکت کاربران در آن ها بیشتر بوده است استفاده کنند.

مقدمه : شبکه اجتماعی اینستاگرام یکی از ابزار های پراستفاده و محبوب کاربران است که کتابخانه های عمومی نیز از آن برای ارتباط با کاربران و معرفی خدمات خود استفاده می کنند. تحلیل محتوای پست ها و ارزیابی مشارکت کاربران، یکی از شاخص هایی است که می توان از آن برای سنجش میزان محبوبیت محتوای ارائه شده در اینستاگرام استفاده کرد. بنابراین این پژوهش بر آن است تا ارتباط میان محتواهای ارائه شده در صفحات اینستاگرام کتابخانه های عمومی ایران و نحوه مشارکت کاربران آنها را مورد واکاوی قرار دهد. روش شناسی : پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و با روش تحلیل محتوا انجام شده است. جامعه پژوهش حاضر شامل 10132 پست از 110 صفحه اینستاگرام کتابخانه عمومی ایران بوده است. به منظور تحلیل محتوای جامعه پژوهش از سیاهه وارسی ساخته شده توسط پژوهشگر استفاده شده و پس از دسته بندی انواع محتواهای آن، میزان مشارکت کاربران آنها با فرمول نرخ مشارکت کاربر صفحات اینستاگرام محاسبه شده است. یافته ها : یافته های پژوهش نشان داد که پست های منتشرشده در صفحات اینستاگرام کتابخانه های عمومی ایران به ده دسته اطلاع رسانی رویدادهای آینده، رویدادهای انجام شده، اطلاعیه های عمومی در مورد کتابخانه، اخبار محلی و عمومی، فناوری، پیام های الهام بخش و احساسی، معرفی منابع کتابخانه، پست های مناسبتی، پشت صحنه و سایر موارد تقسیم شده است. بیشترین محتوای ارائه شده در پست های صفحات اینستاگرام کتابخانه های عمومی، متعلق به دسته های رویدادهای انجام شده، معرفی منابع کتابخانه و اطلاع رسانی رویداد های آینده بوده است. بیشترین میزان مشارکت کاربران به ترتیب متعلق به دسته های رویدادهای انجام شده، معرفی منابع کتابخانه و اطلاع رسانی رویدادهای آینده است. در زمینه مشارکت کاربران در بین قالب های استفاده شده نیز، قالب های عکس و متن، عکس و فیلم و متن به ترتیب بیشترین مشارکت را دریافت کردند. نتیجه : استفاده مناسب از هشتگ ها، قالب های محتوایی جذاب همچون عکس و فیلم و محتوای کاربرپسند همچون رویدادهای انجام شده، اطلاع رسانی رویدادهای آینده، معرفی منابع کتابخانه و پیام های احساسی و الهام بخش مشارکت کاربران را افزایش خواهد داد.

هدف: بررسی نقش سرمایه گذاری سازمان های آرشیوی در سرمایه اجتماعی بر عملکرد آرشیویست ها و تعهد به کیفیت خدمات آرشیوی. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی، ازنظر روش توصیفی از نوع همبستگی است که ازطریق پیمایش انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش آرشیویست های شاغل در آرشیوهای شهر تهران است. حجم نمونه 134 نفر از آرشیویست های آرشیوهای شهر تهران است. داده ها با استفاده از تکنیک های آماری مناسب و نرم افزار SPSS و PLS تجزیه وتحلیل شده است. داده ها ازطریق پرسش نامه استاندارد الینگر (2013) جمع آوری شده است. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج به دست آمده در این پژوهش حاکی از تأیید تأثیر معنادار سرمایه گذاری سازمانی در سرمایه اجتماعی بر تعهد به سازمان آرشیو، تأثیر معنادار تعهد به کیفیت خدمات بر عملکرد شغلی آرشیویست ها، و تأثیر معنادار رفتار شهروندی سازمانی بر عملکرد شغلی آرشیویست ها است. سرمایه گذاری در سرمایه اجتماعی در سازمان آرشیوی براساس یافته های این مطالعه، بهبود و ارتقاء عملکرد و بهره وری سازمان را به دنبال خواهد داشت. تقویت رفتار شهروندی سازمانی باعث افزایش کفیت عملکرد شغلی می شود.

هدف: هدف این پژوهش شناسایی راهکارهای تأمین مالی در کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران است. روش: این پژوهش ازنظر روش اجرا ابتدا کتابخانه ای، سپس پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها مطالعه متون و سپس پرسش نامه ی محقق ساخته است. ابتدا به وضعیت موجود کتابخانه ها به لحاظ تأمین مالی از دیدگاه رؤسا یا معاونین و یا نماینده ی آن ها(11 دانشگاه دولتی ) پرداخته شده است. سپس به منظور آگاهی از دیدگاه مدیران و کتابداران نسبت به راهکارهای تأمین مالی پرسش نامه به شیوه ی سرشماری (156 نفر) در بین آن ها توزیع شد. تحلیل یافته های این پژوهش از طریق نرم افزار اس.پی.اس.اس. و پی.ال.اس. انجام گرفته است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که در حال حاضر راهکارهای به کاررفته برای تأمین مالی در کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران با توجه به وضع موجود مناسب نیست. به علاوه مشخص شد که بین متغیر اصلی پژوهش، یعنی راهکارهای تأمین مالی و ابعاد آن رابطه معناداری وجود دارد و فعالیت های درآمدزا، روش های تأمین منابع مالی و آموزش در جهت تأمین مالی به ترتیب بیشترین تأثیر را بر راهکارهای تأمین مالی در کتابخانه های مرکزی دانشگاهی دارند. اصالت اثر: این پژوهش برای نخستین بار به بررسی نحوه ی تامین مالی کتابخانه های دانشگاهی دولتی شهر تهران پرداخته و علاوه بر آن با استفاده از دیدگاه مدیران و کتابداران راهکارهایی را جهت تامین مالی در کتابخانه های دانشگاهی ارائه داده است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی حضور آموزش نرم افزارهای مدیریت استناد در وب گاه های دانشگاه های دولتی ایران انجام شد. روش: روش پژوهش توصیفی است و برای گردآوری داده ها از سیاهه وارسی محقق ساخته استفاده شده است. جامعه آماری شامل وب گاه 80 دانشگاه جامع دولتی و صنعتی ایران بود. یافته ها: یافته ها نشان می دهد بیش از نیمی از وب گاه های دانشگاه های مورد بررسی به نرم افزارهای مدیریت استناد اشاره نکرده اند. در بیشتر دانشگاه ها، اندنوت تنها نرم افزار مدیریت استناد مورد استفاده و آموزش بوده است. در کمتر از نیمی از دانشگاه ها، آموزش نرم افزار مدیریت استناد توسط کتابخانه مرکزی انجام شده است و در سایر موارد، معاونت پژوهشی و دانشکده ها و انجمن های دانشجویی عهده دار این امر بوده اند. بجز 11 دانشگاه، آموزش نرم افزارهای مدیریت استناد به صورت منظم و همیشگی در کتابخانه های دانشگاهی انجام نمی شود. آموزش ها فقط به صورت کارگاه های حضوری بوده اند و از انواع آموزش مثل راهنماهای آنلاین متنی و صوتی و تصویری غفلت شده است. نتیجه گیری: کتابخانه های دانشگاهی نقش کمرنگی در آموزش نرم افزارهای مدیریت استناد دارند. برای اینکه کتابداران قادر به آموزش نرم افزارهای مدیریت استناد باشند، خود باید قبلا آموزش دیده باشند. آموزش کتابداران از دو طریق میسر است: نخست، آموزش ضمن خدمت کتابداران که می تواند توسط انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران و یا سایر نهادهای متولی آموزش حرفه ای انجام شود. دوم، آموزش دانشجویان علم اطلاعات و دانش شناسی که کتابداران بالقوه آینده هستند.