سید کامران باقری

در مسیر حرکت به سوی یک جامعه دانش بنیان که از اهداف سند چشم انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران است، صنعت نرم افزار به عنوان صنعتی دانش بنیان و متکی به فکر و تخصص می تواند جایگاه ویژه ای داشته باشد. در همین راستا توسعه و صادرات محصولات نرم افزاری می تواند مورد توجه سیاست گذاران ملی در حوزه فناوری قرار گیرد. یکی از عوامل بسیار مهم و تاثیر گذار بر شکوفایی صنعت نرم افزار و فناوری های مربوطه، نظام مالکیت فکری است و به همین دلیل نوع نگاه این نظام به ویژگی های این صنعت از جمله دل نگرانی های سیاست گذاران فناوری در سطح ملی به شمار می رود. در این مقاله انواع روش های حفاظت از دارایی های فکری محصولات نرم افزاری به اختصار معرفی شده و سپس مزایا و کاستی های کسب حفاظت از راه سازوکار ثبت اختراع در مقایسه با دیگر روش ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در ادامه، ظرافت ها و پیچیدگی های مرتبط با ثبت اختراعات نرم افزاری در نظام های حقوقی گوناگون و عمق دقیق حفاظت اختراعی از نرم افزارها در ایران بررسی شده است. سپس گستره و عمق نوآوری ها در صنعت نرم افزار ایران مورد ارزیابی قرارگرفته تا نیاز به حفاظت اختراعی در صنعت نرم افزار ایران و کفایت حفاظت های قانونی موجود ارزیابی گردد. در آخر، نارسایی های موجود در زمینه حفاظت از اختراعات نرم افزاری معرفی می گردند

دکتر سید کامران باقری از جمله معدود متخصصین حوزه سیاست گذاری و مدیریت فناوری در صنعت نفت است. از ایشان کتب، مقالات و تحلیل های متعددی در حوزه مدیریت فناوری، نظام نوآوری و مسائل صنعت نفت منتشر شده است. علاوه بر این دکتر باقری بیش از یک دهه با پژوهشگاه صنعت نفت و نهادهای متولی توسعه فناوری این صنعت همکاری داشته و از نزدیک در جریان تغییر و تحول در حوزه پژوهش و توسعه فناوری صنعت نفت قرار داشته است. سیاست نامه حضور آقای باقری در این گفتگو را ارج می گذارد.

با توجه به نقش نوآوری به عنوان یکی از عوامل مهم تفاوت در عملکرد اقتصادی مناطق و کشورها، بسیاری از پژوهشگران به دنبال شاخص هایی برای شناسایی و پایش فعالیت های نوآورانه و پراکندگی جغرافیایی این فعالیت ها بوده اند. در این میان، اختراعات ثبت شده به عنوان شاخصی از خروجی های نوآورانه و تحلیل های مبتنی بر اطلاعات افشا شده این اختراعات، اهمیت فزاینده ای در سیاست گذاری های ملی، بخشی و حتی بنگاهی یافته است. در این پژوهش برای نخستین بار بانکی اطلاعاتی از اختراعات ثبت شده در ایران در فاصله سال های 1387 تا 1389 تهیه و مورد تحلیل قرار گرفت. در این راستا سه پرسش مهم از نگاه سیاست گذاری فناوری که تاکنون بی پاسخ مانده بودند شامل چگونگی پراکندگی فعالیت های نوآورانه در سطح استان های کشور، تاثیر فاصله استان ها تا پایتخت و میانگین سطح درآمد خانوارهای هر استان بر فعالیت های نوآورانه استان های کشور مورد کاوش قرار گرفتند. نتایج نشان دهنده تمرکز شدید فعالیت های نوآورانه در تهران و چند شهر بزرگ است. همچنین، دستاوردهای این پژوهش بر عدم تاثیر میانگین سطح درآمد خانوار اما تاثیر معنادار فاصله استان ها تا پایتخت بر تعداد اختراعات ثبت شده استان های کشور دلالت می کنند.