علیرضا مهرآذین

مقدمه: یکی از پایه های اساسی موفقیت شرکت ها داشتن مدیران شایسته و کارآمد می باشد، شایستگی مدیران بیش از آنکه تابع معلومات و مهارت هایشان باشد، به نوع رفتار، ویژگی های شخصیتی و نگرش آنان وابسته است. هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر ویژگی های شخصیتی مدیران بر تقارن اطلاعاتی باواسطه گری افشا مسئولیت اجتماعی در شرکت های بورس اوراق بهادار تهران است. جامعه آماری این پژوهش، کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال 1396 است و نمونه موردمطالعه شامل 50 شرکت بورس اوراق بهادار تهران است. جهت آزمون فرضیه های پژوهش از الگوی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی و با استفاده از نرم افزار(PLS3 ) استفاده شد. به منظور اندازه گیری ویژگی های شخصیتی از پرسشنامه ۶ عاملی هگزاکو  (2004)،  افشا مسئولیت اجتماعی از چک لیست محقق ساخته و برای تقارن اطلاعاتی از اختلاف بین قیمت پیشنهادی خرید  و قیمت پیشنهادی فروش سهام شرکت ها در بورس اوراق بهادار تهران استفاده شد. نتایج نشان داد که بین صداقت - تواضع، توافق پذیری، باوجدان بودن و گشودگی به تجربه و افشا مسئولیت اجتماعی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد و همچنین چهار عامل شخصیتی فوق می توانند بر تقارن اطلاعاتی باواسطه گری افشا مسئولیت اجتماعی مؤثر باشند.

این که افراد هنگام تصمیم گیری دارای تورش های شناختی بوده و نمی توانند کاملا عقلایی تصمیم گیری نمایند، موضوع اصلی مالی رفتاری می باشد. یکی از تورش های مهم شناختی بیش اطمینانی می باشد. مطالعات مختلف نشان داده که افراد حرفه ای و مشاغلی که نیاز به تصمیم گیری دارند بیش از دیگران در معرض این تورش قرار دارند. مدیران بیش اطمینان با عدم سرمایه گذاری درست، استفاده بیش از حد از وجوه نقد داخل شرکت و عدم تقسیم آن، هزینه های زیادی را بر سهامداران تحمیل می کنند. بر این اساس هدف از انجام این تحقیق بررسی رابطه بین بیش اطمینانی مدیران، تأمین مالی داخلی و کارایی سرمایه گذاری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. این تحقیق به روش توصیفی- همبستگی انجام شده و از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعه آماری تحقیق را شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1391 تا 1396 تشکیل می دهند که در تمام طول دوره تحقیق در بازار بورس فعال بوده و مورد مطالعه قرار گرفته اند. چهار فرضیه زیر در این پژوهش تدوین شد:1) بین بیش اطمینانی مدیران با تأمین مالی داخلی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. 2) بین تأمین مالی داخلی با سرمایه گذاری بیش از حد رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. 3) بین تأمین مالی داخلی با سرمایه گذاری کمتر از حد رابطه معکوس و معناداری وجود دارد. 4) مدیران دارای بیش اطمینانی، از طریق افزایش تأمین مالی داخلی بر حجم سرمایه گذاری می افزایند. یافته های پژوهش حاکی تایید فرضیه های مذکور است.

هدف پژوهش حاضر، تبیین نقش توانایی مدیریت و مدیریت ریسک سازمانی بر اظهار نظر حسابرس با تاکید بر ابهام در تداوم فعالیت شرکتهای عضو بورس اوراق بهادار تهران است. در پژوهش حاضر تعداد 180 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1387 الی 1398 (12 سال) مورد بررسی قرار گرفت. به عبارت بهتر 2160 سال- شرکت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برای اندازه گیری شاخص توانایی مدیریت از مدل تحلیل پوششی داده ها و برای اندازه گیری متغیر مدیریت ریسک سازمانی از طریق مدل گوردون استفاده شده است. در این پژوهش از رگرسیون حداقل مربعات برای آزمون فرضیه پژوهش استفاده گردیده است. نتایج بررسی ها مؤید این موضوع است که هرچه شرکت فرآیندهای مدیریت ریسک سازمانی را بهبود دهد، در گزارش حسابرسی بندی در خصوص ابهام در تداوم فعالیت وجود ندارد. علاوه بر این هرچه توانایی مدیریت بالاتر باشد، رابطه بین مدیریت ریسک سازمانی و اظهار نظر حسابرس در خصوص تداوم فعالیت شرکت تقویت می شود. در واقع توانایی مدیریت منجر به ایجاد مدیریت ریسک سازمانی بهتر شده و حسابرس بندی در خصوص چالش تداوم فعالیت شرکت بیان ننموده است.

هدف این تحقیق بررسی رابطه بین ابعاد کیفیت حسابرسی درک شده در تمایلات رفتاری مشتریان خدمات حسابرسی (صاحبکار) است. جامعه آماری این تحقیق اعضای هیئت مدیره، مدیر عامل و مدیر مالی شرکتهای حسابرسی شده توسط موسسات عضو در جامعه حسابداران رسمی ایران بود. در این تحقیق، ابعاد کیفیت حسابرسی از منظر تکنیک، کارکرد و استقلال به عنوان متغیر مستقل و تمایلات رفتاری بازار شامل تکرار خرید خدمات (تمدید قرارداد حسابرسی)، قصد خرید بیشتر (دریافت خدمات غیر حسابرسی)، معرفی موسسه حسابرسی به دیگران به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد. تحقیق حاضر در زمره تحقیقات بنیادی قرار دارد. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه استاندارد گبرمیکائیل (2019) بود. بر اساس روش کوکران 239 پرسشنامه انتخاب و مورد آزمون قرار گرفت. به منظور تحلیل داده ها ابتدا ویژگیهای جمعیت شناختی پاسخ دهندگان و آمار توصیفی بررسی و سپس از رویکرد معادلات ساختاری و تحلیل مسیر و آزمون های نشانگرهای برازش برای تایید و رد فرضیه های تحقیق استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان داد که بین ابعاد کیفیت حسابرسی تکنیکی، کارکردی و استقلال حسابرس با تمایلات رفتاری (تمدید قرارداد حسابرسی، قصد استفاده از خدمات غیر حسابرسی و معرفی مؤسسه حسابرسی به دیگران) رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.

نظریه ی نمایندگی، نظریه ی بنیادی است که به موضوع اصول راهبری شرکتی مبنای علمی می دهد. اصول راهبری شرکتی از سازوکارهای سازمانی گسترده تشکیل شده است که در کاهش مشکل نمایندگی از طریق اقدامات مدیریتی و کاهش رفتار فرصت طلبانه مدیران در جهت بهبود کیفیت در جریان اطلاعات شرکت ، تأثیرگذار است. هدف این پژوهش بررسی نقش اصول راهبری شرکتی بر انتخاب های مدیران است که می تواند اثر افزاینده یا کاهنده بر سود شر کت داشته باشد. در راستای دستیابی به هدف پژوهش، جامعه آماری شامل کلیه شرکت های تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و نمونه آماری شامل 180شرکت (1440شرکت-سال) طی دوره زمانی 1393 تا 1400 است. به منظور آزمون فرضیه پژوهش از تحلیل آماری رگرسیونی داده های تابلویی لجستیک چند متغیره استفاده شده است. نتیجه پژوهش نشان داد در شرکت های با اصول راهبری شرکتی قوی، مدیران تمایل به استفاده از روش های افزاینده ی سود دارند و در شرکت های با اصول راهبری شرکتی ضعیف، به استفاده از روش های کاهنده ی سود تمایل نشان می دهند

مقدمه و هدف : کانون توجه و هدف پژوهش حاضر ارائه مدلی برای تبیین رفتارهای مالی سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران در قالب شناسایی عوامل رفتاری تاثیرگذار و اعتبارسنجی الگوی رفتاری است مواد و روش ها : داده های حاصل از مصاحبه ها با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد تحلیل قرار گرفت که 22 مولفه در 6 مقوله شناسایی و بر اساس آن پرسشنامه بخش کمی طراحی و با بهره گیری از استراتژی پیمایش، تعداد300 پرسشنامه به صورت نمونه گیری غیر تصادفی دردسترس توزیع که 287 پرسشنامه تکمیل و جمع آوری گردید. معیارهای روایی محتوایی و سازه و آلفای کرونباخ نشان دهنده اعتبار بالای پرسشنامه بود. نتایج استخراج شده با روشهای مدل یابی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار Spss و Amos مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. قلمرو زمانی پژوهش بین سالهای1397 تا 1398 می باشد. یافته ها : نتایج نشان داد که تمام تورش های رفتاری بر روی تصمیم گیری سرمایه گذاران تاثیر مستقیم و معنی دار دارند. بحث و نتیجه گیری: و این نشان می دهد که سوگیری های شناختی مقدم بر سوگیری های احساسی هستندکه در کنار تاثیر عوامل فرهنگی ، موجب بروز رفتارهای توده وار در تصمیم گیری سرمایه گذاران می شود.

ادبیات مالی رفتاری شواهدی را ارائه می دهد که مدیران شرکتها از سوگیری رفتاری مصون نبوده و دارای ویژگی های شخصیتی همچون بیش اعتمادی، زیان گریزی، داشته بیش نگری و ... هستند. از سوی دیگر شرکت ها همواره از طرف محیط فعالیتشان تحت تأثیر عدم اطمینان های محیطی قرار می گیرند. این عدم اطمینان ها فعالیت های عملیاتی و گزارشگری مالی بویژه پیش بینی سود را تحت تأثیر قرار می دهد. پیش بینی سود می تواند تحت تاثیر احساسات سرمایه گذاران باشد که اغلب از باورهای ذهنی یا سایر اطلاعات غیرمرتبط با ارزش سهام، سرچشمه می گیرد و می تواند موجب واکنش های افراطی یا تفریطی سرمایه گذاران به اخبار خوب یا بد به ارزش واقعی سهام شود. این پژوهش برای اولین بار در کشور به بررسی نقش عدم اطمینان بر رابطه میان احساسات سرمایه گذاران و سوگیری رفتاری مدیران در پیش بینی سود می پردازد. در این پژوهش احساسات سرمایه گذاران بوسیله شاخص های ارائه شده توسط بیکر و ورگلر(2007) و سوگیری رفتاری مدیران در پیش بینی سود از طریق تفاوت بین سود پیش بینی شده هر سهم و سود واقعی محاسبه گردیده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه های پژوهش توسط مدل های رگرسیونی چند متغیره و داده های ترکیبی در یک نمونه آماری متشکل از 76 شرکت تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار طی سال های 1388 الی 1396 صورت پذیرفت. نتایج نشان داد احساسات سرمایه گذاران رابطه ی معکوس و معناداری با سوگیری مدیران در پیش بینی سود دارد، بعبارت دیگر هنگامیکه احساسات سرمایه گذاران مثبت و خوش بینانه است، سوگیری مدیران در پیش بینی سود کم ولی خوش بینانه است. همچنین عدم اطمینان محیطی بعنوان یک عامل تعدیلگر موجب تقویت این رابطه نمی گردد.

افزایش تغییر حسابرس مستقل توسط صاحبکار در سال های اخیر تمرکز قابل توجهی از نهادهای قانون گذار و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. احتمال که چنین تغییری ممکن است نتیجه مشارکت شرکت های صاحب کار در خرید اظهارنظر حسابرس باشد توسط سیاست گذاران و دانشگاهیان مورد بحث قرار گرفته است. در این راستا، هدف این پژوهش شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر خرید اظهارنظر حسابرسان بر اساس تکنیک دلفی است. با استفاده از تکنیک دلفی، معیارهای مؤثر بر خرید اظهارنظر حسابرسان بر اساس مصاحبه ساختارنیافته و با استفاده از ابزار مکس کیودا شناسایی و سپس، با استفاده از داده های 15 نفر از مدیران مالی و 15 نفر از مدیران و شرکاء حسابرسی در سال 1402 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش با استفاده از این روش ها نشان می دهد که در حرفه حسابرسی مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر خرید اظهارنظر حسابرس عمدتاً بابت ویژگی های شخصیتی حسابرسان بابت عواملی همچون وجدان کاری، تعهد حرفه ای و سازمانی، منبع کنترل، منفعت طلبی، انگیزه شغلی، اخلاق فردی، استحقاق روانشناختی، مسئولیت پذیری، خودارزیابی عملکرد و علاقه به حرفه حسابرسی بوده است. در این بین، عوامل کلان اقتصادی و سیستم کنترل سازمانی نیز بعد از عوامل فردی توانایی تأثیرگذاری بر تعدیل گزارش مدیران و شرکاء حسابرسی و به تبع خرید اظهار نظر آنان را دارد.

ازآنجاکه افشای داوطلبانه یکی از عوامل تأثیرگذار در تصمیمات تحلیلگران و سرمایه گذاران به شمار می آید بنابراین ازلحاظ تصمیمات درون سازمانی و برون سازمانی به عنوان یک عامل مهم در کاهش عدم تقارن اطلاعاتی قابل مطالعه است. هدف این مقاله تعیین و اولویت بندی مؤلفه های افشای داوطلبانه جهت کاهش عدم تقارن اطلاعاتی است. تحقیق حاضر، مؤلفه ها و شاخص های افشا داوطلبانه را با بررسی نظر خبرگان در یک چارچوب جامع ارائه و مورد تحلیل قرار می دهد. همچنین پس از تعیین مؤلفه ها و وزن دهی آن ها با رویکرد کاهش عدم تقارن اطلاعاتی به بررسی شکاف بین وضعیت موجود و مورد انتظار ازنظر 108 نفر از خبرگان پرداخته شد. جامعه آماری موردمطالعه شامل اساتید دانشگاهی، کارشناسان و مدیران شاغل در حرفه حسابداری، حسابرسی و مدیریت مالی ایران و شرکت های بورس اوراق بهادار تهران در سال 1399 می باشد. داده های پژوهش با استفاده از آزمون تحلیل عاملی اکتشافی، مدل معادلات ساختاری و آزمون تی از طریق نرم افزار SPSS تحلیل شد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که سه بعد برای افشا داوطلبانه شرکت ها (اطلاعات عمومی و راهبری، عملکرد و نوآوری و رشد آتی) قابل استخراج است و همچنین نتایج حاصل از آزمون تی نشان داد که بین وضعیت موجود (عملکرد فعلی) و مورد انتظار ازنظر خبرگان تفاوت معناداری وجود دارد. نتایج این تحقیق می تواند منعکس کننده انتظارات خبرگان و استفاده کنندگان گزارش های مالی در مورد افشا داوطلبانه باشد.

افراد در زندگی خود با معضلات اخلاقی روبرو می شوند. مدیران، حسابداران و حسابرسان نیز در حرفه خود با موقعیت های متعددی روبرو می شوند، موقعیت هایی که وسوسه می شوند تا عمل غیراخلاقی انجام دهند. یکی از این رفتارهای غیراخلاقی، تقلب و دستکاری سود است که منجر به شکست اخلاقی در شرکت ها می شود. با توجه به احتمال تقلب در صورت های مالی و آثار زیان بار آن بر اقتصاد، پیشگیری و کشف تقلب مالی، برای جلوگیری از پیامدهای مخرب آن، اهمیت زیادی دارد. بنابراین معرفی یک ابزار تشخیص زودهنگام، برای هشدار دادن به دستگاه های اجرایی برای انجام تحقیقات بیشتر یا اقدامات قانونی، ضروری است. توسعه مدلی که بتوان از طریق آن به پیش بینی دستکاری سود و کشف رفتار غیراخلاقی مدیران پرداخت، امکان ارزیابی بهتری از عملکرد شرکت را فراهم می آورد. هدف این پژوهش، بررسی توانایی مدل بنیش و اسپاتیس در جهت کشف گزارشگری مالی متقلبانه است. سپس ضرایب این دو مدل، با استفاده از رگرسیون لجستیک تعدیل شده و توانایی این دو مدل تعدیل شده جدید نیز برای کشف گزارشگری مالی متقلبانه بررسی شد. در این راستا، داده های 99 شرکت تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (1089 مشاهده) طی سال های 1386- 1396 بررسی شد. نتایج نشان می دهد مدل اولیه بنیش و اسپاتیس، در کشف گزارشگری مالی متقلبانه قدرت خوبی ندارد، اما مدل تعدیل شده بنیش و مدل تعدیل شده اسپاتیس با دقت به ترتیب 77% و 82% قادر به کشف گزارشگری مالی متقلبانه هستند.