محمدمهدی محمودی

رشد و گسترش شهر تهران و تغییر مداوم ابعاد شهری ضرورت ایجاد شبکه ای منسجم و به هم پیوسته از راه های شهری را به صورت سلسله مراتبی معین و تعریف شده ایجاب می کند. شبکه ای منطبق با ضوابط و آیین نامه های موجود که در آن ترتیب قرارگیر و ارتباط راه های دسترسی از راه های فرعی تا جمع کننده ها و در نهایت بزرگراه های درون شهری کاملا رعایت شده باشد. در چنین مجموعه ای بزرگراه به عنوان بیرونی ترین عنصر شبکه راه های درون شهر در نظام سلسله مراتب (مبتنی بر تعاریف موجود در آیین نامه) بیشتر واحد ارزش و نقش جابجایی و دسترسی خواهد بود. بدین ترتیب بزرگراه های درون شهری باید بتواند سواره ها را از مکانی به مکانی دیگر منتقل کند و وظیفه تامین دسترسی را بر مبنای سلسله مراتب شبکه به خیابان های شریانی واگذار نماید. اما مسئله ای که اغلب از نظر طراحان شبکه راه ها به دور می ماند این است که با توجه به وضعیت فعلی شهر تهران شبکه راه های شهری باید با تغییرات درونی محله ها ساماندهی گردد. نه اینکه مانند یک نقشه از پیش تعیین شده بر روی نقشه فعلی شهر قرار گیرد بلکه به مقتضای وضعیت پیشنهادیش تغییر حالت ها و اتفاقات ناگهانی را در زمینه و بافت شهر سبب گردد. برای رسیدن به این هدف نکاتی باید مد نظر طراحان قرار گیرد که نقطه مشترک کار طراحان شهری و طراحان بزرگراه ها می باشد. از اصلی ترین این نکات مسئله حریم راه و ارتباط آن با بافت مجاور است که به طور کلی در قالب مسائلی مثل آلودگی ها و ایمنی و دید بصری موضوع منظر شهری بزرگراه ها را شکل می دهد. بنابراین در این مقاله که با همکاری خانم مهندس غزال کرامتی تهیه شده است سعی گردیده با این نکات که برای رسیدن به طراحی مناسب بزرگراه و همخوانی آن با زمینه بافت شهری باید مد نظر طراحان بزرگراه از سویی و طراحان راه از سوی دیگر قرار گیرند بررسی و تحلیل شده و منظر بزرگراه های شهری موجود در تهران نیز بر این مبنا ارزیابی شود.

مهم ترین معضلات واحدهای مسکونی در شهرک های پیرامون تهران، طراحی نامناسب بدون توجه به بستر محیطی، اقلیم، و شیوه سکونت ساکنان، کاربرد مصالح کم دوام و نهایتاً ضعف تکنولوژی ساخت است. وجود این عوامل سبب مصرف بی رویه منابع طبیعی و انرژی و آلودگی محیط می شود. تحقیق حاضر با توصیف اهداف و اصول معماری پایدار، خصوصاً روش های بومی در طراحی مسکن، به تدوین چارچوب نظری برای نحوه انجام مطالعات میدانی پرداخته است. بر اساس این چارچوب نظری، مطالعات میدانی در شهرک های مسکونی جدید پیرامون تهران با تاکید بر معضل مصرف بی رویه انرژی و مصالح و ایجاد انواع آلودگی های زیست محیطی و جستجوی علل آنها در نواقص برنامه ریزی و طراحی انجام شده است. سپس از تطابق اصول و مبانی بدست آمده از مطالعات نظری با نقاط ضعف و قوت منتج از مطالعات میدانی راه کارهایی برای برنامه ریزی و طراحی واحدهای مسکونی پیرامون تهران پیشنهاد شده است. این راهکارها در موضوعات مطالعات بوم شناختی و طراحی مبتنی بر خصوصیات و منابع مربوط به هر محل، طراحی اقلیمی، طراحی بر اساس فرهنگ و شیوه معیشت ساکنان و بکارگیری مصالح مناسب برای رسیدن به معماری پایدار است.

زبان قرآن از مؤلفه های اصلی متن قرآنی است و تشخیص این امر که زبان قرآن چگونه زبانی است، به نحو بنیادین در فهم و تفسیر قرآن اثرگذار است. از این رو، پرسش از زبان قرآن، امروزه از جمله مباحث مهم در حوزه فهم و تفسیر قرآن کریم است. پرسش اساسی در این پژوهش آن است که منطق و شیوه زبان قرآن چیست؟ و خداوند در ابلاغ پیام هدایت انسان از چه سبک و شیوه ای استفاده کرده و این پیام الاهی دارای چه ویژگی هایی است؟ در این پژوهش که با روش تحقیق تحلیلی توصیفی انجام پذیرفته است، نظرگاه دو قرآن پژوه معاصر؛ آیت الله خویی(ره) و آیت الله معرفت(ره) در باب زبان قرآن مورد توجه و بررسی قرار می گیرد. به باور این دو قرآن پژوه، زبان قرآن از حیث مخاطب با مراتب تشکیکی خود همه انسان ها، اعم از عامیان و فرهیختگان را در بر می گیرد همچنین این زبان، همه طیف های آدمیان با فاصله های گوناگون اعتقادی و رفتاری، اعم از گمراهان و ایمانیان متوسط تا مقربان و برگزیدگان خدایی را فرا می گیرد. هدف غایی زبان قرآن در یک نگاه کلی، «رهنمونی» و «هدایت گری» است. در عین حال قرآن همانند هر صاحب اصطلاحی زبان ویژه خود را دارد، واژه ها و تعبیرات را در مفاهیمی استعمال می کند که خود اراده کرده است.

مساله زبان قرآن از مباحث مهم در حوزه فهم و تفسیر قرآن کریم است و از موضوعات کلیدی چالش زا در این عرصه، «زبان دین » و پیوند عمیق آن با زبان قرآن است. «زبان دین » در طول تاریخ برای پژوهشگران و مفسران متون دینی کم و بیش مطرح بوده و اوضاع فکری جهان معاصر نگاهی ویژه بدان دوخته وابهام هایی را نیز در دل دین پژوهان پدید آورده است. اهتمام به تبیین زوایای زبان قرآن و هم چنین تعیین ویژگی های گزاره های قرآنی می تواند تأثیری بنیادین بر حل بسیاری از سوالات و چالش های معاصر بر جای نهد. پژوهش حاضر تلاش دارد تا با شناخت آسیب های فرا روی زبان قرآن، عناصر آسیب رسان به فهم زبان قرآن را مورد ژرف کاوی قرار دهد و به برخی از انحرافات و آسیب های وارده که ناشی از عدم مداقّه و تعمق لازم در بررسی ساختارمعنایی قرآن بوده است، پرداخته، پاسخ های لازم را ارائه نماید. بررسی ها نشان می دهد که قرآن کریم دارای زبان و شیوه ای ساده و بی پیرایه است ولی در عین حال لازمه دست یابی به مفاهیم عالیه و محتوای ناب آن، غواصی در اقیانوس بیکران آیات الهی است؛ قرآن کریم دارای سطوح مختلفی است که لایه رویین آن بسیار ساده و دست یافتنی برای هر طالب معرفتی است و رسیدن به لایه های درونی آن تابع اسلوب ها و قواعد خاص تفسیری است.

استفاده از منابع طبیعی با هدف تأمین نیازهای کنونی بشر و همچنین نسل های آینده، مسئله ای است که معماران را به توجه و رعایت اصول معماری و توسعه پایدار سوق می دهد. در این پژوهش به بررسی توسعه فناوری اقلیمی و انرژی های طبیعی در معماری سنتی ایران و معماری معاصر پرداخته شده است. بدین منظور در ابتدا به ضرورت توجه به معماری اقلیمی و اصول طراحی اقلیمی در معماری سنتی ایران اشاره خواهد شد. در قسمت دوم مقاله به شناسایی و استفاده از فناوری های جدید و هوشمند به منظور نیل به تحقق توسعه پایدار می پردازیم. با گذر زمان و گسترش روز افزون دانش بشری، همراه با رعایت اصول طراحی اقلیمی، توجه به توسعه پایدار، فناوری های هوشمند و جدید ضروری است تا به موازات هر دو بتوان طرح هایی کاملاً منطبق با توسعه پایدار داشته در این باره با توجه به تحول فناوری نانو در صنعت، به فناوری های هوشمند نانویی و استفاده از انرژی های تجدیدپذیر پرداخته خواهد شد. هدف اصلی این مقاله تأکید بر طراحی معماری همساز با اقلیم و استفاده از فناوری های جدید است. معماری همساز با اقلیم همان اصولی است که در معماری سنتی داشته ایم. در آن زمان، مصالح اصلی خشت، گل و آجر بوده؛ حال با توسعه و گسترش روزافزون مصالح و فناوری های ساخت، چگونه می توانیم معماری همساز با توسعه پایدار داشته باشیم؟

سواحل به عنوان یکی از پهنه های جمعیتی فعال کشور مطرح هستند که تعاملات اجتماعی و روابط مردم، موجب شکل گیری هویت ارتباطی در آنها می شود و این ماهیت، در نتیجه ارتباطات درون مرزی و برون مرزی مردم، در سواحل جنوب و شمال کشور، تقویت می گردد. هدایت قانونمند ورود و خروج کالاها از طریق مرزهای دریایی )سواحل(، از ابعاد مختلف، سبب رونق بخشی اقتصادی، اشتغا لزایی، رشد صنعت صادرات و واردات و ایجاد صنایع خرد دیگری خواهد بود. ولی گاهی این فرصت ها در صورت بهر ه گیری نکردن شایسته، به تهدیدهایی بس عظیم تبدیل می شوند که ممکن است صدمات جبرا ن ناپذیری را برای کشور به دنبال داشته باشند. شناخت دقیق ابعاد مختلف هویت و نقش سواحل از یک سو، تأثیر عوامل اجتماعی فرهنگی بر این هویت را روشن کرده و از سوی دیگر، کنترلی بر عملکرد سواحل خواهد بود. این مقاله در ابتدا، به شرح ابعاد متنوع کارکردی سواحل مختلف پرداخته و سپس، برای روشن تر شدن موضوع، به عنوان نمونه مورد مطالعه، بر چگونگی تأثیر عوامل مختلف بر شکل گیری هویت شهر ساحلی بندرعباس متمرکز شده است و سرانجام، با عنایت به عوامل مؤثر در شکل گیری هویت سواحل، به ارائه راهکارهایی برای حفظ و احیای هویت، منجر شده است.