درنا سلامتیان

تخریب محیط زیست زندگی بشر را تهدید می کند. این مقاله با بهره گیری از روش  پیمایشی به بررسی رفتار محیط زیستی دانشجویان رشته های علوم انسانی دانشگاه شیراز (در سال تحصیلی 99-1398) و رابطه آن با هویت ملی و ابعاد آن (سرزمینی، سیاسی، تاریخی و فرهنگی) پرداخته است. تعداد 400 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین و با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای متناسب با حجم نمونه ها انتخاب شدند. پرسشنامه رفتار محیط زیستی بکار گرفته شده توسط میرفردی و همکاران (1396) و پرسشنامه هویت ملی به کار گرفته شده توسط میرفردی و ولی نژاد (1397) استفاده شد. برای ارزیابی اعتبار پرسشنامه از اعتبار سازه و صوری و برای تعیین پایایی آن، از هماهنگی درونی ابزار به روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. داده ها به وسیله نرم افزار SPSS تجزیه وتحلیل شد. یافته ها نشان داد که متغیر رفتار محیط زیستی با متغیرهای هویت ملی و بعد سیاسی هویت ملّی در سطح 95 درصد و با بعد تاریخی هویت ملّی در سطح 99 درصد رابطه مستقیم و معناداری دارد. همچنین رفتار محیط زیستی با توجه به مقطع تحصیلی در سطح 99 درصد دارای تفاوت معناداری بود. متغیرهای مستقل 10 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نمودند. نتیجه اینکه هویت ملی و به ویژه بعد تاریخی آن نقش مهمی در رفتار محیط زیستی مسئولانه دارد.

بسیاری از تهدیدات زیست محیطی، تخریب منابع و آلوده سازی محیط پیامد رفتار انسانی است. تنها تغییر در رفتار انسانی می تواند این مشکلات زیست محیطی را کاهش دهد. یکی از معیارهای پیش بینی رفتارهای محیط زیستی، عامل نگرش می باشد. بنابراین هدف این پژوهش، بررسی رابطه نگرش شهروندان شهر شیراز با رفتار زیست محیطی آنان می باشد. مطالعه ی حاضر، پیمایشی است که جامعه آماری آن شامل شهروندان (15 تا 60 سال) پنج منطقه از مناطق شهر شیراز می باشد. حجم نمونه بر اساس فرمول منطقی کوکران تعداد 268 شهروند و روش نمونه گیری، خوشه ای چند مرحله ای است. ابزار اصلی جهت جمع آوری داده های موردنیاز، پرسشنامه براساس طیف دانلاپ می باشد. میانگین و انحراف معیار نمره رفتار زیست محیطی شهروندان 78/16 ± 79/ 71 )میانگین 0تا 100) است که در گروه های مختلف، متغیر می باشد. سن، میزان نگرانی درباره مسایل محیط زیست و روند تخریب آن، تحصیلات و نگرش با متغیر وابسته رابطه معناداری را نشان می دهند. در مدل نهایی، نگرش زیست محیطی مهم ترین عامل تاثیرگذار بر رفتار زیست محیطی می باشد. با توجه به نتایج، لازم است برنامه های فرهنگی متنوع از جمله عملکرد رسانه ها مورد ارزیابی و تاکید قرار گیرد.

این مقاله با بهره گیری از روش پیمایشی به بررسی رفتار محیط زیستی دانشجویان دانشگاه شیراز و رابطه آن با نگرانی محیط زیستی، استفاده از منابع اطلاعاتی آگاهی محیط زیستی و برخی متغیرهای جمعیت شناختی پرداخته است. جامعه آماری کلیه دانشجویان دانشگاه شیراز بوده اند که تعداد 400 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین و با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای متناسب با حجم نمونه ها انتخاب شدند. متغیر رفتار محیط زیستی با استفاده از مقیاس رفتار محیط زیستی بکار گرفته شده توسط میرفردی و همکاران (Mirfardi et al., 2017)، متغیر منابع اطلاعاتی آگاهی محیط زیستی با استفاده از مقیاس منابع اطلاعاتی آگاهی محیط زیستی بکار گرفته شده توسط پازوکی نژاد و صالحی (Pazokinejad & Salehi.,2014) و متغیر نگرانی محیط زیستی با استفاده از مقیاس محقق ساخته سنجیده شدند. برای تعیین اعتبار پرسشنامه از اعتبار سازه و صوری استفاده شده است . برای تعیین پایایی مقیاس رفتار محیط زیستی و نگرانی محیط زیستی، از هماهنگی درونی ابزار به روش آلفای کرونباخ استفاده شده است که مقدار آن برای رفتار محیط زیستی برابر با 55/0، منابع اطلاعاتی آگاهی محیط زیستی برابر با 68/0 و برای نگرانی محیط زیستی برابر با 74/0 بوده است. داده های پرسشنامه به وسیله نرم افزار SPSS تجزیه وتحلیل شد. یافته های تحقیق نشان داد که متغیر وابسته (رفتار محیط زیستی) با متغیرهای نگرانی محیط زیستی، منابع اطلاعاتی آگاهی محیط زیستی و سن در سطح 99 درصد رابطه مستقیم و معناداری دارد. همچنین رفتار محیط زیستی زنان و مردان در سطح 95 درصد دارای تفاوت معناداری بود. نتیجه اینکه نگرانی محیط زیستی و سن افراد، نقش مهمی در رفتار محیط زیستی دارند.

امروزه کلان شهرها با مشکلات زیادی در زمینه محیط زیست روبرو هستند و جوانان به واسطه نقش بازیگران توانای عرصه اجتماع، می توانند پایه گذار جریان آگاه سازی، جنبش اجتماعی مثبت و رفتار زیست محیطی مناسب و کاهش مشکلات در حوزه محیط زیست باشند. تحقیق حاضر با هدف مطالعه ی تبیین رفتار زیست محیطی جوانان شهر شیراز به میانجی سلامت معنوی انجام شده است. جامعه ی آماری، کلیه ی جوانان شهر شیراز بوده اند که با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 400 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین و با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، انتخاب شدند. ابزار تحقیق، پرسشنامه ی استاندارد بود که با به کارگیری از مقیاس های رفتار زیست محیطی (میرفردی و همکاران، 1396) و سلامت معنوی (پولوتزین و الیسون 1982) تدوین گردید. یافته ها، حاکی از رابطه ی مثبت و معنادار بین سلامت معنوی و ابعاد آن (سلامت وجودی و سلامت مذهبی) با رفتار زیست محیطی می باشد. از بین متغیرهای زمینه ای و جمعیتی نیز (میزان تحصیلات، میزان تحصیلات پدر ، میزان تحصیلات مادر، طبقه اجتماعی و جنسیت) رابطه معناداری با رفتار زیست محیطی داشته اند. با توجه به نتایج مطالعه، پیشنهاد می شود به پیدا کردن هویت جوانان و افزایش سلامت معنوی آنان پرداخت و بدین گونه به کاهش مشکلات زیست محیطی و افزایش رفتار زیست محیطی مسئولانه تر کمک کرد.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی شهروندی محیط زیستی ساکنان 18 سال به بالای شهر شیراز و ارتباط آن با متغیر سرمایه فرهنگی بود. روش پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود. نمونه مورد مطالعه، 1045 نفر از ساکنان شهر شیراز بودند که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. برای ارزیابی اعتبار پرسشنامه از تحلیل عاملی و برای تعیین پایایی آن، از هماهنگی درونی ابزار به روش آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد متغیر های سرمایه فرهنگی، طبقه اجتماعی و میزان تحصیلات ارتباط مثبت و معناداری در سطح 99 درصد با متغیر شهروندی محیط زیستی دارند. همچنین، بین وضعیت شهروندی محیط زیستی زنان و مردان تفاوت معناداری وجود دارد. زنان، طبقات اجتماعی بالا و افراد با تحصیلات دکتری شهروندی محیط زیستی قوی تری نسبت به سایر گروه ها داشتند. در مجموع متغیرهای مستقل 4/21 درصد از تغییرات متغیر وابسته شهروندی محیط زیستی را تبیین می کنند که نشانه اهمیت متغیرهای مورد بررسی است.

انسان از دیرباز با محیط زیست خود تعامل مداوم و پایدار داشته است. پس از انقلاب های علمی و صنعتی یا همان دوران مدرن، انسان با اعتقاد به توسعه و پیشرفت تکنولوژی به عنوان عاملی مهم برای دست یافتن به خوشبختی و رفاه، سعی بر تسلط و کنترل بر طبیعت نمود. محیط زیست شهری بر احساس، زندگی و کار بشر اثر گذاشته و از آن تأثیر می پذیرد و به دلیل درگیری تمام انسان ها با محیط زیست اگر این اثرپذیری مخرب باشد، معضلات محیط زیستی به وجود می آید. هدف از انجام این پژوهش، بررسی شهروندی محیط زیستی ساکنان 18 سال به بالای شهر شیراز و ارتباط آن با متغیرهای میزان مصرف رسانه ای و سن بود. روش پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ساختمند بود. نمونه مورد مطالعه، 1045 نفر از ساکنان شهر شیراز بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی از نوع خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. برای ارزیابی اعتبار پرسشنامه از تحلیل عاملی و برای تعیین پایایی آن، از هماهنگی درونی ابزار به روش آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد شهروندی محیط زیستی با توجه به میزان استفاده از رادیو و تلویزیون داخلی، روزنامه و کتاب و شبکه های اجتماعی اینترنتی (با جهت مثبت) و با توجه به استفاده از برنامه ماهواره (با جهت منفی) تفاوت معناداری داشت ولی با توجه به استفاده از برنامه رادیوهای فارسی زبان خارج از کشور، تفاوت معناداری نداشت. پاسخگویانی که بیشتر از برنامه های رادیو و تلویزیون داخلی استفاده می کنند و بیشتر کتاب و روزنامه مطالعه می کنند، و همچنین پاسخگویانی که در حد متوسط از شبکه های اجتماعی اینترنتی استفاده می کنند، از شهروندی محیط زیستی بالایی برخوردارند. بین متغیر وابسته و سن ارتباط مثبت و معناداری وجود داشت. تحلیل رگرسیونی نشان داد متغیرهای مستقل مورد بررسی توانستند 8/11 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کنند. نتیجه اینکه رسانه ها در زمانه کنونی نقش مهمی در وضعیت شهروندی به ویژه شهروندی محیط زیستی برخوردارند.

مجموعه ای از مسائل محیط زیستی به ویژه در کلان شهرها ضرورت پرداختن به موضوع های محیط زیستی را ضروری می سازد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی رفتار محیط زیستی ساکنان 18 سال به بالای کلانشهر شیراز و ارتباط آن با متغیرهای سرمایه اجتماعی و ابعاد آن، جنسیت و سن بود. از روش پژوهش پیمایشی و ابزار پرسشنامه ساختمند جهت گردآوری داده ها استفاده شده است. نمونه مورد مطالعه، 1045 نفر از ساکنان شهر شیراز بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی از نوع خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. برای ارزیابی اعتبار پرسشنامه از تحلیل عاملی و برای تعیین پایایی آن، از هماهنگی درونی ابزار به روش آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد با توجه به مقدار ضریب همبستگی (246/0) در سطح معناداری 99 درصد بین رفتار محیط زیستی و سرمایه اجتماعی ساکنان کلانشهر شیراز و رفتار محیط زیستی آن ها رابطه مثبت و معناداری در سطح 99 درصد وجود دارد. ابعاد سرمایه اجتماعی (انسجام اجتماعی، هنجارمندی، اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و تعامل اجتماعی) نیز ارتباط مثبت و معناداری با رفتار محیط زیستی داشتند؛ اما بین اعتماد بین شخصی و رفتار محیط زیستی ارتباط معناداری مشاهده نشد. سن ارتباط مثبت و معناداری در سطح 99 درصد با رفتار محیط زیستی نشان داد. بین رفتار محیط زیستی پاسخگویان با توجه به جنسیت آن ها تفاوت معناداری در سطح 95 درصد وجود داشت. پژوهش نشان داد که زنان رفتار محیط زیستی مسئولانه تری دارند. تدوین و اجرای سیاست های تقویت کننده سرمایه اجتماعی برای پیگیری منافع جمعی همچون محیط زیست، ضرورت انکارناپذیر است.