علی اکبر نوایی

در این نوشتار، بخشی از زندگی نورانی امام چهارم؛ زینت پرستندگان و سجاد اهل بیت : را به بررسی نهاده و آموزه های این زندگی پر از حادثه و پر از درد و رنج و خاطره و درس وی را باز می گوییم؛ از شخصیت فردی، فضایل وجودی، علم و دانش، استجابت دعا، دستگیری از فقیران، ایفای رسالتش پس از  واقعه عاشورا، سخنرانی اش در مسجد اموی، نقش پیچیده اش در وادی سیاست، تدبیرش در عصر اختناق و فساد و بالاخره آثار ماندگار و راهگشایش چون: صحیفه سجادیه، رسا له الحقوق، نامه مکتوبش به محمد بن شهاب زهری و سرانجام تعرض دستگاه خلافت به آن حضرت و شهادتش  و دفنش در قبرستان بقیع.

امام پنجم، نامش محمد بود،  لقبش باقر یا باقرالعلوم؛ یعنی دریای دانش را شکافت و اسرار آن را ظاهر ساخت. برای آن حضرت القاب دیگری نیز ذکر کرده اند. کنیه اش «ابوجعفر» بود و مادرش فاطمه دختر امام حسن مجتبی(ع). پس نسبت آن حضرت از جانب مادر به امام مجتبی(ع) و از سوی پدر به امام حسین(ع) می رسد. تولدش سوم ماه صفر سال 57ق، در مدینه، دوران امامتش از سال 95ق، آغاز شد و در سال 114ق، پایان یافت.

ائمه(علیهم السلام) درختان تناوری هستند که در بوستان تربیتی رسالت و نبوت رشد و پرورش یافته و به درخششی وصف ناپذیر دست یافته اند. و از این می ان، صادق آل البیت که محور این درخشش است، در راستای تبیین همه جانبه شریعت، امری را فرو نگذاشت و رهبری عقیدتی، مرامی، مسلکی، سیاسی و اعتقادی امت اسلامی را بر عهده گرفت. او برهان قاطع، صدیق واصل، مدافع جلالت و منزلت اهل بیت و اثبات کننده نقش بی بدیل آنان بود؛ شخصیتی که در ابعاد اخلاقی، معنوی، علمی، فقهی و سیاسی بی نظیر بود. او در گذر دادن شیعه، از تنگنا ها و بحران های تاریخی، با مهارتی وصف ناپذیر عمل نمود و این راه را با همه سختی ها و دشواری هایش طی نمود؛ اوصاف کریمه اش همچون سبقت در خیرات، زهد و پارسایی، مدارا با مردم و بالاخره جمیع خصایص عالی انسانی اش بر فضایلش می افزود و با این دستمایه گرانسنگ به تربیت شاگردان فراوان پرداخت و فقه شیعه را به اوج بالندگی رساند و پیشوایی و رهبری امت اسلامی و شیعی را با درایتی درخور به انجام رساند. همچنین به تبیین جایگاه امامت در تفکر دینی، ایجاد شبکه گسترده تبلیغاتی، سیاسی و ایدئولوژیک، و روشنگری در برابر معاندان و جریان های وابسته به دستگاه های ظلم و جور پرداخت و در این مسیر پیشاهنگ و پیشگامی بی نظیر بود. از قیام های تشکیلاتی شیعه، با سپر تقیه، پشتیبانی و حمایت نمود. درحالی که شاگردان پرشماری داشت، همچنان از کمی یاران در عین کثرت ظاهری، شکوه داشت. مخالفت دستگاه خلافت با آن وجود گرامی، در نهایت، بر شهادت آن وجود گرامی و دُردانه هستی منجر شد و در سال ۱۴۸ق. به آباء طاهرش ملحق گردید و جسم مطهرش در بقیع مدفون شد.

امام حسن نخستین پسرى است که خداوند متعال به على بن ابی طالب و فاطمه زهرا(علیهما السلام)  عنایت کرد. او در شب پانزدهم ماه مبارک رمضان، در مدینه (سال سوّم هجرت) دیده به جهان گشود. پس از تولدش، جد بزرگوارش رسول الله(ص) که او را ادامه وجود خویش و ادامه رسالت های بزرگ پیامبران الهی شمرد، در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت. هم وزن موى سرش (که کمی بیش از یک درهم بود) نقره به مستمندان داد. پیامبر(ص) نام او را حسن گذاشت و این نام در جاهلیت سابقه نداشت. او مصداق آیه مودّت بود، در آیه مباهله حضوری عینی و چشمگیر داشت و صلحش عزت بخش تاریخ اسلام شد.