بهرام مستقیمی

حادثه یازده سپتامبر یکی از اثر گذارترین وقایع بین المللی در سیاست بین الملل به شمار می رود. این رویداد فصلی جدید را در مناسبات بین المللی آغاز و از ابعاد مختلف بر سیاست های قدرت های بزرگ و همچنین نهادهای بین المللی اثر گذاشت. ناتو، نهاد اصلی تامین کننده امنیت غرب نیز از این رویداد متاثر شد و تغییراتی در راهبرد و روند برخورد آن با عوامل تهدید کننده امنیت غرب و فرایند گسترش آن پدید آمد. در این مقاله بقاء و تداوم ناتو پس از جنگ سرد و نگاه نظریه های نوواقع گرایی و نهادگرایی نو لیبرال در این باره، بویژه تاثیر رویداد یازده سپتامبر بر روابط فراآتلانتیک و همچنین ماده پنج اساسنامه ناتو بررسی می شود.

نقض گسترده حقوق و آزادی های اساسی بشر از جمله سرکوب سیاسی، تبعیض های اجتماعی، عدم رواداری (oleranct) و تحمل در برخورد با اقلیت ها (مذهبی، نژادی و ...)، به حاشیه راندن هر گونه صدای مخالف و ... یکی از موجبات اساسی نضج و گسترش خشونت و اقدامات تروریستی است. از سوی دیگر، اَعمال خشونت آمیزی که عموماً «تروریسم» نامیده می شود - مستقیم و غیرمستقیم- باعث نقض حقوق بشر و آزادی های بنیادین شهروندان می شود. به عبارت دقیق تر از آنجا که مقابله با جرائم تروریستی باید به صورت سامانه مند (systematic ) و مداوم صورت گیرد و مستلزم اتخاذ تدابیر نسبتاً شدید (در مقایسه با سایر جرایم) است؛ همواره این نگرانی وجود دارد که دولت ها (حتی سامانه های مبتنی بر مردم سالاری و حاکمیت قانون) از مسیر اعتدال و عقلانیت خارج شده و در چهارچوب مبارزه با تروریسم، خود مرتکب نقض و یا تحدید (محدودیت) حقوق بشر شوند.

هدف اصلی این مقاله، بررسی مبانی و مفاهیم اندیشه ای سازمان القاعده است. شناخت این مبانی و مفاهیم خود می تواند اقدامات تروریستی این سازمان را نشان دهد. به عبارتی، بعد از عملیات یازدهم سپتامبر بدلیل اسلامی بودن این سازمان، رابطه دو سویه اسلام و تروریسم به طور رسمی وارد قاموس روابط بین الملل شد. پیوند گفتمان القاعده با وهابیت تندرو در شبه جزیره عربی و ارائه روایت هایی از اسلام، باعث معمای اسلام و تروریسم شده است. در همین راستا بررسی این رویداد از لحاظ علمی، یعنی کندوکاو اسلام سیاسی القاعده ضروری است. نوشتار حاضر، به بررسی مسئله تروریسم و چگونگی پیدایش سازمان القاعده، می پردازد؛ سپس مبانی هستی شناسی و شناخت شناسی سازمان مزبور را مورد کند و کار قرار می دهد و در پایان با بررسی مفاهیم مورد اهتمام سازمان القاعده ارزیابی کلی مقاله را به اتمام می رساند.

سکانداری خوب انگاره‌ای است که طرفداران و منتقدان زیاد دارد. این واژه از اواخر دهه 1980 رواج یافت. به هر حال تعریف و توصیف روشنی نه از سکانداری خوب و نه حتی از سکانداری وجود دارد. گرچه در باره خصوصیات آن نیز اتفاق نظر مشاهده نمی‌شود، می‌توان هشت خصوصیت را برای سکانداری خوب در نظر گرفت: مشارکت، پاسخ‌گو بودن، شفافیت، حکومت قانون، حساسیت نسبت به نیازهای مردم، جهت‌گیری به سوی اجماع، منصفانه و در برگیرنده بودن، مؤثر و کارا بودن. تحقق این هشت خصوصیت فساد را به حداقل می‌رساند. اما تحقق سکانداری خوب و الگوی مناسب آن با مشکلاتی روبه‌رو است.

هدف این مقاله بررسی روابط جمهوری اسلامی ایران با شورای همکاری خلیج فارس از سال 2003 است که به تحلیل حوادث و جریان های حاکم در این دوره زمانی مانند اشغال عراق و تشکیل دولت شیعی در این کشور، مساله هسته ای ایران و جنگ سی و چهار روزه لبنان خواهد پرداخت. ورود گفتمان شیعی باقدرت گرفتن شیعیان عراق در منطقه و حساسیت های کشورهای عرب سنی نسبت به ایجاد اتحاد راهبردی میان ایران و عراق و همچنین حوادث لبنان مبنی بر تشکیل هلال شیعی، منطقه خاورمیانه را وارد چالش گفتمانی نوی ساخته است. این چالش تا حد زیادی بر چگونگی حل یا تشدید بحران هسته‌ای ایران تاثیر نهاده و آن نزدیکی دیدگاهای کشورهای عرب منطقه با رویکرد تهاجمی آمریکا در قبال ایران است. برای تناقضات درون منطقه ای با کمک گرفتن از شاخص های رئالیستی مانند اصل موازنه قدرت، عدم اعتماد و غیره، تلاش خواهیم نمود که این حوادث و رخدادهای مهم خاورمیانه و تأثیر آن بر روابط ایران با شورای همکاری خلیج فارس را واکاوی نموده و آن را با رهیافتی علمی توضیح دهیم.