مجید غلامی جلیسه

به مناسبت هفته پژوهش، یازدهمین نشست از سلسله نشست های علوم اسلامی و انسانی دیجیتال با موضوع «نشر دیجیتال و چالش های مالکیت معنوی» در تاریخ 19 آذر 1401 در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار گردید. در این نشست، حجّت الاسلام والمسلمین دکتر سید حسن شبیری، رئیس دانشکده حقوق دانشگاه قم و نویسنده کتاب حقوق مالکیت فکری در آثار برگرفته از رایانه و چندین اثر پژوهشی دیگر، حضور داشتند. همچنین، مهمان دیگر این نشست، جناب آقای دکتر غلامی جلیسه، دانش آموخته حوزه علمیه و مدیر مؤسّسه بیاض و کارشناس کتاب های خطّی و صاحب مقالات متعدّد در این باره بودند. در این جلسه، کارشناسان به تبیین مفهوم مالکیت مالی و فکری آثار علمی و مسائل مرتبط با آن در حوزه نشر دیجیتال پرداختند. بیان چالش های حوزه مالکیت فکری و تبیین مشکلاتی که رهاشدگی فضای مجازی برای پدیدآورندگان، ناشران و مالکان فراهم آورده است، از جمله مباحث مهمّی بود که در این جلسه به آنها پرداخته شد. علاوه بر این، به سؤالات شرکت کنندگان در جلسه هم پاسخ داده شد که در ادامه، فرازهای مهم این مباحث، از نظر شما می گذرد.

مؤلف در این مقاله با اشاره ای اجمالی به چگونگی سرآغاز ورود صنعت چاپ سنگی به ایران و در شهر تبریز ضمن بررسی منابع کتابخانه ای و آرشیوی به چگونگی شکل گیری باسمه خانه طهران به عنوان اولین چاپخانه سنگی واقع در طهران دوره پادشاهی محمدشاه قاجار پرداخته و ضمن معرفی حامیان و دست اندرکاران آن به معرفی آثار منتشره در این چاپخانه و همچنین چگونگی تأمین هزینه های راه اندازی این چاپخانه می پردازد. با ارائه این اسناد بخوبی مشخص می گردد که هزینه های تأسیس باسمه خانه طهران و انتشار روزنامه کاغذ به عنوان اولین روزنامه ایران از طریق مالیات مردم گیلان تأمین می گردیده است.    

مقاله حاضر ضمن معرفی مختصری از پیشینه و تصویرسازی اماکن مقدس شیعی به صورت طومارهای افقی و عمودی به معرفی یکی از طومارهای نویافته چاپ سنگی در این موضوع می پردازد که طی آن تصاویر اماکن مقدس شیعی از مکه تا مشهد مقدس به تصویر کشیده است و با اشعار چاووشی به صورت کتیبه هایی در اطراف آن سیر زیارت های شیعیان را در شهرهای مکه، مدینه، نجف، کربلا، کاظمین، سامرا، قم و مشهد روایت می کند.

مؤلف در این مقاله ضمن اشاره به سابقه طولانی حرفه کتابفروشان دوره گرد به سیر تاریخی این شغل در دوران پساچاپ و شیوه های فروش کتاب توسط این نوع از کتابفروشان پرداخته و همچنین با استفاده از یادداشت های پشت نسخه ای در کتابخانه های مختلف ایران، فهرستی از کتابفروشان دوره گرد در دوره قاجار و پهلوی ارائه می دهد.

در این مقاله ضمن اشاره ای اجمالی به اولین تلاش ها در اروپا و جهان اسلام برای چاپ قرآن اطلاعاتی هرچند اندک در خصوص چاپ و انتشار اولین قرآنهای چاپی ایران ارائه شده است و در بخش اصلی مقاله به معرفی یکی از اولین قرآنهای چاپ سنگی در شهر تبریز به قلم یکی از خوشنویسان پرکار و هنرمند آن دوران پرداخت ه و در انتها فهرستی از آثار کتابت شده توسط او به ترتیب تاریخی انتشار ارائه شده است.