هاجر ستوده

هدف: هدف پژوهش حاضر تحلیل رفتارهای اطلاع جویی مشارکتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز است. روش شناسی: پژوهش حاضر، پژوهشی کمّی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز در سال 1399 بود. نمونه پژوهش شامل 302 نفر دانشجویان دانشکده های مختلف بود که برمبنای جدول مورگان انتخاب شدند. گردآوری داده ها از طریق پرسش نامه محقق ساخته انجام شد. بدین منظور متون مرتبط با حوزه رفتار اطلاع جویی مشارکتی بررسی و سؤالات مرتبط استخراج شد. برای سنجش روایی صوری و محتوایی، پرسش نامه برای هفت متخصص علم اطلاعات و دانش شناسی فرستاده شد و با توجه به نظریات آن ها، نسخه نهایی به دست آمد. پایایی ابزار پژوهش با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ با مقدار 91/0 به دست آمد. یافته ها : نتایج این پژوهش نشان داد که میانگین رفتار اطلاع جویی مشارکتی در نمونه مطالعه شده بیش از میانگین مورد انتظار (70 درصد) است؛ براین اساس گفتنی است تمایل دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز به اطلاع جویی مشارکتی زیاد است. همچنین نتایج پژوهش پیرامون تجربیات آزمودنی ها نشان داد که از میان انواع متغیرهای پژوهش، فقط بین فراوانی مشاهده شده و مورد انتظار «تجربه جست وجوی اطلاعات در وب به صورت جداگانه و سپس بحث با هم گروهی در رابطه با نتایج» و «تجربه جست وجوی اطلاعات در وب به طور جداگانه با رایانه یا تلفن همراه جداگانه» تفاوت معناداری وجود ندارد و برای سایر تجربیات جست وجوی گروهی در وب میان فراوانی مشاهده شده و مورد انتظار تفاوت معناداری وجود دارد؛ بدین معنی که فراوانی دانشجویانی که تجربه جست وجوی گروهی در وب را داشته اند (2/71 %) و نیز دانشجویانی که تجربه اطلاع جویی مشارکتی در انجام تکالیف و پروژه های درسی (2/74 %) را داشته اند، به طور معناداری بیش از کسانی است که تاکنون این نوع جست وجو را تجربه نکرده اند. همچنین فراوانی دانشجویانی که کار گروهی آن ها بین یک هفته تا یک ماه (4/35 %) به طول انجامیده است و دانشجویانی که به منابع اطلاعاتی مختلفی (8/82 %) نیاز داشته اند، به طور معناداری بیش از دانشجویان دیگر است. همچنین فراوانی دانشجویانی که تجربه جست وجوی اطلاعات در وب به صورت گروهی در مکانی مشترک، در مکان های متفاوت، برقراری ارتباط از طریق گفت وگوی برخط یا مکالمه تلفنی، برقراری ارتباط با رایانه یا تلفن همراه مشترک و استفاده از نرم افزارهای اطلاع جویی مشارکتی را داشته اند، به طور معناداری کمتر از کسانی است که تاکنون این نوع جست وجو را تجربه نکرده اند. نتیجه گیری : نتایج پژوهش نشان داد که تمایل به اطلاع جویی مشارکتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز از سطح بالایی برخوردار است. شناخت تمایل این گروه به رفتارهای اطلاع جویی مشارکتی می تواند به مسئولان نظام آموزش عالی کمک کند تا با توجه به اهمیت این نوع رفتار، نسبت به رفع مشکلات احتمالی موجود (مثل استفاده بسیار کم دانشجویان از ابزارهای جست وجوی مشارکتی و وجود بسترهای لازم برای انجام کارهای مشارکتی دانشجویان در مراکز آموزشی و پژوهشی)، و تقویت این رفتارها برنامه ریزی کنند.

هدف: هدف پژوهش حاضر کشف تأثیر اعتماد و زیرمؤلفه های آن بر رفتارهای اطلاع جویی مشارکتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز است. روش: پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت داده ها کمّی و به لحاظ نحوه گردآوری داده ها از نوع توصیفی-هم بستگی است. نمونه پژوهش شامل 302 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز بود. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه تمایل به رفتار اطلاع جویی مشارکتی و پرسش نامه کستا و اندرسون (2011) استفاده شد. برای سنجش روایی صوری و محتوایی پرسش نامه ها، از نظرات هفت متخصص علم اطلاعات و دانش شناسی استفاده شد. پایایی هر دو پرسش نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی شد. یافته ها: نتایج این پژوهش شواهد بیشتری فراهم آورد که تمایل به رفتار اطلاع جویی مشارکتی می تواند توسط متغیر اعتماد با میزان (5/40 درصد) پیش بینی شود. از میان زیرمؤلفه های اعتماد، زیرمؤلفه قابلیت اعتماد ادراک شده بیشترین تأثیر (9/32 درصد) را بر تمایل به رفتار اطلاع جویی مشارکتی داشت و بعد از آن رفتارهای همیارانه (8/31 درصد) و تمایل به اعتماد (9 درصد) تمایل به رفتارهای اطلاع جویی مشارکتی را پیش بینی می کنند. البته، اعتماد در کنار تأثیرات مثبتی که دارد می تواند تأثیراتی منفی هم داشته باشد، بدین معنا که سطوح بالاتر اعتماد لزوماً همکاری را تشویق نمی کند؛ زیرا اعتماد کامل باعث می شود که افراد به دیگران متکی شوند و دیگر نظارتی بر فرایند کار نداشته باشند و یا اینکه میدان را برای سوءاستفاده دیگران مهیا کنند. اصالت/ارزش: با توجه به اهمیت نقش اعتماد در فعالیت های مشارکتی، تاکنون پژوهشی که نقش این مهم را در رفتارهای اطلاع جویی مشارکتی بررسی کرده باشد مشاهده نشد. نتایج پژوهش حاضر می تواند به شناخت بیشتر عوامل تأثیرگذار بر رفتارهای اطلاع جویی مشارکتی منجر شود. همچنین، نتایج این پژوهش به پژوهشگران، استادان و مدیران کمک خواهد کرد تا با شناخت زیرمؤلفه های مهم اعتماد، بر تقویت و بهبود این زیرمؤلفه ها در جهت تسهیل تمایل به رفتار اطلاع جویی مشارکتی گام بردارند.

هدف: هدف پژوهش حاضر، مرور نظام مند پژوهش های حوزه توقف جستجو، به منظور تعیین ابعاد و جنبه ها و نیز سطوح توقف بررسی شده در متون و شناسایی شکافهای پژوهشی این حوزه است. روش: پژوهش حاضر، به روش مرور نظام مند و در دو بخش تحلیل توصیفی و محتوایی انجام شده است. بدین منظور، پژوهش های مرتبط با توقف جستجو در بازه زمانی 1961-2020 در پایگاه های اطلاعاتی جستجو شده، پس از پالایش نتایج، در نهایت محتوای 60 پژوهش به روش تحلیل مضمون و در قالب مفاهیم پایه، سازمان دهنده، و فراگیر تحلیل شد. یافته ها: متون مرور شده در این پژوهش، دو سطح از توقف را شناسایی کرده اند که عبارت است از توقف نشست جستجو و توقف پرسش/ توقف در سطح خلاصه نتایج. در سطح دوم، نشست جستجو به طور کامل متوقف نمی شود، بلکه کاربر پس از پالایش پرسش به جستجو ادامه می دهد. همچنین متون از شیوه دیگری از توقف با عنوان «توقف در سطح صفحه نتایج» نیز نام می برند که طی آن، کاربر پس از استنباطی کلی از نتایج جستجو، صفحه را بدون کلیک بر نتایج ترک می کند. پس از این توقف، ممکن است کاربر با پالایش پرسش، جستجو را ادامه دهد یا آنکه به طور کلی دست از جستجو بکشد. بنابراین در اینجا با سطح دیگری از توقف مواجه نیستیم، بلکه تنها زمان تصمیم گیری درباره توقف تغییر کرده است. عمده پژوهش های موجود، به توقف نشست جستجو پرداخته اند. شناسایی قواعد متوقف جستجو، بررسی کاربست قواعد توقف جستجو در شرایط گوناگون، شناسایی عوامل موثر بر توقف جستجو و توقف پرسش، بررسی توقف در سطح صفحه نتایج، بررسی عمق جستجوی کاربران، تمایز میان نشانه های توقف ناشی از رضایت و نارضایتی از جستجو، و کاوش نشانه های توقف جستجو، ابعادی از موضوع توقف جستجو هستند که در متون بررسی شده اند. قواعد شناسایی شده برای توقف جستجو نیز شامل «رضایت دهی و ناکامی»، «آستانه اندازه»، «آستانه تفاوت»، «تثبیت بازنمون»، «فهرست ذهنی»، و «تک معیار» است و عواملی که توقف جستجو را تحت تاثیر قرار می دهند مشتمل بر محدودیت زمانی، ساختار وظایف جستجو، ردپای اطلاعات، ویژگی های رابط کاربری سامانه، اهمیت کار در نظر کاربر، انگیزه، دانش موضوعی، علاقه به موضوع، و ویژگی های «نیاز به خاتمه» و «نیاز به شناخت» در افراد است. نتیجه گیری: پژوهش های موجود، هریک با پرداختن به جنبه(های) خاصی از رفتار توقف جستجو، کوشیده اند قواعد حاکم یا شماری از عوامل موثر بر آن را شناسایی نمایند و بدین سبب، نیاز به پژوهشی جامع که مسائل مختلف مرتبط با سامانه، کاربر، و شرایط حاکم بر جستجو را در بررسی این رفتار لحاظ نماید، احساس می شود. به عنوان شکافهای پژوهشی این حوزه نیز می توان به لزوم پژوهش در تاثیر متغیرهایی چون تاثیر زبان جستجو، سختی وظایف، و تفاوتهای فردی بر رفتار توقف، تمایز مفصل نشانه های رفتار توقف خوب از بد، تفاوت های توقف در جستجو با رایانه شخصی و تلفن همراه، و نیز بهره گیری از فناوری ردیابی حرکات چشمی و ثبت فعالیت الکتریکی مغز (الکتروانسفالوگرافی) جهت شناخت بهتر رفتار توقف اشاره کرد.

مطالعه ی رفتارکاربر بر اساس رویدادهایی که در مغز انسان و در مراحل مختلف رفتار اطلاع جویی رخ می دهد؛ علی رغم نوپایی روش شناختی، مورد استقبال پژوهشگران حوزه ی اطلاعات واقع شده است. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با روش مرور نظام مند، وضعیت پژوهش های انجام گرفته در عرصه ی رفتار اطلاع جویی از طریق مطالعه ی امواج مغزی بررسی شود و با شناسایی خلاء های پژوهشی، پیشنهادهایی برای پژوهش های پیش رو ارائه گردد. در این راستا، از ساختار مرور نظام مند کیتچنهام و چارترز (Kitchenham & Charters 2007) استفاده شده است. با اجرای جستجو در پایگاه های اطلاعاتی علمی به زبان انگلیسی و فارسی، در نهایت 22 منبع انگلیسی و یک منبع فارسی در بازه ی زمانی سال های 2007 تا 2020 یافت شد. در بررسی متون، برخی از مفاهیمی که فصل مشترک پژوهش ها بودند، گروه بندی شده و مبنای دسته بندی موضوعی قرارگرفتند. با مرور پژوهش ها، مشخص شد که بررسی «وضعیت ذهنی کاربر» (10 پژوهش) و «فعالیت امواج مغزی در مراحل مختلف رفتار اطلاع جویی» (12 پژوهش)، رویکردهای غالب موضوعی می باشند. دو مؤلفه ی «بار شناختی» و «سبک شناختی» به عنوان عوامل تاثیرگذار بر وضعیت کاربر شناسایی شدند. «نوع رسانه ی جستجو»، «قالب نمایش اطلاعات» و «شیوه ی خواندن متن» به عنوان سه عامل تاثیرگذار بر ایجاد بار شناختی در هنگام جستجو و پردازش اطلاعات تعیین شدند. ازآنجایی که روش مورد بررسی در این پژوهش، امواج مغزی بود؛ با مطالعه ی پژوهش ها مشخص شد که به دلیل اهمیت حرکات چشم در زمان خواندن، و نقش جدایی ناپذیر آن در فرآیند جستجوی اطلاعات، داده های چشمی نیز دارای اهمیت می باشند. تحلیل امواج مغزی و اتساع مردمک چشم، از مهم ترین سنجه های مورد استفاده در مطالعه ی وضعیت کاربر هنگام جستجو، و «امواج آلفا و تتا» به عنوان شاخص اندازه گیری سطح بار شناختی در فرآیند اطلاع جویی شناخته شدند. همچنین، داده های حاصل از حرکات چشم در هنگام رفتارهای جستجو، و به موازات آن میزان دشواری تکالیف که کاربر در حین جستجو احساس می کند؛ با سبک شناختی کاربران دارای همبستگی بود و درنتیجه ی آن، مشخص شد که انواع مختلفی از رفتارهای اطلاع جویی قابل طبقه بندی و شناسایی است. مراحلی که فعالیت مغزی کاربران در فرآیند اطلاع جویی مورد مطالعه قرار گرفته اند؛ به ترتیب عبارت بودند از «کاوش و فرمول بندی پرسش»، «فرمول بندی دوباره پرسش و انتخاب آن»، «تصمیم گیری و قضاوت درباره ی ربط». نتایج پژوهش ها نشان از تفاوت فعالیت نواحی مختلف مغزی، تغییر سطح اتساع مردمک چشم و تغییر در بسامد «امواج آلفا و بتا» در این سه مرحله از جستجو داشت. پیشنهادهای مطرح برای پژوهش های آتی با کمک مطالعه ی امواج مغزی و دستگاه الکتروآنسفالوگرافی، عبارت بودند از: بررسی رابطه همبستگی میان سبک شناختی با ویژگی های مربوط به تکلیف و دانش زمینه ای در فرآیند رفتار اطلاع جویی، توسعه ی سامانه های شخصی سازی بازیابی اطلاعات با همکاری بیشتر میان متخصصان حوزه اطلاعات و علوم اعصاب، پژوهش در احساسات، خشم و خستگی هنگام رفتار اطلاع جویی با رویکرد مطالعه ی مغزی، استفاده از روش های اقتصادی و ابزارهای قابل حمل برای کاهش هزینه های پژوهشی، ایجاد زیرساخت هایی با هدف افزایش تعداد جامعه ی آماری، و طراحی تکالیف استاندارد در زمینه ی پژوهش های مغزی. از خلاءهای پژوهشی مطرح شده، می توان به نیاز به پژوهش بیشتر برای درک مفاهیم پیچیده ای مانند ربط از طریق تحلیل امواج مغزی در فرآیند اطلاع جویی، و مطالعه ی احساسات کاربر با رویکردهای تلفیقی اشاره نمود.

مقدمه: اعتبار روش شناختی از جمله عوامل تاثیرگذار بر قضاوت ربط است. هدف این مطالعه، تعیین سهم و نوع تاثیر عناصر روش شناختی در تبیین ربط میان مدرک بوده و پرسش و تنها جنبه اثربخشی نظام بازیابی بدون ارزیابی کارایی بررسی شده است. روش ها: روش پژوهش نیمه تجربی (پیش آزمون-پس آزمون تک گروهی) و جامعه پژوهش مقالات کارآزمایی بالینی موجود در فراتحلیل مقالات مرور نظام مند نمایه شده در کاکرین و نمونه گیری هدفمند بود. مقالات کارآزمایی بالینی موجود در فراتحلیل دارای شماره پابمد موجود در مقالات مرور نظام مند دسترسی آزاد پایگاه کاکرین از ابتدا تا پایان سال 2018 (به عنوان پرسش نظام بازیابی) با حداقل 50 مقالات کارآزمایی بالینی دانلود شد. پیش پردازش متن و تعیین نمره «فراوانی اصطلاح- معکوس فراوانی متن» و شباهت سرعنوان های موضوعی پزشکی بین این مقادیر با نرم افزار نایم انجام شده و میانگین نمره «سودمندی تجمعی نزولی نرمالیزه» در گروه های با رتبه بندی مدارک در سطح به تنهایی مقایسه شد. یافته ها: نتایج آزمون تی زوجی نشان داد تفاوت میانگین ان دی سی جی در هر چهار گروه در تمامی نقاط دقت مدرک منفی است. بیشترین تفاوت میانگین مربوط به عناصر روش شناختی پایه و استاندارد در (064/ 0-) در نقطه دقت 10 (دهمین مدرک در نتایج بازیابی شده)، و کمترین تفاوت میانگین مربوط عناصر روش شناختی پایه در (0/021-) در نقطه دقت 50 و 70 بود. نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشان داد که رویداد عناصر روش شناختی در متن یا وزن دهی به آن ها می تواند نتایج مرتبط را کاهش دهد و می تواند بر اثربخشی نظام بازیابی بر پایه ربط و اعتبار تاثیر منفی داشته باشد.

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسایی راه کارهایی است که برنامه های برتر حفاظت وب در مواجهه با چالش های مدیریتی حفاظت وب شامل مدیریت حقوقی، مدیریت دسترسی، مدیریت سازمانی و مدیریت مالی به کار می گیرند. روش پژوهش: گردآوری داده ها به روش متن پژوهی انجام شد. نمونه گیری این پژوهش از نوع هدف مند است. به منظور شناسایی و بررسی راه کارهای چالش های مدیریتی مستندات و متون به دست آمده درباره برنامه ها و وب سایت های برنامه ها مطالعه شد و هم چنین برای تکمیل اطلاعات، از مسئولان برنامه ها در خواست شد یک سیاهه وارسی محقق ساخته را پاسخ گویند. یافته ها: ابعاد مدیریت حقوقی که در برنامه های برتر حفاظت وب مدنظر قرار گرفته اند نحوه برخورد با پروتکل پیشگیری از روبوت ها و حق مؤلف است و ابعاد مدیریت دسترسی شامل نوع منابع در دسترس، الگوی دسترسی، مدت زمان منع دسترسی و ابعاد مدیریت سازمانی شامل شیوه حفاظت، نوع سازمان مسئول، گستره فعالیت های سازمان، مدل اجرایی برنامه ها، سطح همکاری در   برنامه ها، تخصص سازمان همکار، نوع همکاری بین برنامه ها و تخصص افراد درگیر در اجرای برنامه ها هستند و نهادهای تأمین بودجه در قسمت مدیریت مالی در برنامه های برتر حفاظت وب مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه گیری : برنامه ها راه کارهای مختلفی را برای مواجهه با چالش های مدیریت حقوقی، مدیریت دسترسی، مدیریت سازمانی و مدیریت مالی در پیش گرفته اند. با این حال، هنوز چالش های بسیاری وجود دارند که مانع از اجرای آرمانی حفاظت وب می شود.  

هدف: هدف از پژوهش حاضر، بررسی برنامه های حفاظت وب به منظور شناسایی راهکارهای آنها در مواجهه باچالش فنی است. روش: گردآوری داده ها به روش متن پژوهی انجام شد. به این ترتیب که برای شناسایی و بررسی راهکارهای چالش فنی، گستره ای از متون اعم از مقالات، دستنامه ها و مستندات و وب سایت های برنامه های برتر جست وجو و مطالعه شدند. همچنین برای تکمیل اطلاعات، با مسئولان برنامه ها تماس گرفته شد. همچنین، برنامه های برتر حفاظت وب از طریق جست وجو در گوگل، مستندات، مقالات و راهنماهای معتبر شناسایی شدند. پس از بررسی و حذف برنامه های به نسبت ضعیف تر، در نهایت 61 برنامه برتر شناسایی و بررسی شدند. یافته ها: دشواری های حفاظت از نظر فنی که در برنامه های برتر حفاظت وب بررسی قرار شدند عبارتند از: اجزای حفاظت شده، راهبرد حفاظت، روش حفاظت از نسخه ها، فراداده، نوع فراداده، روش ایجاد فراداده، خدمات جست وجو و مرور، انواع سبک های جست وجو و مرور، خدمات نمایه سازی، فهرست نویسی و رده بندی، نرم افزارهای دروگری، نرم افزارهای دسترسی، نرم افزارهای نمایه سازی و مدل حفاظتی. برنامه های برتر راهکارهای مختلفی را برای مواجهه با چالش های فنی در پیش گرفته اند. راهکارهای کنونی نیز از وضعیت آرمانی فاصله دارند و به دلیل داشتن نقاط قوت و ضعف خاص، راهکار واحد و استانداردی برای چالش ها وجود ندارد.

هدف: به دلیل نبود شواهد جامع درباره وضعیت جذب اعتبار پژوهشی در ایران، مقاله حاضر به بررسی وضعیت جذب اعتبارات پژوهشی در میان سازمان ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی ایران اختصاص یافته است . روش پژوهش: روش پژوهش حاضر تحلیل انتشارات از روش های رایج علم سنجی است. داده های تولیدات علمی ایران از نمایه نامه استنادی علوم گردآوری و به کمک روش های آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شد. یافته ها: بیش از سی درصد مقالات ایرانی با حمایت مالی منتشر شده اند که بیش از سه چهارم آن ها را سازمان های داخلی و کمتر از یک چهارم را سازمان های خارجی تأمین اعتبار کرده اند. در میان سازمان های داخلی، دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی بیشترین مقالات ایران را حمایت مالی کرده اند و در جذب اعتبارات خارجی و همچنین در همکاری با سازمان های خارجی برای حمایت مالی مقالات، بیش از همه موفق بوده اند. نیاز به تلاش بیشتر سازمان ها و مؤسسات ایرانی برای جذب اعتبارات خارجی همچنان احساس می شود. با توجه به بالا بودن هزینه های پژوهش و رشد روزافزون بهای ابزارهای علمی در بسیاری از حوزه های موضوعی، جذب اعتبارات خارجی و همچنین همکاری با سازمان های خارجی در تأمین اعتبارات مالی راهکار مناسبی برای رفع کمبود بودجه تحقیقاتی محسوب می شود.