یحیی معروف

بینما کنت ُ أتلو هذه الایات من سوره الغاشیه «أَفَلا یَنْظُرُون َ اِلَی الابل کَیْف َ خُلِقَت ْ(17) واِلَی السَّمَاءِ کَیْف َ رُفِعَت ْ(18) واِلَی الْجِبَال ِ کَیْف َ نُصِبَت ْ(19) واِلَی الاَرْض ِ کَیْف َ سُطِحَت ْ(20)....» خطر ببالی ما هو السر الکامِن فی هذا المخلوق الذی ذَکَرَه ربنا قبل سماواته اللاّنهائیّه ؟ علماً بأنه ذهب علماء المعانی فی مواضع الوصل الی أن ّ «الوصل َ عطف ُ جمله ٍ علی أخری بالواو ویقع عند اتحاد الجملتین فی الخبریّه والانشائیه » لاشک َّ أنه جل َّ وعلا أنزل آیاته البینات متناسقه من حیث النسج والبیان فما هو الارتباط بین الابل والسماء والارض ؟ أجل ، انه أردف الابل فی خلقتها بالسماء فی رفعها، وبالجبال فی نصبها وبالارض فی بسطها، فبدأ بالابل التی تعتبر خلقاً أرضیاً ارتفعت عن الارض ، ثم صعد الی السماء التی تعتبر غایه فی الارتفاع والسمک ، وعاد الی الجبال التی هی دون السماء وفوق الابل ، ثم نزل الی سطح الارض ، فهناک صعود وهبوط ، وفی اختلافها تظهر قدره اللّه وتتجلی حکمته . فالمتأمل للآیات الکریمه یجد عظمه الخالق وابداعه فی تکوین جسم الابل واختلافه عن سائر الحیوانات فرغم معرفه الانسان لها بأنها سفینه الصحراء لقوتها الکبیره وتحملها لظروف الصحراء القاسیه الا أنها أثبتت وجودها منذ زمن طویل وفی السفر من مکان الی آخر وللحراثه ولانتاجها الکبیر من اللحم والوبر والجلد والحلیب . وسوف نری أن ما کشفه العلم حدیثاً عن بعض الحقائق المذهله فی خلق الابل یفسر لنا بعض السر فی أن اللَّه قد خصها، من بین ما لا یُحصی من مخلوقاته بالذکر. فمِن هذا المنطلق أُشیرَ فی المقال الی بعض أوجه اعجاز خلق الابل من خلال عرض جهود الباحثین من علماء الاحیاء فی الکشف عن الکثیر من خصائص الابل لاظهار ما فیها من غوامض وأسرار أودعها اللَّه . وبما ان ّ للابل أثر کبیر فی الادب العربی ، خاصه فی القصائد الجاهلیه کصور شعریه رائعه فی معلقات الشعراء الجاهلیین فلذلک جئنا بنماذج مختلفه من تصویر الابل فی المعلقات . بعد ذلک أشیرَ الی الابل فی الامثال العربیه ودورها فی خلق المفردات . ختاماً استنتاج للبحث والحمد لله رب العالمین .

این تحقیق بر آن است تا پاره ای از دشواریهای نحوی حاصل از شواهد شعری را ‘ از منظر عروض و قافیه ‘ مورد نقد و بررسی قرار دهد . سؤال تحقیق آن است که آیا شعر با توجه به موانع و محدودیت هایی چون : وزن ‘ قافیه ‘ موسیقی و ... می تواند سند صرفی یا نحوی باشد ؟ و اصولأ استناد به شعر‘ ارزش علمی دارد یا خیر ؟ به منظور دستیابی به پاسخ ‘ با استناد به برخی از کتابهای معتبر نحوی ‘ شواهد متعددی از حاکمیت موسیقی به جای نحو و نیز ضرورت شعری و تأثیر آن بر شواهد صرفی و نحوی ‘ همچنین ضرورت ساخت کلمات با هجای بلند بررسی شده است و در ادامه ‘ از قافیه و تأثیر آن در مخالفت با قواعد نحوی سخن به میان آمده است .