جلال الدین شایگان

فرآیند تولید و فراورش محصولات نفتی 10% از کل انرژی تولیدی توسط منابع فسیلی را مصرف می کند. نفت استخراجی از میدان های بهره برداری جهت پیشگیری از چالش های عملیاتی در واحدهای پایین دست برای نمک زدایی و آب گیری به واحدهای نمک زدایی نفت خام ارسال می شود . یکی از مراحل مهم در این واحد، مرحله پیش گرمایش است که به وسیله هیترها با سوخت گاز طبیعی تولیدی همان واحد، انجام شده و نقش حیاتی در عملیات نمک زدایی نفت خام دارد. ایران جز مناطق با پتانسیل مناسب بهره برداری از سیستم های خورشیدی شناخته شده است و با بررسی فناوری های حرارتی خورشیدی مشخص شد که متمرکز کننده های خطی فرنل خورشیدی عملکرد مناسبی به عنوان یک سیستم کمکی برای هیتر های پیش گرم کن متداول داشته و منجر به کاهش سالانه 1/5 میلیون مترمکعب مصرف گاز طبیعی واحد نمک زدایی موردمطالعه می شود و می توان از گاز صرفه جویی شده به عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی استفاده کرد. بررسی هزینه فایده سیستم پیشنهادی نشان می دهد زمان بازگشت سرمایه فرنل های خورشیدی طراحی شده با توجه به شرایط و پتانسیل تابش خورشیدی در محل واحد موردمطالعه، کمی بیش از یک سال است و سرمایه گذاری صورت گرفته علاوه برداشتن توجیه اقتصادی، باعث کاهش مصرف سوخت وکاهش انتشار کربن دی اکسید ناشی از احتراق گاز می شود. همچنین ایجاد سهم 27% برای انرژی خورشیدی در تأمین انرژی حرارتی موردنیاز واحد، حرکتی در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار در بالادست صنایع نفت را به وجود می آورد.

در ابتدا درس فلسفه درس اقتصاد و طرح مهندسی در دوره کارشناسی مهندسی شیمی به مثابه ملاتی که سایر دروس را به هم ربط می دهد تا ساختمان یک واحد فرایندی را به وجود آورد، مورد بررسی قرار گرفته و سپس با توجه به نقش این درس سرفصل های اصلی همراه با رئوس مطالب هر فل و زمان لازم برای تدریس آن ارائه شده است. در نحوه تدریس، وضعیت دانشجویان در زمان انتخاب این درس تشریح و در ادامه به شرایط خاص استاد برای تدریس، وضعیت دانشجویان در زمان انتخاب این درس تشریح و در ادامه به شرایط خاص استاد برای تدریس اشاره شده است. اهمیت پروژه طراحی به عنوان جزء لاینفک درس اقتصاد و طرح مهندسی و اجزای مهم آن و وزنی که باید به هر جزء آن داده شود، مورد توجه قرار گرفته است. به علاوه، تعداد آزمون های مناسب، محتوای هر آزمون و طرز صحیح ارزیابی دانشجویان از آغاز تا پایان ترم برای استفاده استادان جوان پیشنهاد شده است.

در ابتدا به مفهوم مهندسی فرایند به عنوان تمایز اصلی مهندسی شیمی با سایر رشته های مهندسی توجه شده و سپس جایگاه درس موازنه ماده و انرژی در زنجیره دروس اصلی مهندسی شیمی تبیین شده است. با توجه به اینکه درس موازنه به عنوان زیر بنای اصلی رشته و کلید ورود به این حرفه مطرح است، سرفصل درس به همراه بخش های مختلف هر فصل و زمان لازم برای آنها به صورت جدولی ارائه شده است. برای ارائه موفق درس و درک بهتر دانشجویان، مشخصات استاد درس، تعداد آزمونها و نحوه برگزاری آنها در هر ترم به طور مشخص نیز پیشنهاد شده است.

در این مقاله ابتدا به نقش غیر قابل انکار مدیران دولتی در گسترش آلودگی و تخریب های زیست محیطی با ذکر مثال هایی از بی برنامگی، ملاحظه کاری، ایجاد درآمد و اشتغال های کاذب و اختصاص یارانه های مستمر و بی هدف نشان داده شده و سپس برای جلوگیری از ادامه این روند به نقش آموزش های زیست محیطی برای مدیران ارشد و مسئولان پرداخته شده است. در خاتمه، پیشنهادهایی برای ارتقای آگاهی های زیست محیطی مدیران و همچنین، روش های ترغیب و تشویق آنها به شرکت در دوره های آموزشی ارائه شده است.

با توجه به ناآشنا بودن دانشجویان قبول شده در رشته مهندسی شیمی با محتوای این رشته و دامنه کاری آن، درس دو واحدی " آشنایی با مهندسی شیمی" معرفی شده است. درس از دو قسمت آشنایی با دروس اصلی مهندسی شیمی و آشنایی با صنایع شیمیایی تشکیل شده است. در قسمت اول، دروس اصلی مهندسی شیمی توسط استادان مربوط  و به صورت موجز و حتی الامکان در یک جلسه معرفی می شود. در بخش دوم، مهمترین صنایعی که مهندسان شیمی در آنها نقش اول را ایفا می کنند، برای محل های بازدید در نظر گرفته می شوند. گزارش بازدیدهای صنعتی به علاوه، آزمون از مطالب ارائه شده در بخش اول نمره نهایی درس را مشخص می کند. در خاتمه، دو کتاب درسی برای راهنمایی دانشجویان و استادان آن درس معرفی شده است.

در کنار آموزش همگانی، تربیت کارشناسان متخصص برای کنترل آلودگی های زیست محیطی بسیار اساسی و ضروری است. متأسفانه، هنوز دوره مدونی برای تربیت کارشناس های مهندسی محیط زیست در دانشگاه های کشور ارائه نشده است. در این مقاله طراحی محتوای دوره کارشناسی مهندسی محیط زیست در قالب دوره های چهار ساله کارشناسی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارائه شده است. با توجه به گسترش ابعاد آلودگی در همه زمینه های محیط زیست(آ، هوا و خاک) و با نیاز به گسترش فرهنگ زیست محیطی، طبعاً به راه اندازی این دوره در دانشکده های مهندسی و تربیت متخصصان و کارشناسانی در سطح گسترده نیاز خواهد بود که جا دارد دانشگاه های کشور خود را از پیش برای تربیت آنها آماده سازند. بدین منظور، در این تحقیق بعد از بررسی کامل درباره برنامه درسی رشته های مشابه در دانشگاه های مختلف جهان(از جمله کشورهای اروپایی، کانادا، آمریکا و ژاپن)، رشته مهندسی محیط زیست در سه گرایش مهندسی هوا، آب و خاک که سه رکن اصلی این رشته را شامل می شوند، طراحی شده است.  

در این بررسی تبدیل موتور های دیزل به موتورهای دوگانه سوز (گازوئیل وگازطبیعی ) که از جمله کم هزینه ترین راهکار برای حل مشکلات موتورهای دیزل می باشد وتکنولوژی آن ،مورد بررسی قرار گرفته است . همچنین این روش با دیگر روش های موجود از جمله گاز سوز کردن کامل مقایسه ، ومزایا ومعایب آن از نقطه نظر زیست محیطی واقتصادی سنجید ه شده است . با بررسی آزمایشات انجام شده در شرایط کاری شهر تهران ،با تبدیل موتور دیزل به موتور دوگانه سوز مشکلات زیست محیطی موتورهای دیزل با حذف دوده وکاهش Co وNox در حد پایین تر از استاندارد های جهانی ،به میزان قابل قبولی کاهش می یابد . همچنین مصرف سوخت با ارزش گازوئیل برای مسافت طی شده ،درحد90%کاهش نشان داده وگاز طبیعی جایگزین ،قادربه تامین وتوان موتوردر حد موتور دیزل وحتی بیشتر می باشد.

اگر چه ایرانیان در گذشته دور با رمز و فن بسیار از صنایع آشنا بوده اند اما نتوانستند سهم قابل توجهی در صنعتی شدن جهان داشته باشند. واردات ماشین آلات و بعضاً فن آوریهای مختلف صنعتی توانسته است تا حد زیادی نیاز کشور را به مصنوعات خارجی مرتفع نماید ولی صاحبان صنایع در شناخت و توسعه این فن آوریها پیشرفت زیادی نداشته اند. از طرف دیگر فن آوری های ملی که بتواند برای حل نیازها و مشکلات جامعه به کار گرفته شود گسترش نیافته است. در این مقاله ضمن ارائه دو مدل برای حفظ و توسعه فن آوریهای وارداتی و ایجاد فن آوریهای ملی، یک مطالعه مورد را در نحوه توسعه فن آوری تصفیه بی هوازی فاضلابهای غلیظ صنعتی به بحث می گذارد. در ابتدا، مطالعات کتابخانه ای و آزمایشگاهی مقبولیت این فن آوری را برای حل معضل فاضلابهای صنعتی کشور نشان داد و سپس طراحی و ساخت دو واحد پایلوت برای دو فاضلاب صنعتی با ترکیب و غلظت های متفاوت انجام شد. با استقرار این دو پایلوت در دو واحد صنعتی، مشکلات راه اندازی و عوامل مؤثر در راهبری بهینه آنها در یک دوره یکساله مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج به دست آمده پارامترهای طراحی برای ساخت در مقیاس بزرگ به دست آمد و با استفاده از این پارامترها طراحی و ساخت دو تصفیه خانه بی هوازی به اجرا درآمد که در حال حاضر عملیات راه اندازی و به راندمان رساندن آنها در مراحل تکمیلی است.