محمدشفیق اسکی

لزوم پوشش و رعایت حجاب اگر چه مناقشاتی را در میزان و چگونگی آن به همراه داشته، به گونه ای که گاه به دلیل گستردگی این اختلافات، جمع بین نظرات و ارائه نظر واحد را غیرممکن ساخته اما آن چه که به صورت بدیهی مورد قبول قرار گرفته است وجوب پوشش زن در تمام مذاهب اسلامی می باشد که با تاثیر از تعالیم دینی و دستورات خداوند در قرآن به وجود آمده و بر آن تاکید شده است چندان که با وجود تمام اختلافات این امر در تمام جوامع اسلامی به گونه ای مختلف امری موافق با هنجارها و باورهای دینی مقبولیت عامه پیدا کرده است و از این رو، نقض و تخطی از احکام حجاب نه تنها ناپسند بلکه گاه حتی با ضمانت اجراهای قانونی متخلفین از مقررات حجاب را مستوجب تنبیه و مجازات می سازد. با این همه حکم اولیه حجاب منشاء قرآنی داشته و بزرگان دین نیز در ضمن روایات بر آن تاکید نموده و با جستاری اجمالی در منابع فقهی لزوم رعایت پوشش از کلام فقهاء نیز قابل استخراج است.

هدف این پژوهش، بررسی تطبیقی ایده دانش فضیلت بنیان در اندیشه اسلام و غرب و کاربردهای تربیتی آن است. جنس پژوهش کیفی و نوع آن تحلیلی تطبیقی است. دراین راستا نخست دو مفهوم دانش و فضیلت مورد تحلیل قرار گرفت و سپس نسبت میان آنها بررسی شد. از تحلیل و بررسی ها به دست آمد که این ایده درصورتی در صحیح ترین معنای خود به کار می رود که جوهر اصلی آن که همانا فضیلت و فضیلت گرایی است، به عنوان روح اصلیِ دانش، تمامی فعالیت های دانشی را تحت پوشش و حمایت خود داشته باشد. در بخش دوم مقاله به مقایسه تطبیقی میان ایده دانش فضیلت بنیان در اندیشه اسلامی و اندیشه غربی پرداخته شد. تطبیق صورت گرفته نشان می دهد که ایده دانش فضیلت بنیان در غرب برخلاف اسلام با کاستی های مواجه است؛ زیرا، در جهان بینی اسلامی، اصل توحید سبب شده است که قرب الی الله هدف غایی ایده دانش فضیلت بنیان در اسلام شناخته شود. درنهایت، کاربرد اخلاقی دانش، درک جنبه ارزشی دانش، کاربرد عملی و فناورانه دانش و کسب علم نافع به عنوان کاربردهای تربیتی ایده دانش فضیلت بنیان شناسایی شدند.

توجه به محیط زیست و حفظ آن برای نسل های آینده و کاهش معضلات زیست محیطی، یکی از مسائل مهمی است که همواره مورد عنایت اقشار مختلف جامعه، از حاکمان، سیاست گذاران، نخبگان و حتی عموم مردم بوده است. کوشش های عملی و علمی بسیاری در این حوزه صورت گرفته تا از جنبه های مختلف، پاسخ معضلات داده شود؛ ولی با نگاهی کلان به مشکلات موجود، معلوم می شود موانع زیادی برای حل آن ها وجود دارد که بسیاری از این موانع زمینه ساز معضلات بعدی خواهد شد. بنابراین بهره مندی از اصول جامع نگر و خطاناپذیر برای تحقق محیط زیست پایدار ضروری به نظر می رسد. این اصول در قرآن و تعالیم وحیانی تا حدود زیادی قابل دسترسی است. پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای نوشته شده است و از نوع توصیفی تحلیلی است. این پژوهش با توجه به شواهد موجود در قرآن و سیره اهل بیت(ع)، نگرش انسان قرآنی به طبیعت را بیان کرده است. بر اساس یافته های این پژوهش، در قرآن به مبانی نظری ای اشاره شده است که به تحقق محیط زیست پایدار کمک می کند. این مبانی شش گانه مستخرج از قرآن عبارتند از: درک و شعور طبیعت، خلیفه اللهی انسان، ایمان و تقوای انسان ها، اتقان صنع، بهره برداری بهینه از محیط زیست و حفاظت از محیط زیست به عنوان رسالت بشر که با توجه به آن ها می توان الگوی حفظ محیط زیست پایدار را اجرایی کرد.

یکی از عوامل مهم و بسیار تأثیرگذار در مهندسی فرهنگی کشور، روشن سازی جایگاه دین در مهندسی فرهنگی است. تعیین معنای دین و فرهنگ، قلمرو دین و فرهنگ و خاستگاه این دو از مهمترین مباحثی است که به کشف رابطه دین و فرهنگ کمک می کند در عصر حاضر با تحولات و پیشرفت های صورت گرفته اندیشمندان و جامعه شناسان در تمام جوامع بشری این نیاز را احساس کرده اند که فرهنگ فردی و اجتماعی مانند سایر علوم نیاز به برنامه ریزی و مهندسی دارد. زندگی اجتماعی و توجّه به روح جامعه و ترویج فرهنگ ایثار یکی از اساسی ترین تعلیمات قرآن است. هدف از این پژوهش بایسته های مهندسی فرهنگ در جامعه از منظر قرآن و روایات با تاکید بر فرهنگ ایثار است. پژوهش حاضر به روش توصیفی نگارش شده و اطلاعات آن به روش کتابخانه گردآوری شده است و یکی از نتایج این مقاله این است که برای داشتن جامعه قرآنی با فرهنگ ایثار باید فرهنگ به صورت کاملا مهندسی شده توسط دولت برنامه ریزی گردد و با اجرای برنامه های مدون موجب سرلوحه قرار گرفتن آموزه های قرآن و سنت در زمینه ایثار در تمامی زندگی و امور اجتماعی قرار گیرد.

از متفرعات مباحث اصولی در باب حجیت و یکی از مسائل پرحاشیه و مورد تضارب آراء اصولیین، چه امامیه و چه عامه، تعیین حدود و ثغور احکام، قوانین الهی، از حیث علم و جهل نسبت به آن است. مسأله فوق، با عنوان اشتراک عالم وجاهل در احکام، فرع بر مسائل حجیت، در کتب اصولی، اگرچه بصورت موجز و غیرمستقل، مطرح شده، لکن از حیث محتوا و استیعاب مفاد آن، در بیشتر مباحث فقهی و حقوقی مطرح بوده است بطوریکه گستره مباحث مطروحه، پیرامون آن، همواره مورد امعان نظر و مداقّه فقها و حقوق دانان قرار گرفته و ایشان در این مجال، با انفکاک مسأله اشتراک احکام، به احکام واقعی و احکام ظاهری و بررسی مسأله جهل، پیرامون هر یک از این احکام، به تبادل نظر در این خصوص پرداخته اند. در این نوشتار با واکاوی نظریات مربوطه، در مورد کیفیت تأثیر علم و جهل، در احکام واقعی و ظاهری، با ادلّه معتبره عقلی و نقلی، اثبات نمودیم که در احکام واقعی، (که از طریق ادله قطعیه، نظیر؛ خبر واحد متواتر و نصوص قرآنیه و ... و یا از طریق ادله ظینه، نظیر؛ خبر ثقه و ظواهر قرآنیه و .... بدست آمده) خداوند، در لوح محفوظ، احکامی جعل نموده که مبتنی بر مفاسد و مصالح واقعیه هستند و این احکام، هرگز قابل تغییر و تبدّل، نیستند و در واقع و نفس الامر و به ملاحظه مصالح و مفاسد واقعیه، برای موضوعات خود جعل شده اند و لذا علم و جهل مکلف، نقشی در جعل آنها ندارد و جمیع مکلفین تا آستانه قیامت، نسبت به آنها مکلّف می باشند مثل وجوب صلوه و حرمت خمر و اما در مورد احکام ظاهری، که به ملاحظه جهل مکلف، نسبت به حکم الله واقعی، در حق او جعل می شوند، وظیفه فعلی مکلف، در ظاهر، و تا زمانی که حکم واقعی، منکشف نشده، همین است و پس از انکشاف واقع، قطعاً یا ظناً، وظیفه مکلف، عمل به حکم واقعی است. پس نتیجه این می شود که حکم واقعی، مطلق است؛ یعنی مقید به هیچ حالی از حالات مکلف، اعم از علم و جهل و ... نیست ولی حکم ظاهری، مقید به حال جهل به واقع است.