آزیتا رجبی

با توسعه مجموعه شهری تهران ضرورت اسکان سرریز جمعیت این کلانشهر ملی در نظام برنامه ریزی کشور ایجاد شهرهای جدیدی چون پردیس را بدنبال داشته که برغم سرمایه گذاریها وبرنامه ریزی های نهادها و سازمانها ی مرتبط این نوع شهرهای جدید با آن مشکلات و چالش های روبرو شده اند که نه تنها بار اضافی شهر تهران را کاهش نداده اند بلکه بر مشکلات آن نیز افزودند. مقاله حاضر که اقتباسی از رساله دکتری می باشد به بررسی نقاط قوت و ضعف موجود در شهرجدید پردیس به عنوان نمونه ای از سیاستهای ایجاد شهرهای جدید در کلانشهر تهران و میزان انطباق پذیری اجرای چنین طرحی با اهداف کلان مدیریت مجموعه شهری تهران پرداخته و با استفاده از تکنیک های چون دلفی-سوات به تحلیل میزان تحقق اهداف این طرح پرداخته شده که می توان در سایر موارد نیز مورد استفاده قرارگیرد

مقاله حاضر به بیان نظریات و تحلیل های اجتماعی نظریه پردازان در خصوص تحولات شهرهای جهان برمبنای تفکرات نظام جهانی و نظم نوین جهانی و گذر از مراحل نظریات کلاسیک و مدرن بر دوران تفکرات پست مدرن یا فرانوگرا می پردازد و با رویکردی نظریه پردازانه بر نحوه ی تکوین تفکرات آینده و مکانیزم منتج از آن، فضای شهری را به مثابه مسئله اساسی در نظام اجتماعی که قلب نظریه های اجتماعی است مورد تحلیل و ارزیابی قرار می دهد. دیدگاه های نظریه پردازان بزرگ شهری همچون والرشتاین، لرنر، کاستلز، گیدنز را نیز درخصوص شهرهای فراروی جامعه جهانی به تصویر کشیده است.

بررسی شبکهی شهری تهران، توسعه شهری و الگوی استقرار جمعیت در دهههای اخیر با رشد شتابان شهرنشینی و ایجاد فاصله عمیق جمعیتی میان شهرهای استان تهران با سایر شهرهای کشور از نظامی متناسب با ظرفیتها واستعدادها تبعیت ننموده و به ظهور پدیده بزرگ سری یا ماکروسفالی و تشدید الگوی نخست شهری انجامیده است. پدیدهای که مشکلات و معضلات عدیدهای را در عرصههای مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در کل منطقه کلانشهر تهران بوجود آورده است. مقاله حاضر به استناد نتایج حاصله از مدل های مطرح شده به بررسی پدیده مجموعه شهری تهران و روند آن در سالهای اخیر پرداخته است.

هدف این مقاله بررسی سیر تحول تاریخی در بستر جغرافیایی محلات آن است؛ چیزی که به شکل گیری محلات فعلی تهران انجامیده است. در این مقاله نگارنده سعی نموده تهران را در هفت مرحله حساس تاریخ شکل گیری آن مطالعه کرده و محلات گذشته آن را با محلات فعلی تطابق دهد. بیشتر بحث‘ حول محور مکان جغرافیایی محلات قدیم و تجسم دیروز تهران بر پیکره امروز استوار است. به عبارت دیگر مقاله حاضر بر اساس بستر جغرافیایی محلات تهران در طول تاریخ شکل گیری آن تدوین شده است.

امروزه مشکلاتی مانند مناسب و به روز نبودن قانون شهرداری برای اداره ی کلان شهرها و شهرهای کشور، مشخص نبودن تعریف و تفکیک وظایف ملی از محلی و تناقضات و عدم هماهنگی موجود در آن، عدم شفافیت و تعیین تکلیف وظایف، حدود اختیارات و مسئولیت ها بین ارکان اداره ی امور ملی و محلی، بزرگ شدن دولت و کم توجهی به رفع مسائل و مشکلات مدیریتی شهرها، افزایش مسائل اجتماعی و عدم شفافیت مسئولیت وظایف مربوطه، سطح پایین مشارکت مردم در اداره ی امور شهرها و محله ها موجب شده تا انگیزه های قوی در تمامی بخش های جامعه به منظور رسیدن به راه حلی عملی و مؤثر به وجود آید. هدف اصلی این مقاله دستیابی به استراتژی همسویی منافع سازمان های دولتی و غیردولتی در جهت تحقق مدیریت یکپارچه شهری است. سؤال اصلی مقاله این است که موانع اثرگذار در عدم تحقق مدیریت یکپارچه کلان شهر تهران چیست؟ فرضیه ای را که برای پاسخ گویی به سؤال اصلی در صدد آزمون آن هستیم این است که به نظر می رسد موانع اثرگذار در عدم تحقق مدیریت یکپارچه شهر تهران متغیرهای ساختاری و متغیرهای مدیریتی درون سازمان های دولتی و بین سازمان های دولتی و غیردولتی است. یافته های مقاله نشان می دهد که بین متغیرهای مدیریتی اثرگذار در عدم تحقق مدیریت یکپارچه شهری تهران و نهادهای دولتی و غیردولتی، رابطه معناداری وجود دارد. تهران به عنوان مرکزیت سیاسی، اقتصادی ایران، از موقعیت خاص و منحصر به فردی برخوردار است، استقرار 15 میلیون نفر جمعیت، فعالیت وزارتخانه ها و نهادهای سیاسی، امنیتی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی حساس و اثرگذار، مهاجرپذیری از کل استان های کشور، ترافیک، آلودگی هوا، دغدغه های زیست محیطی، تراکم ساختمان ها، ابنیه و املاک مسکونی، تجاری، حجم فزاینده خودروها، شبکه عظیم آب رسانی، گاز، برق، تلفن، راهداری تنها بخشی از پیچیدگی ها، ظرفیت ها و چالش های پیش روی این منطقه به شمار می رود. این تحقیق از لحاظ ماهیت و روش به صورت توصیفی- تحلیلی است و با توجه به این که شیوه به کار رفته در انجام این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به منظور کشف روابط بین متغیرها و پدیده ها و همچنین گره گشایی از مسائل و تنگناهای موجود در کلان شهر تهران تدوین شده است. برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز مطالعات کتابخانه ای و پیمایشی استفاده شده است. جهت ارزیابی شرایط درون سیستمی و برون سیستمی از مدل ترکیبی (SOWT-AHP) بهره گرفته می شود.