غلامرضا شمس

دستیابی به اصلی ترین معیارهای کیفیت در آموزش عالی، از الزامات اساسی برای اجرای مناسب هر یک از رویکردهای تضمین کیفیت در بهبود آموزش عالی و رشته های درسی است. تحقیق حاضر با هدف شناسایی عوامل، ملاک ها و نشانگرهای مؤثر در تضمین کیفیت رشته مدیریت آموزشی و تعیین میزان اهمیت و اولویت آنها نسبت به یکدیگر انجام شد. روش تحقیق، کیفی و ابزار مصاحبه و بررسی اسناد و مدارک است. برای تحلیل یافته های مصاحبه از روش تحلیل محتوا به شیوه مقوله بندی و برای تحلیل اسناد و مدارک از تکنیک آنتروپی شانون استفاده شد. مصاحبه نیمه ساختارمند با 11 نفر از خبرگان حوزه تضمین کیفیت و استادان گروه علوم تربیتی دانشگاه های دولتی شهر تهران انجام گرفت. ضمن مصاحبه، برای شناسایی جامع عوامل، ملاک ها و نشانگرها، 37  واحد مطالعاتی در زمینه ارزیابی و تضمین کیفیت رشته های درسی بررسی شد. نتایج نشان داد که هفت عامل دانشجویان، اعضای هیأت علمی، امکانات و تجهیزات آموزشی و پژوهشی، جایگاه سازمانی سازماندهی و مدیریت گروه، فرایند یاددهی-یادگیری، دوره های آموزشی مورد اجرا و دانش آموختگان، به عنوان عوامل اساسی در تضمین کیفیت برنامه آموزشی رشته مدیریت آموزشی اهمیت دارند و از این میان عامل جایگاه سازمانی، سازماندهی و مدیریت گروه با بار اطلاعاتی 0.51 و ضریب اهمیت 0.17 بالاترین اولویت را در بین سایر عوامل دارند و سایرعوامل در اولویت های بعد از آن قرار دارند. ملاک نحوه تبادل تجربه از عامل اعضای هیأت علمی، با بار اطلاعاتی 0.688 و ضریب اهمیت 0.17 بالاترین اولویت را نسبت به کل ملاک های پژوهش دارا بود و نشانگر تعداد مقاله های منتشر شده در مجلات معتبر علمی از عامل اعضای هیأت علمی با بار اطلاعاتی 0.800 و ضریب اهمیت 0.045 بالاترین اولویت را نسبت به سایر نشانگرها داشت.

سازمانی با واسطه یادگیری سازمانی به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری پژوهش، 509 نفر از کارکنان دفتر مرکزی شرکت ملّی صنایع پتروشیمی بودند، از میان آن ها 215 نفر به روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها، از پرسشنامه های سازمان یادگیرنده سنگه، یادگیری سازمانی واتکینز و مارسیک و عملکرد سازمانی فراستخواه استفاده شد. پایایی سه پرسشنامه به ترتیب 96/0، 94/0 و 98/0 برآورد و روایی آن ها توسط متخصصان تأیید شد. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها، علاوه بر استفاده از شاخص های آمار توصیفی، از روش های آمار استنباطی نظیر ضریب همبستگی پیرسون و مدل معادلات ساختاری (SEM) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که سازمان یادگیرنده به طور غیر مستقیم و از طریق یادگیری سازمانی بر عملکرد سازمانی تأثیر می گذارد. رابطه بین همه ابعاد سازمان یادگیرنده با یادگیری سازمانی به غیر از بعد تسلط فردی معنادار بود.

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر مؤلّفه های رهبری امنیت مدار بر احساس امنیت روانی کارکنان با نقش میانجی اثربخشی رهبری است. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری کلیه کارکنان دانشگاه شهید بهشتی بود که 928 نفر بودند و از این تعداد، 272 نفر با شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از سه پرسشنامه «رهبری امنیت مدار» کومب (2011)، «امنیت روانی» ادمونسون (1999) و «اثربخشی رهبری» (محقق ساخته) استفاده شد. روایی پرسشنامه ها با استناد به نظرات پنج نفر از متخصصان حوزه مدیریت آموزشی بررسی و تأیید شد و پایایی آن ها با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شد که به ترتیب 91/0، 80/0 و 93/0 بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از هر دو نوع آمار توصیفی (توزیع فراوانی، میانگین، انحراف استاندارد، و ...) و آمار استنباطی (آزمون ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه، رگرسیون خطی ساده و تحلیل مسیر) استفاده شد. نتایج نشان داد که بین مؤلّفه های رهبری امنیت مدار با اثربخشی رهبری و امنیت روانی کارکنان، روابط مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین نتایج حاکی از تأثیر اکثر مؤلّفه های رهبری امنیت مدار بر امنیت روانی کارکنان، به طور مستقیم و با واسطه اثربخشی رهبری بود و لذا الگوی تجربی به دست آمده از تحلیل داده ها تا حد زیادی منطبق با مدل مفهومی پژوهش بود. بنابراین، به طور کلی می توان گفت که اثربخشی رهبری توانسته است، نقش میانجی را در افزایش ارتباط رهبری امنیت مدار و امنیت روانی ایفا کند.

امروزه مدل­های جایزه کیفیت مانند جایزه ملی کیفیت مالکوم بالدریج (MBNQA) و بنیاد مدیریت کیفیت اروپا (EFQM) به­عنوان راهنمای اجرای مدیریت کیفیت فراگیر (TQM) مورد استفاده تعداد زیادی از سازمان­ها است. با این وجود، تعداد تحقیقات تجربی که تأیید کنند که این مدل­ها به­صورتی واضح مفروضات اصلی TQM را منعکس میکنند یا نه، اندک است. هدف این مقاله تحلیل میزان درک و فهم مدل تعالی EFQM از مفروضات اصلی موجود در مفهوم مدیریت کیفیت فراگیر است؛ یعنی تفاوت مسائل اجتماعی و فنی مربوط به مدیریت کیفیت فراگیر، برداشت کلی از مدیریت کیفیت فراگیر در سازمان، رابطة علّی روش­های TQM و عملکرد سازمانی. بر اساس پاسخ های جمع آوری شده از مدیران 446 شرکت ایرانی از طریق پرسشنامه ای سازمانیافته مشخص شد: (1) این مدل دارای ابعاد اجتماعی و فنی است؛ (2) هر دو بعد با هم ارتباط درونی دارند و (3) این دو بعد به اتفاق نتایج را افزایش میدهند. این یافته ها مدل تعالی EFQM را به­عنوان چارچوب کارآمدی برای TQM پشتیبانی میکند و همچنین نتایج حاصل از تحقیقات قبلی در رابطه با MBNQA را تقویت کرده و نشان میدهد که مدل­های جایزهی کیفیت واقعاً چارچوبی مناسب برای مدیریت کیفیت فراگیر به حساب میآیند