صمد عبداللهی عابد

صمد عبداللهی عابد

مدرک تحصیلی: دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۴۴ مورد.
۲۱.

بررسی ماهیت و عاقبت اخروی مستضعفان دینی با تکیه بر آیات و روایات

کلید واژه ها: مستضعفان دینی قیامت جاهل قاصر جاهل مقصر قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷۰ تعداد دانلود : ۱۸۱۸
کیفیت جهان پس از مرگ هر فرد، به اعتقادات و اعمال او در دنیا بستگی دارد. گروهی از انسان ها، راه حق و سعادت را در پیش گرفته و عده ای به مخالفت با آن در اندیشه و عمل روی می آورند. قرآن کریم، در آیات متعدد، سرنوشت گروه اول را بهشت، و سرنوشت گروه دوم را جهنم معرفی کرده است؛ اما در جهان، انسان های زیادی وجود دارند که به هر دلیل، پیام اسلام به عنوان کامل ترین دین، به گوش آن ها نرسیده باشد؛ یا به دلیل ضعف یا فقدان قوه عاقله، توانایی درک دین حق را ندارند.پرسش اصلی پژوهش این است که: تکلیف این دسته از افراد که به مستضعف دینی شناخته می شوند در آخرت چگونه خواهد بود؟این مطالعه از نوع مطالعه تحلیل محتواست و سعی دارد با مراجعه به منابع قرآن و حدیث و آثار و مقالات مرتبط، داده های مرتبط با سؤال اصلی، را جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. بررسی و تحلیل داده ها نشان داد که قرآن از این دسته افراد تحت عنوان «مستضعف» یاد کرده و آن ها را در پیش گاه الاهی، معذور می داند به شرطی که در استضعاف خود، قاصر باشند؛ نه مقصر. آن ها، مورد سؤال قبر واقع نشده و برزخی بدون ثواب و عقاب را تجربه خواهند کرد. در قیامت نیز، کارشان محول به خداوند است.خدا آن ها را به رحمت خویش امیدوار ساخته است و امکان بهشتی شدن شان نیز، وجود دارد. نجات اخروی مستضعفان دینی، براساس عدل الاهی است؛ نه آن که نجات شان مؤید صحیح بودن اعتقاد و عملکردشان باشد.
۲۲.

بررسی سندی متنی «علم و عصمت امام» در کلامی از امام رضا(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بررسی متنی سندی عصمت علم امام امام رضا (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۴ تعداد دانلود : ۹۸۶
جهان اسلام از دیرباز دارای مذاهب فکری و اعتقادی با گرایش های خاص ازجمله شیعه، معتزله و اشاعره بود. این مذاهب در برخی از مسائل و اعتقادها همچون «امامت و رهبری» دارای اختلاف های ریشه دار و عمیقی بودند. افرادی با توجه به مبانی فکری و عقیدتی خویش، امامت و به تبع آن، عصمت و اعلم بودن را در غیر پیامبر (ص) نمی پذیرند و با توجه به شبهه هایی همچون نبودن نصی بر امامت ائمه (ع) ، خطاکار بودن همة افراد جامعه به غیر از پیامبر (ص) ، سعی بر انکار این امر می کنند. ولی عالمان امامیه با توجه به مبانی فکری، عقیدتی و نصوص وارده از ناحیة ائمه (ع) ، امامت را مختص امامان معصوم (ع) بعد از پیامبر (ص) می دانند. یکی از این نصوص وارده، حدیثی جامع از امام رضا (ع) در رابطه با «صفات امام معصوم» است. در این نوشتار سعی بر آن است که به دو صفت ضروری امام معصوم «عصمت و علم» پرداخته و از نظر عالمان امامیه بررسی و تبیین شود. نتیجه اینکه 1. این حدیث دارای سندی حسن است و در کتاب های زیادی نقل شده است. در بررسی محتوایی نیز به ویژگی هایی برای امام پرداخته است که یا با آیات قرآنی همخوانی دارند یا از امور عقلی هستند که انکارناپذیرند. امام (ع) ، امامت را کمال دین معرفی کرده اند، چراکه امام، معدن علم خداست و به جهت اینکه وارث علم و فهم پیامبر (ص) بوده و عالم تر از همه است، می تواند جامعة دینی را به کمال برساند 2. از جهتی دیگر، امامان، منزه و مصون از خطا و گمراهی اند و توفیق و تأیید الهی، آنها را در رسیدن به اهدافشان استوار ساخته است. آنها بندگان مطهر و مخلص خدا هستند که همة اینها بیانگر مقام عصمت برای آنهاست و این مقام، موهبتی الهی بوده که به امامان عطا شده است و کسی که علم و طهارت حداکثری در جامعة اسلامی را داشته باشد که دوست و دشمن به آن معترفند، صلاحیت رهبری جامعه را دارد.
۲۳.

بررسی متنی«عقیدة عصمت»، در روایات کتابِ «کفایهالأثر فی النصّ عَلَی ائمّه الأثنی عشر»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عصمت متن محتوا روایات امامان معصوم (ع) کفایه الأثر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر روایات و عترت
تعداد بازدید : ۸۵۵ تعداد دانلود : ۳۴۷
علی بن محمّد خزّاز رازی قمی، از محدّثان، عالمان و فقیهان برجسته و دانشمندان نامدار شیعه در نیمة دوم سدة چهارم و اوائل سدة پنجم هجری است. وی دارای آثار فراوانی در زمینة دانش های مختلف دینی است. در این میان، کتاب کفایة الأثر فی النّص علی ائمّة الأثنی عشر به دلیل دلبستگی وی به ولایت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ زیرا در این کتاب که از دیدگاه مکتب تشیّع در موضوع «خلافت و امامت ائمّه(ع)» نوشته شده، بسیاری از نصوص و احادیث مربوط به «امامت و مسئلة عصمت» بیان شده است و هدف از تألیف این کتاب بنا بر گفتة خود مؤلّف، روشن و برطرف ساختن تحیّر عوام، بلکه خواصّ شیعه و شبهه افکنی های گروه معتزله از اهل سنّت دربارة امامت و خلافت ائمّه(ع) بعد از پیامبر(ص) می باشد. لذا در این پژوهش سعی شده به بررسی محتوایی این روایات پرداخته شود. به همین منظور، بعد از ذکر احادیث دالّ بر عقیدة عصمت و آوردن احادیث هم مضمون با این روایات از کتب معتبر حدیثی شیعه و اهل سنّت، به بررسی محتوایی و متنی روایات با تأکید بر «عقیدة عصمت» پرداخته شده است. روش ما در این مقاله، بررسی روایات هشتگانة کتاب کفایةالأثر و تبیین آن با روایات هم راستا با آنها در کتب شیعه و اهل سنّت است که با بررسی این روایات می توان پی برد امامانی که وارث علم پیامبر(ص) و ایمان، نور و ... معرّفی شده اند، نمی توانند معصوم نباشند که خود این روایات نیز بر این امر با واژه های «مطهّرون» و «معصمون» اشاره نموده اند.
۲۴.

تغییر معنایی واژگان قرآنی و شیوه برخورد مترجمان فارسی زبان با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحول زبان تغییر معنایی ترجمه قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۷ تعداد دانلود : ۱۵۳۶
واژگان با مرور زمان، تحول می یابند که براساس مطالعات زبان شناسی، مهم ترین گونه های این تحول، عبارتند از: تعمیم معنایی، تخصیص معنایی، مجاز، استعاره، تنزُّل معنایی و یا ترفیع معنایی. زبان عربی نیز از این قاعده مستثنا نبوده و برخی واژه های قرآنی دچار تحول معنایی شده اند. متأسفانه تعدادی از مترجمان فارسی معاصر قرآن، از این امر غفلت کرده و برخی واژه ها را به معنای رایج معاصر ترجمه کرده اند که این امر می تواند آسیب جدی به مفاهیم قرآنی وارد سازد. از آن جا که تعالیم اصلی دینی مسلمانان از قرآن، اخذ می شود، باید تلاش گردد که در انتقال مفاهیم آن، کوچک ترین خطایی رخ ندهد؛ از این رو بررسی خطاهای راه یافته به برخی ترجمه ها، ضرورت می یابد. در این پژوهش ابتدا با جستجو در منابع لغوی و تفسیری قدیمی و معجم های معاصر، تغییر معنایی راه یافته به دوازده واژه قرآنی(خَصیم، المُثلی، تَبَرَّجنَ، ساهَم، مَقام، الملَّه، الاسباب، تَنَفَّسَ، جابوا، عائل، قَیِّمه، غُصّه) با رویکرد توصیفی_ تحلیلی نشان داده شده و سپس ترجمه این واژگان در 29 ترجمه رایج فارسی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های تحقیق بیانگر این است که برخی مترجمان از روی سهل انگاری، این واژگان را به معنای رایج معاصر ترجمه کرده اند و از معنای عصر نزول واژه ها غفلت کرده اند.
۲۵.

بررسی متنی احادیث ناظر به فضیلت زنان دارای فرزندان بیشتر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: باروری زن فضیلت زن قرآن فرزندآوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۶ تعداد دانلود : ۴۰۶
در احادیثی از پیامبر 2 ، بهترین زنان، کسانی معرفی شده اند که فرزند بسیاری به دنیا بیاورند. گاهی این احادیث، چالش هایی را ایجاد می کند و نپرداختن به آن ها موجب پذیرش حکم یکسان برای همه موقعیت ها می گردد که قصد شارع نیست و این، اهمیت و ضرورت امر را روشن می سازد. در این مقاله با مراجعه به قرآن و روایات و حکم عقل، بررسی می شود که داشتن این ویژگی، همیشه در اختیار انسان نیست؛ از جمله عقیم بودن و... . علاوه بر اینکه صِرف داشتن فرزند، موجب فضیلت زنان نمی شود بلکه داشتن فرزند صالح است که زن را بهتر می کند. مطلب سوم اینکه حدیث به خیر و بهتر بودن پرداخته است و آن می تواند یک امر دنیوی باشد و ربطی به فضیلت نداشته باشد، و باتوجه به اینکه ملاک برتری انسان ها در آیات قرآن، داشتن تقواست، اموری که خارج از اختیار انسان باشد، نفیاً و اثباتاً نمی تواند معیاری برای فضیلت و یا رذیلت باشد.
۲۶.

تحلیل انتقادی از انحراف سلفیه در معناشناسی صفات الهی از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صفات خبری تشبیه ظاهرنگری تأویل سلفیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۲ تعداد دانلود : ۵۷۴
«سلفیه» اصطلاحی نوظهور در تاریخ اندیشه اسلامی است که گروهی از اهل حدیث و پیروان احمدبن حنبل، ابن تیمیه و محمدبن عبدالوهاب برای خویش برگزیده اند. آنان در روش شناخت، نقل گرا و در فهم نقل، ظاهرگرا هستند. عقل را شایسته فهم مسائل الهی ندانسته اند و رسالت آن را تنها فهم درست سخنان سلف می دانند. بر مبنای هستی شناسی سلفیه، خدا موجودی آسمانی و نشسته بر عرش در آسمان هفتم است. صفات خبری زاید بر ذات همچون «یَد»، «نَفْس» و «وجه» دارد و در قیامت به چشم سَر دیده خواهد شد. آنان در تبیین و تفسیر این گونه صفات الهی از حیث معناشناسی بر اساس اصل ظاهرگرایی در قرآن و سنت، و به تبعیت از برخی اهل اثر و اصحاب حدیث به معنای ظاهری و عامیانه این صفات بسنده کرده، آنان را تأویل نمی کنند. این گروه با تفسیر افراطی و متعصبانه ای که از توحید دارند، فقط خود را توحیدی می خوانند و سایر مسلمانان را مشرک و کافر قلمداد می کنند. امام علی (ع) تشبیه را رد کرده است و برای ردّ آن، ادله ای آورده است. امیر مؤمنان علی (ع) تنزیه مطلق را قبول ندارد و قائل به این است که خدا را در حدّی که خود خدا و پیامبران او معر فی کرده اند و بر اساس آیات و افعال او، می توان شناخت. در این مختصر مبانی سلفیه به خامه نقد کشیده شده است.
۲۷.

نقش مثبت اندیشی در حل مسائل زندگی با تأکید بر آیات قرآن کریم و روایات

کلید واژه ها: مثبت اندیشی خوش بینی آرامش قرآن حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۸ تعداد دانلود : ۱۴۰
آرامش، از لوازم ضروری حیات انسان است؛ در واقع، تمام تلاش انسان برای دستیابی به آرامش روحی و معنوی در زندگی است. امروزه کوچکترین مسأله، انسان را آشفته کرده و آرامش درونی اش را به مخاطره می اندازد. افکار منفی و مخرب، سوء ظن ها، مشکلات مادی، انواع اضطراب ها و بیماری ها از جمله مسائل برهم زننده آرامش می باشند. در این راستا، قرآن کریم و ائمه معصومین، فرمایشات گران سنگی دارند که انسان ها را به خوش بینی نسبت به خداوند و امید به فضل و کرم او در مواجهه با ناملایمات زندگی دعوت می کنند. در این مقاله، سعی شده است به خوش بینی، راه های دستیابی به آن، پیامدها ونقش آن در رسیدن به آرامش، پرداخته شود.      ازجمله راه های رسیدن به خوش بینی عبارتند از: عبادت، ترتیب اثر ندادن به سوءظن، پرهیز از پیش داوری و قضاوت زود هنگام، توجه به حضور خدا، نیک انگاری و احسان به مردم. حسن ظن رهایی از گناه و اندوه ناشی از آن،الفت با دیگران، سلامتی دین،حل مشکلات مردم، کاهش غم و ناراحتی ورسیدن به آرامش می شود.
۲۸.

گستره و کارکردهای واژه " بَیِّنه" در قرآن کریم

کلید واژه ها: بینه قرآن کریم تطور معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۸ تعداد دانلود : ۱۷۴
تحقیق و تدبر در قرآن از مهم ترین توصیه هایی است که خدای متعال بارها به آن تأکید فرموده است؛ به همین دلیل، این مسأله از دیرباز ذهن پژوهشگران علوم قرآنی را به خود معطوف داشته است؛ زیرا قرآن، راهنمای همه انسان ها برای همه تاریخ محسوب می شود. در نتیجه، فهم بهتر و دقیق آیات قرآنی و عمل به آن ها در گرو فهم کلمات، اصطلاحات و تعابیر آن است. از جمله واژگان کلیدی که می تواند در فهم دقیق و عمیق قرآن، ما را یاری رساند، کلمه "بیّنه" می باشد که در مقاله حاضر به روش توصیفی - تحلیلی به بررسی گستره و کارکردهای آن در قرآن، پرداخته خواهد شد. جمع آوری مطالب در این پژوهش به صورت کتابخانه ای می باشد.. نتایج بررسی ها نشان می دهد که کلمه مورد بحث ابتدا در معنای اولیه و به عنوان ترادف معنایی با لفظ "آیه (معجزه)" به کار رفته و سپس معنای ثانویه آن (دلیل، حجت و فارق) در میان مسلمین نهادینه شده است.
۳۰.

برابر انگاری های ناشی از تسامح مترجمان فارسی قرآن کریم (بررسی موردی تسامح در تشخیص ریشه و ساخت صرفی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ترجمه فارسی قرآن برابرانگاری ماده ساخت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۶ تعداد دانلود : ۴۶۵
در دوره معاصر، با شکل گیری ترجمه های متعدد از قرآن و نظر به اهمیت و نقش بنیادی ترجمه در ارتباط عموم مردم با معارف قرآن کریم، مطالعات علمی نقد ترجمه های قرآن کریم به عنوان یکی از حوزه های مطالعات قرآنی شکل گرفته است. ضرورت پژوهش در این عرصه، زمانی ملموس می گردد که با تفاوت برداشت از قرآن به جهت خطاهای ترجمه ای مواجه می شویم. مطالعات نقد ترجمه های قرآن، به دنبال ایجاد یک دستگاه انتقادی برای ارزیابی ترجمه های قرآن بوده و از این رو به معرفی لغزشگاه های پیش پای مترجمان می پردازد. پژوهش حاضر در این راستا، با روش توصیفی و تحلیل انتقادی، "برابرانگاری های ناشی از تسامح" را به عنوان یکی از لغزشگاه های مترجمان فارسی قران کریم مورد بررسی قرار داده وضمن برشمردن گونه های مختلف برابرانگاری تسامحی، به دو گونه "تسامح در تشخیص ریشه واژگان" و " تسامح در توجه کردن به تفاوت ساخت های صرفی شبیه به هم" پرداخته و 12 نمونه برای آن ها بیان کرده است. گزارش های آماری عملکرد مترجمان در نمونه های مورد بررسی، بیانگر این است که که ترجمه های انصاریان، بهرامپور، صفوی، موسوی گرمارودی و علی اکبر طاهری، در تشخیص ریشه و ساخت صرفی کم ترین میزان لغزش و تسامح را دارند و با یک لغزش، ترجمه های موفق در این زمینه هستند. از آن سوی ترجمه های محمد ابراهیم بروجردی (9 لغزش)، محمد کاظم ارفع (7 لغزش)، ابراهیم عاملی (6 لغزش)، محمد کاظم معزی (6 لغزش) توفیق کم تری در دوری جستن از برابرانگاری تسامحی داشته اند.
۳۱.

تناسب درونی در آیات سوره مائده با تأکید بر ضمانت اجرایی

کلید واژه ها: تناسب آیات ارتباط صدر و ذیل ضمانت اجرایی حکم سوره مائده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۱۲۶
تناسب آیات با یکدیگر، از مباحث ارزشمند علوم قرآن است. این تناسب و ارتباط در واژگان قرآنی، در درون یک آیه یا آیات هر سوره نمایان است. بدون شناخت صحیحی از آیه، برداشت از قرآن، آن گونه که شایسته است، تحقق نخواهد یافت. بنابراین، با توجه به علم، حکمت و هدف داری خدا، متن قرآن، دارای همگرایی موضوعی و محتوایی در جهت هدف هدایتی و تربیتی است و عناصر محتوایی قرآن، همانند اجزای یک ساختمان، به هم پیوسته و ناظر به یکدیگرند؛ بنابراین، گوناگونی مباحث یک آیه، هرگز به معنی گسستگی مطالب نیست؛ بلکه باید دانست که هرگاه مطالب، این گونه گوناگون هستند، حتماً پای ارتباطی در میان بوده و مناسبتی باعث شده که چنین حالتی پدید آید. این تناسب، می تواند بگونه ای باشد که ذیل آیه، بیانگر علت حکم، و یا فایده حکم و یا ضمانت اجرایی و یا تبیین اجمال پیشین و یا پاسخ به سؤال در تقدیر باشد. این نگارش، در پی یافتن این رابطه ها است؛ تا با استفاده از دستاوردهای علمی، به فهم و تفسیر آیات قرآن کمک کند. در این نوشتار، به تناسب میان جملات و ارتباط صدر و ذیل آیه پرداخته، و آیاتی را که تناسب میان جملات و صدر و ذیل آن ها ضمانت اجرایی حکم است، بررسی شده است؛ و برای این منظور، سوره ی مائده انتخاب شده است.جمع آوری مطالب در این نگارش، کتابخانه ای بوده و روش پردازش به آن ها توصیفی تحلیلی می باشد.
۳۲.

گونه شناسی و ریشه یابی تحریف در ادیان الهی با تکیه بر قرآن کریم

کلید واژه ها: تحریف انحراف ادیان گونه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۱۳۸
از دیدگاه قرآن کریم، ادیان الهی پیش از اسلام، دستخوش تحریف شده اند. هیچ دینی حتی دین اسلام، از گزند تحریف دست کم در برخی از ابعاد آن، ایمن نیست و تعدد فرق در ادیان مختلف و نیز دین اسلام، حاکی از این مطلب است. نوشتار حاضر با عنوان «گونه شناسی و ریشه یابی تحریف در ادیان الهی با تکیه بر قرآن کریم» گونه های تحریف در ادیان پیش از اسلام را با روش تحلیلی و استنباطی و با بهره گیری از آراء مفسران واکاوی نموده و انگیزه تحریف ادیان مختلف توسط تحریف کنندگان را از دیدگاه قرآن کریم به دست آورده است. همچنین گامی بر برقراری تناسب تطابق بین گونه های تحریف با انگیزه های موجود برای تحریف ادیان، به عمل آمده است. هدف پژوهش حاضر آن است که مخاطب را هر چه بیشتر در شناخت موقعیت ها و گونه ها و عوامل تحریف، یاری کرده و از رهرو آن، راه تشخیص حقیقت های دینی عصر خود را از انحرافات دینی بر وی هموار سازد. همچنین، شناخت عوامل و ریشه های تحریف، می تواند جامعه را هر چه بیشتر در شناخت انحرافات دینی روز و مبارزه با آن، یاری نماید. بر طبق یافته های پژوهش حاضر، «کتمان و انکار»، «تلبیس حق و باطل»، «تغییر معنا و مفهوم» و «بدعت دینی» چهار گونه تحریف است که در حقایق دینی روی می دهد. همچنین، از منظر قرآن کریم، به دست آوردن منافع دنیوی و حفظ منافع موجود که دین با آن مخالف است، دو انگیزه ای است که اشخاص را به تحریف دین وامی دارد.
۳۳.

جستاری در بررسی اعتبار روایات حرمت تفسیر به رأی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تفسیر به رأی تفسیر قرآن پیامبر روایت اعتبار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۸ تعداد دانلود : ۱۶۵
منابع روایی فریقین مملو از روایاتی است که مسلمانان را از تفسیر به رأی، نهی کرده است. تعدادی از این روایات، با استناد به منابع روایی متقدم و متأخر معتبر فریقین ذکر شده است. برخی این گونه روایات در کتب روایی شیعه را منتقل از عامه دانسته اند که به سبب دارا بودن سند مستقل شیعی و نقل آن ها در کتب معتبر شیعه، این ادعا چندان قوّتی ندارد. در این پژوهش، پس از بررسی احادیث ذکرشده از جهت وثوق سندی، وثوق صدوری و میزان مطابقت با مضامین قرآن، برمی آید که سند برخی از این احادیث، صحیح، برخی موثق و برخی ضعیف است؛ اما از جهت توثیق صدوری، دو مورد از روایات به واسطه قراین تواتر، علو مضمون، شهرت روایی و عمل اصحاب و...، تقویت شده و معتبر به حساب می آیند. علاوه بر اینکه مضمونشان با آیات قرآن همخوانی دارد. بر این اساس، وقتی در یک مضمون، صدها روایت در کتب روایی فریقین آمده و دست کم سه مورد از آن ها صحیح و معتبر است و مضمون آن روایات با مضامین قرآن همخوانی دارد، سزاوار است که به مضمون آن روایات عمل شود؛ هرچند طبق گفته برخی، این روایات بیشتر مرتبط با احکام عملی باشد.
۳۴.

بررسی تحلیلی دیدگاه علامه طباطبائی در باره اصالت فرد یا جامعه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اصالت فرد جامعه گرایی وحدت فطری علامه طباطبائی المیزان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۲ تعداد دانلود : ۱۴۵
نزاع بر سر اصالت جامعه یا اصالت فرد از مباحث مهم علوم اجتماعی است؛ به صورتی که این معیار متفکران علوم اجتماعی را به دو دسته عمده فردگرا و جامعه گرا تقسیم می کند. البته گرایش معاصری نیز در تلفیق این دو پارادایم پدید آمده که از آن با عنوان پارادایم تلفیقی یاد می شود. در ایران نیز این گرایش ها همواره مورد بحث و بررسی بوده است. یکی از بزرگترین مفسران اجتماعی قرآن یعنی علامه محمدحسین طباطبائی از پیشروان این بحث به حساب می آید. غالبا و با توجه به تفسیر شریف المیزان، شارحان ایشان را در دسته حامیان اصالت جامعه قرار می دهند؛ در حالیکه با توجه به مبانی قرآنی دین مبین اسلام، این نظر مردود است و علامه نیز بدین موضوع متفطن بوده اند. ایشان را می توان از پیشگامان پارادایم تلفیقی در این موضوع دانست که در عین توجه و اهمیت به جامعه و قدرت آن، از اصالت فرد و مسئولیت فرد چشم پوشی نمی نمایند. در مبنای کلامی قرآنی، انسان نه مجبور است و نه امور بدو تفویض گردیده، بلکه امری میان این دو امر برای انسان حاصل شده است. همچنین علیرغم نسبت دادن موت و حیاتی مستقل برای امم و جوامع در آیات قرآن، مسئولیت انسان ها برای مقابله با فاسدترین جوامع نیز نادیده گرفته نشده است و قطرت الهی ودیعه ای برای انسان است که حتی در بدترین شرایط اجتماعی راهنمون او به سوی خیر و هدایت الهی است. بدین صورت علامه با توجه به این آیات به اصالتی طرفینی میان فرد و جامعه قائل شده اند که سهم هیچ یک به دیگری تقلیل نمی یابد.
۳۵.

اعتبارسنجی روایات سدّ الابواب و بررسی صحّت انتساب آن به خلیفه اول با رویکرد تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سدّ الابواب نقد حدیث علی بن ابیطالب (ع) ابوبکر وادی سُنح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۴۸
روایات سد الابواب به معنای حدیث بستن درب ها، به روایاتی اطلاق می گردد که بر اساس آن ها، خداوند به پیامبرش (ص) وحی فرمود که درب تمام خانه هایی که به سوی مسجد نبوی باز می شود را به جز درب خانه ی علی(ع)، سد کند. کتب روایی اهل سنت، این حدیث را در مورد ابوبکر نیز نقل کرده اند که پیامبر (ص)، دستور داد تا تمام درها را به جز درب خانه ی ابوبکر، سدّ کنند. در مورد ضرورت این پژوهش و نیاز آن به میان رشتگی، افزودنی است که علوم حدیث، همواره از چاشنی تعصّبات و جانب داری های مذهبی برخودار بوده است و به همین دلیل، اختلافات بسیاری در آن به چشم می خورد. یکی از این اختلافات، اعتبار روایات سدّ الأبواب است که در مورد ابوبکر نقل شده است که کم و کیف این اختلافات در آثار دیگر به تفصیل بیان شده است. نوشتار حاضر، در صدد آن است تا از رهرو پژوهشی میان رشته ای در دو نوع روشی و نظری، و با تطبیق و تلفیق علوم حدیثی و علم تاریخ، به تحلیل و بررسی این روایت و واکاوی اعتبار آن بپردازد و در این راه، سعی بر آن است تا با تطبیق داده های تاریخی مرتبط با داده های علوم حدیثی در مورد روایات مورد بحث، و نیز تحلیل داده ها، به بررسی موضوع مورد بحث مبادرت ورزد. بر اساس یافته های پژوهش حاضر، روایات سدّ الابواب در مورد ابوبکر، با مسلّمات تاریخی در تعارض است؛ چرا که منزل ابوبکر در زمان صدور این حدیث، در مدینه نبود؛ بلکه در یکی از وادی های اطراف مدینه به نام سُنح قرار داشت که از مسلمات تاریخی است که مورخان فریقین، آن را نقل کرده اند. بر این اساس، به نظر می رسد که روایات موردبحث، روایاتی جعلی باشد که در زمان بنی امیّه و برای اعتبار بخشیدن به مذهب خلفا، و در نتیجه افزایش نفوذ و قدرت و ثبات سیاسی وضع شده باشد .
۳۶.

تحلیل اندیشه های حکومتی و اجتماعی سید قطب در فی ظلال القرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سید قطب فی ظلال القرآن حکومت اجتماع سیاست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۳ تعداد دانلود : ۱۱۰
سید قطب از شخصیت های برجسته و نامدار در تفسیر قرآن و از نظریه پردازان توانا در زمینه ایدئولوژی اسلامی است. تحلیل اندیشه های وی درباره مسائل حکومت و اجتماع، موضوع این مقاله است. هدف این پژوهش پاسخ به این سؤال است: مهم ترین شاخص های حکومتی و اجتماعی از نظر سید قطب چیست؟ در این پژوهش با روش کیفی و رویکردی تحلیلی، اندیشه های اجتماعی این مفسر در مسائل حکومتی و اجتماعی بررسی شده و نتایج زیر حاصل شده است: سید قطب برای فرد و جامعه اهمیت ویژه قائل است و عقیده را دلیل پیدایش جامعه می داند. جامعه مطلوب از نظر او، جامعه ای دینی است. وی وجود حکومت و عدالت را برای جامعه ضروری می داند و بین عدالت و برابری مطلق تفاوت قائل است. سید قطب ، در رویارویی تمدن اسلامی با تمدن غربی، جریان های سیاسی اسلام سکولار و اصول گرایی اسلامی شکل گرفت که عمده ترین چالش های جهان اسلام است.
۳۷.

چالش جریان های سلفی تکفیری علیه همگرایی اسلامی و راهکارهای مقابله با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۱۳
در طی چند دهه اخیر اسلام گرایی به یکی از محوری ترین تحولات در جهان امروز تبدیل شده است. از طرفی جریان های تکفیری، با توجه به داشتن ویژگی هایی نظیر نقل گرایی، عقل ستیزی، خشونت گرایی، قشری گری، تکفیر برخی از مسلمانان و ... چالش های متعددی را علیه همگرایی اسلامی بوجود آورده است. چالش های سیاسی شامل مواردی همچون: فراموشی آرمان و راهبرد وحدت اسلامی، حاشیه رانی مبارزه با اسرائیل و ترویج اسلام هراسی و... می شوداین نوشتار به دنبال پاسخ به این پرسش بنیانی این است که گسترش جریان های تکفیری چه تأثیر بازدارنده ای بر رشد اسلام گرایی در منطقه و جهان خواهد داشت؟ رشد جریان های تکفیری از دو بعد اساسی فرایند اسلام گرایی را با چالش مواجه خواهد نمود، نخست قطبی سازی جوامع اسلامی بر اساس تقابل شیعه و سنی و دیگری کاهش مشروعیت و مقبولیت اسلام گرایی به عنوان یک جایگزین در مقابل لیبرال دموکراسی، این پژوهش در راستای رفع چالش جریان های تکفیری فراروی اسلام گرایی راهکارهایی ارائه نموده که در قالب دو راهکار دیپلماسی ارتباطات گسترده میان گروه ها و کشورهای اسلامی، و مقابله با گسترش جریان های تکفیری قابل بررسی است.
۳۸.

جایگاه علی (ع) در تفسیر قرآن

کلید واژه ها: علی(ع) تفسیر قرآن روایت پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳ تعداد دانلود : ۱۱۴
قرآن، کتاب هدایت است و آدمی با مراجعه به آن می تواند به اهداف هدایتی قرآن دست یابد؛ ولی از آنجا که قرآن به کلیات پرداخته است و جزئیات را به عهده پیامبر (ص) گذاشته است، ضروری است که برای فهم عمیق قرآن به احادیث آن حضرت مراجعه شود. اما به جهت عمق نامحدود قرآن، پیامبر (ص) نمی توانستند همه ی آیات را با همه ی بطون آن تبیین کنند؛ لذا بر خود لازم دانستند که در کنار قرآن برای آیندگان منبعی دیگر در اختیار قرار دهند تا مورد استفاده ی هدایتی مردم قرار گیرد. بر این اساس مطابق حدیث ثقلین، اهل بیت (ع) را به عنوان بیان کننده ی قرآن معرفی فرمودند. علی (ع) در میان اهل بیت (ع) از جایگاه ویژه ای برخوردار است و پیامبر (ص) ایشان را اعلم صحابه در امور دینی و به همراه قرآن معرفی کرده است، و بزرگان صحابه نیز به این مطلب اذعان دارند. پس با مراجعه به متون روایی و تفسیری می توان تعالیم قرآنی و تفسیری ایشان را فرا گرفت و بدین طریق با وقوف به جایگاه تفسیری آن حضرت، خود را از تعالیم ایشان بهره مند ساخت.
۳۹.

واژه ی «مجنون» در میزان نقد، واکاوی مجدد و تحلیل آراء اخیر

کلید واژه ها: پیامبر (ص) ترجمه قرآن مجنون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۱۰۳
برخی اخیراً ادعا نموده اند که واژه ی «مجنون» در قرآن براساس نظریه معنی، با «کاهن»، «ساحر»، «معلم» و«شاعر» هم نشین شده و از آن جا که این واژه ها نزد عرب جاهلی دارای بار مثبت معنایی هستند، لذا «مجنون» به معنای «دیوانه» صحیح نیست که بار معنایی منفی دارد. «جن زده» ترجمه صحیح «مجنون» است که ارتباط با جن را به ذهن  متبادر می کند. هدف این پژوهش، یافتن مقصود و بار معنایی واژه ی «مجنون» در کاربردهای قرآنی است که با روش تحلیلی - توصیفی و با یافتن نمونه های قرآنی، به این پرسش، پاسخ مناسب یافته شده است.  دست آورد این پژوهش این است که واژه ی «مجنون»، همیشه با واژه های فوق هم نشین نشده؛ بلکه با هرکدامشان یک یا دو مرتبه و یا به صورت انفرادی، به کار رفته است. همچنین اگر مُلَقَّب کردن به کاهن، مُعَلَّم و شاعر در جاهلیت، نشانه رفعت باشد، مُلَقَّب بودن به کذّاب از هم نشین های مجنون، چنین نیست و مفسران، مجنون را به  فرد دارای جنون، تفسیر کرده اند که بار معنایی مثبتی ندارد. در چهار مورد نیز، پیامبر (ص)توسط کفار، با «بِهِ جِنَّه» توصیف شده که مفسران آن را به معنی«دیوانگی» گرفته اند. خدا نیز در چهار آیه با تعبیر «ما بِصاحِبِکُم مِن جِنَّه» این صفت را از حضرت نفی کرده است.
۴۰.

بررسی تطبیقی مناظرات امام جواد (ع) و قرآن کریم با رویکرد بینامتنیت(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: قرآن کریم مناظرات امام جواد (ع) بینامتنیت یحیی بن اکثم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳ تعداد دانلود : ۱۰۸
رویکرد بینامتنی یا ارجاعات میان متنی یکی از مباحث موردتوجه نظریه پردازان معاصر است. در این رویکرد فرض بر این است که متون مختلف از دیرباز باهم ارتباط دارند. قرآن معجزه بزرگ پیامبر اکرمj هم از جنبه خارق العاده بودن و هم از جنبه های لفظی و شیوایی ظاهری و هم زیبایی الفاظ، موردتوجه و شگفتی واقع شده است و به عنوان منبعی پربار و غنی با متون بعد از خود، پیوند و ارتباط برقرار نموده است.در پرتو صدها روایت و سیره عملى و موضع گیری اهل بیت( در گفت وگوها و جدال با مخالفان، به خوبی آشکار مى گردد که آنان، قرآن را محور هدایت و پشتوانه اصلى رسالت دانسته، آن را مرجع دینى، علمى و فقهى و راه و روش عملى قرار مى داده اند. با این مبنا، مناظرات امام جوادm از منظر بینامتنی قرآنی موردبررسی قرار گرفت: نتایج این پژوهش نشان می دهد که امامm از الفاظ و تعابیر و مفاهیم قرآنی به طور گسترده ای استفاده نموده و این امر باعث جذابیت، عمق معانی و اثرگذاری کلام ایشان شده است. کاربرد آیات قرآنی در این مناظرات گاه بدون تغییر و گاه با تغییری جزئی و یا کلی و مضمونی بوده که نوشتار حاضر و تحلیل آن بر اساس نظریه بینامتنی به بررسی مناظرات آن امام و ارتباطش با قرآن می پردازد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان