مهرنوش شفیعی

بر اساس شواهد موجود قدمت سفالگری در منطقه لار به دوره مس سنگی و هزاره چهارم قبل از میلاد می رسد. اشیاء سفالی این منطقه با هدف رفع نیازهای ضروری زندگی روزمره ساخته می شوند. لذا ضروری است که جهت حفظ و ثبت این هنر اقداماتی صورت پذیرد. هدف از این پژوهش کاربردی، مستند نگاری سفالگری شهرستان لار و بازشناسی ارزشهای بومی آن است که با کمک گرفتن از سفالگران قدیمی این منطقه به عنوان بخشی از فرهنگ سفالگری لار و استفاده از روش توصیفی برای محافظت از میراث فرهنگی منطقه و ثبت این میراث ارزشمند انجام شده است. این پژوهش درصدد پاسخ دادن به این سوال ها است که سفالگری امروز لار به چه شیوه هایی کار می شود و شامل چه فرم ها، نقوش و کاربردهایی است؟ ویژگی های فن شناسی، گونه شناسی سفالینه های منطقه، ابزارها، تزئینات، معرفی سفالگران فعال، اصطلاحات محلی و بومی رایج مربوط به حرفه ی سفالگری این منطقه از جمله موضوعاتی است که در این پژوهش به آن ها پرداخته شده است. نتایج تحقیق حاکیست که در گذشته فرم هایی مانند غُمب ، کوزه ی چهل و چهار گوشه، قلیان باده گیری و ... تولید می شده اما امروزه عمده ی تولیدات به سمت ساخت قلیان، سرقلیان، کوزه های آب و خمره های نگهداری مواد غذایی سوق یافته است.

امروزه طراحی، یکی از مهم ترین علل موفقیت و تمایز یک برند طلا و جواهر است. هر برند با توجه به شخصیت تعریف شده خود بین مشتریان، به طراحی محصولات هدفمند و منحصر به فرد پرداخته و با تکیه بر عوامل مؤثر و کلیدی؛ از جمله انگیزش احساسات، موفق به جذب و تثبیت مخاطب شده است. با در نظر گرفتن اهمیت طراحی و نیز بهره گیری از تجارب برندهای برتر در این حوزه مشخص، طراحی های سال 2017 دو برند تیفانی اند کو و کارتیه با ویژگی های در خور توجه و در عین حال متمایز از یکدیگر، جهت مطالعه انتخاب شدند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی تطبیقی تأثیرات احساسی طراحی های این دو برند بر دانشجویان دختر ایرانی بوده؛ به شکلی که علاوه بر مطالعه ویژگی های بصری و مفاهیم کیفی طرح ها، شخصیت طراحی برندهای فوق، تبیین و تحلیل شده و اثربخشی این دو مجموعه بر احساسات مخاطب مورد نظر، مورد سنجش قرار گرفته است. پژوهش حاضر در پی پاسخ گویی به این سؤالات است که طراحی های دو برند تیفانی اند کو و کارتیه در سال 2017، در چه مواردی با یکدیگر اختلاف معنایی داشته و چه ادراک و احساساتی را در دانشجویان دختر ایرانی برانگیخته و چگونه چنین تأثیرات احساسی را از طریق طراحی، به مخاطب منتقل نموده اند؟ در این راستا، با استفاده از روش مهندسی کانسی و انتخاب 24 زوج سنجه که بیان کننده احساسات و ویژگی های مختلف در ارتباط با طراحی طلا و جواهر هستند، ساختار و محتوای پرسش نامه به شیوه افتراق معنایی شکل گرفت و بین 100 نفر از دختران دانشجوی هنر، با میانگین سنی 18 تا 30 سال، توزیع شد. یافته های حاصل نشان دادند که شخصیت طراحی های برند تیفانی اندکو در سال2017 از دید مخاطب مورد آزمون، جوان پسند، به روز، پیشرو و در عین حال غیرقابل اعتماد بوده و در تضاد با آن، طراحی های برند کارتیه، شخصیتی کلاسیک، گذشته گرا، به نوعی سنتی و در عین حال اصیل و قابل اعتماد دارند.

مراکز مهم سفالگری در ایران سده های 4 و 5 ه.ق. بوده و آثار سفالین تولیدشده در آن از نظر شیوه ساخت و نقوش به کاررفته جایگاه منحصربه فردی را داراست؛ متأسفانه از سوی پژوهشگران بومی و غیربومی موردتوجه درخور قرار نگرفته است. مطالعه و تشریح یکی از ابعاد مطالعاتی این سفالینه ها، ویژگی های تجسمی و بصری آن، در این تحقیق مدنظر است. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و یافته اندوزی از طریق کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. نظر به اینکه سفال ساری آن گونه که باید شناخته و معرفی نشده است، ٌسؤال این است که دلیل تحلیل ساختاری سفال ساری که آن را نسبت به سایرین متمایز می کند، چیست؟ هدف کاربردی این مقاله، گونه شناسی و تحلیل سفال ساری در دو قرن4 و5 ه.ق. با نگاهی به روش ساخت، طراحی و نقش این سفالینه هاست. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد که در قرون 4 و 5 ه.ق. شاهد سبکی خاص در سفالگری منطقه، باعنوان سفالینه های رنگارنگ با لعاب گلی روی زمینه سفید هستیم که محققین آن را سفال ساری می نامند. از نظر فرمی، غالب آثار بشقاب و کاسه است که با لعاب شفاف پوشش داده شده اند و بیشتر نقش ها را به ترتیب پرندگان و سپس چهارپایان تشکیل داده که با دیگر نقوش گیاهی و تجریدی همراه شده اند.

در سفال دوره اسلامی ایران نسبتبه گذشته، تحولی اساسی درزمینه ساخت انواع لعابها و استفاده از مواد رنگکننده بهوجود آمدهاست. واژگان و اصطلاحات بسیاری در رساله دانشمندان و نویسندگان این دوره برای آن مواد دیدهمیشود که تاکنون شناسایی و معرفی کاملی از آنها ارائه نشدهاست. نکته مهمتر اینکه در چنین متونی بسیاری از روشهای تولید سفال و مواد مصرفی آوردهشده که مطالعه آنها میتواند راهگشای اهل فن در این زمینه باشد. البته شایان یادآوری است که اصطلاحات بهکاررفته در آنها، واژگانی سنتی هستند که امروزه کمتر مورد استفاده قرارمیگیرند و این خود، باعثشده که فهم این متون برای خوانندگان دشوار شود. ازدیگر سو در منابع پژوهشی امروز، بیشتر واژگان علمی این مواد بهکاربرده شدهاست. ازهمین رو برای سهولت در خوانش متون کهن که کمک شایانی به احیای هنرهای سنتی میکند، شناخت و معرفی این واژگان بسیار ضروری است. بنابراین در این مقاله نخست، واژگان امروزی مواد اولیه رنگکننده لعاب بررسی و معرفیمیشوند. سپس، با بهرهگیری از متون کهن، شناسایی و معرفی واژگان پیشین آن در دوران اسلامی صورتمیگیرد. درنهایت با تجزیه و تحلیل کیفی داده ها، تطبیق واژگان پیشین با واژگان امروزی انجاممیپذیرد. بدینترتیب، پرسشهای قابل طرح در مقاله پیشرو بدین قرار است که پیشینیان ما در دوران اسلامی از چه مواد رنگزایی در لعابها استفادهمیکردند. دیگر اینکه، آیا امروزه هم از آن مواد در ساخت لعاب استفادهمیشود. نتیجه این بررسیها افزونبر بهدستآوردن معادل امروزی بسیاری از واژگان پیشین که میتواند در خوانش متون کهن و دستیابی به روش پیشینیان در تولید انواع لعاب راهگشا باشد، مشخصمیکند که تنوع واژگان پیشین برای هر ماده رنگکننده لعاب بنا به دلایلی نسبتبه واژگان امروزی آنها بیشتر بودهاست. ضمن اینکه امروزه بسیاری از آن واژگان فراموششده و بجای آنها اصطلاحات علم جدید شیمی رایج گردیدهاست. همچنین بسیاری از ترکیبات شناختهشده مواد در عصر حاضر، در لعابهای قدیم استفاده نشدهاست و برای واژگان آنها معادلی در گذشته یافتنمیشود.