رعنا شیخ بیگلو

بسیاری از سکونتگاه های روستایی کشور با مسائل متعددی ازجمله سطح پایین اشتغال و درآمد، اثرات نامطلوب تغییرات اقلیمی، نارسایی امکانات و خدمات و... مواجه هستند. در چنین شرایطی، رفتارهای مشارکتی روستاییان در امور مختلف جامعه محلی می تواند نقش مثبت و مهمی در ارتقای کیفیت زندگی و بهبود محیط محلی داشته باشد؛ ازاین رو شناسایی عوامل مرتبط با انجام رفتارهای مشارکتی اهمیت فراوان دارد. نظر به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر به بررسی رابطه تعلق مکانی و رفتارهای مشارکتی روستاییان در دهستان مشایخ پرداخته است. جامعه آماری این تحقیق به لحاظ مکانی، نقاط روستایی دارای حداقل 100 نفر جمعیت واقع در دهستان مشایخ شهرستان ممسنی و واحد تحلیل، افراد 18 ساله و بیشتر ساکن در سکونتگاه های مذکور بود. فرایند نمونه گیری با استفاده از روش احتمالی طبقه بندی شده صورت گرفت و برای 380 نفر پرسشنامه تکمیل شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری مختلف و نرم افزار SPSS استفاده شد. براساس  نتایج آزمون T تک نمونه ای و در سطح اطمینان 95 درصد، میانگین رفتارهای مشارکتی و تعلق مکانی به طور معناداری از حد متوسط بیشتر بود. براساس  یافته ها، بین تعلق مکانی و رفتارهای مشارکتی روستاییان رابطه مثبت معناداری وجود دارد (001/0 > p، 424/0 = r). همچنین بین تعلق مکانی و هریک از ابعاد پنج گانه رفتارهای مشارکتی رابطه مثبت معناداری مشاهده شد. نتایج آزمون تحلیل واریانس یکطرفه نشان داد، بین روستاهای موردمطالعه از نظر میانگین رفتارهای مشارکتی تفاوت معناداری وجود داشت. درمورد تعلق مکانی نیز نتایج مشابهی حاصل شد. تعلق مکانی و رفتارهای مشارکتی می توانند به عنوان دو عامل قدرتمند در توسعه روستایی نقش ایفا کنند و رابطه مثبت میان آن ها نشان می دهد که این دو عامل می توانند هم افزایی مطلوب و ارزشمندی به نفع سکونتگاه های روستایی داشته باشند.  

در بیشتر شهرهای مدرن، نظام ارتباطات و تعاملات سنتی به شدت دگرگون شده است که یکی از مظاهر نگران کننده ی آنها کمرنگ شدن روابط اجتماعی میان شهروندان است. از آنجا که معنی و هویت محیط های شهری تا حد زیادی وابسته به نظام اجتماعی حاکم بر آنهاست، با تقلیل تعاملات اجتماعی مردم، هویت این محیط ها و فضاها نیز دستخوش تغییر گردیده، از اصالت مفهومی و عملکردی آنها کاسته می شود. این امر منجر به کاهش حس تعلق جمعی و به دنبال آن کاهش حس تعلق مکانی می گردد و بازتاب آن در محله های شهری، بی تفاوتی ساکنان نسبت به ثبات سکونت در محله ها و در موارد زیادی، ایجاد انگیزه برای تغییر مکان زندگی به محله و حتی شهر دیگری است. نظر به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر به بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر ثبات سکونت شهروندان در شهر اراک و محله های آن پرداخته و تأثیر این عوامل و مؤلفه های مربوط به آنها را بر دو شاخص ماندگاری سکونتگاهی شامل «میزان تمایل به ادامه ی سکونت در محله ی فعلی» و «میزان تمایل به ادامه ی سکونت در شهر اراک» بررسی نموده است. داده های مورد نیاز تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای و تکمیل پرسشنامه گردآوری شده است. به منظور حصول تصویری کلی از سطح ارزیابی شهروندان از مؤلفه های عوامل اجتماعی چهارگانه، آزمون T تک نمونه ای مورد استفاده قرار گرفت و جهت تبیین ارتباط متقابل عامل های اجتماعی و شاخص های ماندگاری، ضریب همبستگی پیرسون برای هر زوج از عامل ها و شاخص ها محاسبه گردید. سپس، میزان تأثیر عامل های اجتماعی بر هر یک از شاخص های ماندگاری با بهره گیری از روش تحلیل رگرسیون مشخص شد. نتایج مطالعه حاکی از وجود رابطه ی معنادار مثبت بین عوامل و شاخص های مذکور می باشد و بر اساس تحلیل رگرسیون، 61 درصد از تغییرات تمایل به ماندگاری در محله، و 59 درصد از تغییرات تمایل به ماندگاری در شهر توسط ترکیب خطی تغییرات عامل های اجتماعی قابل تبیین است.

مقدمه: رفاه ذهنی مؤلفه ی ذهنی کیفیت زندگی است. افرادی که رفاه ذهنی بالاتری دارند، انتظار می رود نسبت به محیط پیرامون و به ویژه، مکان سکونت خود حس خوب و مثبتی داشته باشند، بررسی رابطه ی بین رفاه ذهنی و وفاداری به مکان به ویژه برای نواحی روستایی ایران که بخش عمده ای از جمعیت خود را از دست داده اند، حائز اهمیت بسیاری است. روش: پژوهش حاضر در زمره ی تحقیقات کاربردی با رویکرد توصیفی- تحلیل است. داده های مورد نیاز تحقیق عمدتاً از طریق تکمیل پرسشنامه گردآوری شده است. جامعه ی آماری این تحقیق به لحاظ مکانی، نقاط روستایی دارای حداقل 100 نفر جمعیت واقع در دهستان دشت ارژن، و واحد تحلیل، ساکنان 18 ساله و بزرگتر می باشد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری T تک نمونه ای، تحلیل واریانس یکطرفه، ضریب همبستگی پیرسون و ضریب اتا و نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته ها: سطح وفاداری به مکان و رفاه ذهنی بالاتر از سطح متوسط است؛ بین روستاهای مورد مطالعه از نظر سطح رفاه ذهنی و وفاداری به مکان تفاوت معناداری وجود ندارد؛ در سطح اطمینان 95 درصد، بین رفاه ذهنی و وفاداری به مکان رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد. بین رفاه ذهنی و متغیرهای وضعیت تأهل، سابقه ی مهاجرت خویشاوندان، سن و مدت اقامت در روستا رابطه ی معناداری وجود دارد. رابطه ی بین وفاداری به مکان و متغیرهای وضعیت تأهل، سابقه ی مهاجرت خویشاوندان، سن و مدت اقامت در روستا نیز معنادار می باشد. بحث: رفاه ذهنی در کنار رفاه عینی و برخی عوامل دیگر می تواند تبیین کننده ی وفاداری افراد و خانوارها به سکونتگاه هایشان باشد. نتایج به دست آمده می تواند برای سیاستگذاران و برنامه ریزان روستایی در جهت اتخاذ تدابیر مناسب جهت توسعه ی پایدار جوامع روستایی کشور قابل استفاده باشد.

مقدمه: مهاجرت روستا- شهری یکی از ویژگیهای معمول نواحی روستایی کشورهای درحال توسعه ازجمله ایران است. کلان شهرها به عنوان مکان تمرکز جمعیت، سرمایه، امکانات و خدمات همواره کانونهای اصلی جذب مهاجران روستا- شهری بوده اند. تبیین اثرات و پیامدهای مهاجرت بر مهاجران در قالب رضایتمندی از زندگی در شهر، چشم اندازی از احتمال ادامه سکونت در شهر یا تغییر مکان مجدد مهاجران به دست دهد که در پس زمینه آن، مسائل اصلی محیط های روستایی در دفع جمعیت نیز قابل استنتاج است. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق، سرپرستان آن دسته خانوارهایی است که در آخرین تحرک مکانی خود جهت اقامت دائم از نقاط روستایی به شهر اصفهان مهاجرت کرده اند. داده های موردنیاز تحقیق از طریق پرسشنامه گردآوری شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمونهای آماری t تک نمونه ای، رگرسیون چندگانه، t دو نمونه مستقل و ضریب همبستگی پیرسون و بهره گیری از نرم افزار SPSS صورت گرفت. یافته ها: رضایتمندی کلی مهاجران از انجام مهاجرت بالا است. رضایت از کیفیت زندگی، وضعیت شغلی و هزینه-درآمد خانوار بالاتر از حد متوسط است. رضایت از کیفیت زندگی و وضعیت شغلی اثر مثبتی بر رضایتمندی از مهاجرت دارند. میانگین رضایتمندی مهاجرانِ درون استانی و برون استانی تفاوت معناداری با هم ندارد. سطح رضایتمندی از وضعیت شغلی و هزینه-درآمد خانوار در سنین بالاتر، کمتر است. بین مدت اقامت پاسخگویان در شهر و ابعاد سه گانه رضایتمندی رابطه ای وجود ندارد. بحث: احساس رضایتمندی از زندگی برای همه افراد جامعه ازجمله جمعیت مهاجر، به خودی خود امری مطلوب و یکی از اهداف غایی همه برنامه ریزیهاست. ولیکن، نکته مهم این است که سیاستگذاریها و برنامه ریزیها باید به گونه ای باشد که عوامل زمینه ساز رضایتمندی، در نواحی روستایی نیز ایجاد و توسعه یابند. در غیر این صورت، با مهاجرت جمعیت روستایی، بر مسائل و مشکلات روستاهای مهاجرفرست و شهرهای مهاجرپذیر افزوده خواهد شد.

مقدمه: در ایران، تعداد مرگ ومیر ناشی از تصادفهای جاده ای در یک سال، معادل جمعیت یک یا چند شهر کوچک است. در این حوادث، علاوه بر ازدست رفتن تعداد زیادی از جمعیت و بروز مصدومیتها و معلولیتهای جسمی برای تعداد زیادی از افراد، پیامدهای منفی اقتصادی، اجتماعی و روانی متعدد دیگری نیز ایجاد می شود. با توجه به فراوانی و شدت حوادثی که در تجربه سیستم حمل ونقل جاده ای ایران ثبت شده است، پژوهش حاضر به بررسی اثر شاخصهای توسعه حمل ونقل بر فراوانی صدمات ترافیک جاده ای استانهای کشور پرداخته است. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی و در زمره مطالعات کاربردی است که به بررسی وضعیت استانهای کشور ازنظر شاخصهای حمل ونقل با استفاده از روش شاخص ترکیبی توسعه و محرومیت پرداخته و اثر این شاخصها را بر متغیرهای حوادث جاده ای شامل تعداد مرگ ومیر و تعداد مصدومان ناشی از تصادف رانندگی را با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندمتغیره بررسی کرده است. یافته ها: ازنظر شاخصهای توسعه حمل ونقل جاده ای، استانهای تهران، اصفهان و مازندران وضعیت بهتری نسبت به سایر استانها دارند و اردبیل، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی از مطلوبیت کمتری برخوردارند. بیش از 50% تغییرات متغیر «تعداد مرگ ومیر» و بیش از 85% تغییرات «تعداد مصدومان» ناشی از تصادفهای رانندگی از طریق ترکیب خطی شاخصهای مورد مطالعه تبیین شده است؛ همچنین در آن دسته از استانهای کشور که با تقاضای سفر بیشتری مواجه هستند، شاخص ایمنی در سطح پایین تری قرار دارد. بحث: بر اساس یافته های پژوهش، شاخصهای مربوط به تقاضای سفر مانند «حمل ونقل مسافر و کالا» و «شرکتها و مؤسسات حمل ونقل» و «ایمنی» تأثیر معنی داری بر تعداد مرگ ومیر و مصدومان ناشی از حوادث و تصادفهای رانندگی دارند. درواقع، هرچه میزان تقاضای سفر بیشتر باشد، افزایش رفتارهای ترافیکی مخاطره آمیز رانندگان ازیک طرف و کیفیت پایین ایمنی راه و جاده از طرف دیگر در افزایش وقوع سوانح و صدمات ترافیک جاده ای مؤثر هستند.

مقدمه: سنجش سطح توسعه یافتگی واحدهای منطقه ای در هر کشور امری مهم و اساسی در زمینه برنامه ریزی منطقه ای و سیاست گذاری توسعه به شمار می رود که در عین حال، عاملی کلیدی برای تخصیص منابع مختلف نیز محسوب می شود؛ زیرا در نتیجه تحلیل فضایی توسعه، نابرابری ها و میزان محرومیت نواحی مختلف مشخص می گردد و اولویت اقدامات برای ارتقای سطح زندگی را معلوم می دارد. روش: برای تعیین میزان توسعه یافتگی و رتبه بندی مناطق لازم است شاخص های متعدد اقتصادی، اجتماعی، زیربنایی و غیره مورد بررسی قرار گیرد؛ زیرا در اغلب موارد، عدم تعادل های بین منطقه ای و درون منطقه ای از این شاخص ها ناشی می شوند. در این راستا، به کارگیری روش های تصمیم گیری چند شاخصه (MCDM) می تواند در یکپاچه نمودن فرآیند ارزیابی شاخص های مختلف راهگشا باشد. یافته ها: هدف از پژوهش حاضر، تعیین سطح توسعه یافتگی شهرستان های کشور و شناسایی نابرابری های منطقه ای می باشد. بدین منظور، تعداد 54 شاخص مربوط به جنبه های مختلف توسعه تدوین گردید. سپس، وزن شاخص ها و میزان توسعه یافتگی شهرستان ها با استفاده از روش LINMAP و بهره گیری از نرم افزار Matlab تعیین شد و درنهایت، از نظر سطح توسعه، شهرستان ها به پنج گروه تقسیم شدند. نتایج: نتایج مطالعه نشان می دهد که ایران با مشکل نابرابری های منطقه ای مواجه است؛ به طوری که از میان 336 شهرستان کشور، 77 شهرستان در گروه نسبتاً محروم و محروم قرار می گیرند. شایان ذکر است که اغلب مناطق محروم و توسعه نیافته در قسمت جنوب شرق ایران متمرکز شده اند. این مناطق نیازمند بذل توجه کافی و اتخاذ تصمیمات ویژه برای رفع محرومیت های موجود می باشند و به عنوان اولویت اول برنامه ریزی توسعه پیشنهاد می شوند.

Introduction: An important aspect of society’s development is health development and in the other words the quantity and the quality of people’s access to the health services. Considering that any planning to deliver services to poor regions needs the analysis of the current situation, this research classifies health development index in the country. Method: Using multivariate statistical method of factor analysis in SPSS software, we classified iran’s provinces from the32 health development index view point. Findings: using Factor analysis, five factors were extracted and named: expert human resources, rural health services, medicinal facilities, governmental health services and private sector services. These factors explain 61% of the changes of development level. Conclusion: Resuit showed obvious diffrentiation among provinces considering health services. Tehran is the most developed and Ilam is the most deprived provinces in iran.