حسین جلایی نوبری

مسئله کنترل جمعیت یکی از موضوعات مهم مطرح شده در جهان به ویژه در جمهوری اسلامی ایران است که مورد توجه فقهای معاصر نیز قرار گرفته است. افزایش جمعیت نقش اساسی در پیشرفت همه جانبه کشورها دارد. بررسی مسئله کنترل جمعیت و تنظیم خانواده دستیابی به بهترین راه حل در مورد این سیاست را فراهم می کند. در حکومت جمهوری اسلامی ایران این دغدغه وجود دارد که تمامی سیاست گذاری ها در چارچوب شرع باشند. مسئله کنترل جمعیت نیز از آن مستثنا نیست. بررسی آیات و روایات نشان می دهد که افزایش جمعیت جزو واجبات نیست و تحدید نسل نیز نیست و کار حرامی نیست بلکه از نظر فقها معیار در تشخیص راه صحیح مصلحت عمومی حال حاضر جامعه است که به تشخیص کارشناسان اهل خبره و حکم حاکم اسلامی مصلحت عمومی حال حاضر این است که افزایش جمعیت به نفع مسلمانان است و مهمترین کار در رسیدن به این هدف فرهنگ سازی در این راستا است.روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق کتابخانه ای و به صورت توصیفی است.

دانش مهدوی وشناخت امام عصر؟عج؟ یکی از اجزای نگرش مهدوی میباشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی سطح دانش و نگرش مهدوی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز در سال 1396 صورت گرفته است. روش: نوع این پژوهش کاربردی _ توصیفی است. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز میباشند. روش نمونهگیری، تصادفی طبقهای بوده و حجم نمونه، 368 نفر میباشد. ابزار پژوهش پرسشنامه خودساخته با روایی 82/0 و پایایی 84/0 میباشد. یافتهها: دانش و نگرش مهدوی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز، زیاد و در جهت موافق، بالاتر از حد متوسط میباشد. دانش و نگرش مهدوی دانشجویان با هم رابطه مثبت و مستقیم دارند. بومی و غیر بومی بودن تأثیری در میزان دانش مهدوی دانشجویان ندارد. نتیجهگیری: درصد بالای نگرش نسبت به دانش مهدوی نشانگر باورهای عمیق نسبت به موضوع مهدویت میباشد. علیرغم تفاوت در دانش مهدوی دانشجویان دختر و پسر، نگرش و باور آنها به مهدویت یکسان است.

مقاله پیش رو با روش توصیفی و تبیینی و تحلیلی مقایسه ای به بررسی دو خطبه منزل و شقشقیه می پردازد. رهبری و امامت در امت اسلامی از مسائلی است که جزو اصول اعتقادی شیعه و از مهم ترین علل موفقیت مسلمانان در طول تاریخ بوده است. دو خطبه شقشقیه و منزل بر محور حکومت و رهبری در اسلام می پردازند و ویژگی های حاکم و امام و ویژگی های حکومت اسلامی را بیان می کنند. این دو خطبه با بیان بدعت ها و اشتباهاتی که در زمان سه خلیفه ابوبکر و عمر و عثمان رخ داده را یادآور می شوند و اینکه حکومت اسلامی بر پایه امامت از اهداف دین اسلام بوده و تبعیت از آن تضمین کننده سعادت جامعه هست. در این تحقیق ضمن اشاره به موارد فوق خطبه منزل و شقشقیه، نکات مشترک آن ها استخراج و ویژگی های حاکم و حکومت در اسلام تبیین و در پنج محور بیان کرده است.

همه به نیکی می دانند حکومت علوی تمام قدرت خود را برای خدمت به مردم به کار گرفت وکوشید فساد اداری بر جای مانده از گذشته را از بین ببرد. امیرمؤمنان (ع) درمدت کم تر از پنج سال حکومت ، در راه اصلاح رابطه کارگزاران با مردم ،گام های مثبتی برداشت و بنیان حکومتی مردم را پی ریخت . بر کناری کارگزارانی که خود را در تصرف بیت المال و تجاوز به حقوق مردم تام الاختیار می دانستند و گماردن کارگزاران جدید مورد اعتماد و دارای حُسن سابقه ، گام های مثبتی در جهت فراهم سازی خشنودی خدا و مردم بود و زمینه را برای اجرای احکام حیات بخش اسلام و احقاق حق و اجرای عدالت فراهم ساخت . امام علی (ع) ضوابطی را در گزینش کارگزاران و اصلاح رفتار آن هاارائه داد و آنان را به ویژگی های اخلاقی شایسته سفارش و به پیراستن خود از ناشایستگی ها و آفات اخلاقی ترغیب کرد. این ها اموری است که در تنظیم درست رابطه کارگزاران با مردم و رفتار با آن ها، تأثیر مثبت و سازنده دارد. در ابتدا مفاهیم و تعریف و توضیح داده شده است و پس از آن، به مبانی اخلاق کارگزاران در نظام اسلامی، به روش کتاب خانه ای، پرداخته شده است. سپس مهم ترین اصول اخلاقی لازم برای کارگزاران با استفاده از سخنان معصومین بویژه حضرت امیر (ع) مانند: تقوا، عدالت، امانتداری، تواضع، عفو و احسان و اعتراف به گناه و اشتباه، احتیاط و مواظبت در امر بیت المال، ساده زیستی، نظریه تحلیل سیستمی چنین نتیجه گیری شده است.

با نگاهی حکیمانه به عالم هستی و انسان ها درمی یابیم، این آفرینش هدف دار بوده و هدفی جز رسیدن به کمال را دنبال نمی کند. لذا چون خداوند متعال کمال مطلق است، پس هدف از آفرینش عالم امکان و انسان ها و تمام موجودات خود خداست. با این توضیح لازم می آید شناختی کافی و وافی در مورد مبدأ و مقصد عالم امکان به کودکان آموزش داده شود؛ چرا که تنها راه سعادت بشری ایمان به خداست ایمانی که مقدمه اش معرفت الی الله است. انسانی که فطرتاً خداجو و حقیقت جوست، اگر بر مبنای شیوه های آموزشی مناسب، حس و گرایش خداجویانه اش تقویت شود، قدم در راه شناخت خداوند خواهد گذاشت. کسانی که خواهان آموزش خداشناسی به فرزندان خود هستند، ناگزیر باید با راه های شناخت خداوند آشنایی داشته باشند؛ همچنین آشنایی اجمالی با ویژگی های روانی کودک، می تواند برای اولیا و مربیان راهگشا باشد. زیرا که استحکام پایه های اصلی زندگی به دوران کودکی و چگونگی گذران کودکی بستگی دارد. بنابراین آگاهی از ویژگی های روانی، شناختی و...کودک برای نیل به یک آموزش پویا و موفق، امری ضروری است. کودک در دوره ی دوم کودکی، بیش از آنکه به مفاهیم ذهنی اهمیت دهد، مسائل عینی را قبول دارد. لذا به جهت عدم انتزاع باید به دو شیوه ی مستقیم (بازی، داستان، شعر، نمایش، مثال و ...) و غیرمستقیم (روش های رفتاری والدین: الگوسازی، معاشرت بر محور الله و...)، بر مبنای شیوه های اساسی شناخت خداوند، برای آموزش یاری جست.

علمای اخلاق راه های مختلفی را برای درمان رذایل اخلاقی بیان کرده اند که از جمله آنها مراقبه می باشد. در این مقاله تلاش شده است مراقبه اخلاقی، اقسام و مراتب آن تبیین گشته و نقش آن در درمان رذائل اخلاقی روشن شود. از آنجایی که درمان رذائل اخلاقی برای رسیدن به کمال و سعادت ضروری می باشد مراقبه اخلاقی به عنوان یکی از مهمترین راههای درمان رذائل و شرط رفع رذائل مورد توجه علمای اخلاق می باشد. مراقبه اخلاقی از نظر علمای اخلاق دارای مراتب و درجاتی می باشد از جمله: فیض کاشانی درجه بندی هایی انجام داده است. و در نظرگاه برخی، مرتبه اول مراقبه که پایین ترین آن می باشد مطابق بودن حرکات و سکنات آدمی با شرع و مراقبت از خطا و گناه است و مرتبه بالاتر از این مراقبه، مراقب رقیب بودن هنگام محشور بودن با کثرات خلقی است و مراقبت بر اینکه توجه به خلق و کثرات خلقی آدمی را از یاد خدا باز ندارد و همواره خدا را حاضر و ناظر بر خویش ببیند و بالاترین مرتبه هم مربوط به عارفان می باشد که غیر حق نبینند. و موجودات را مظاهر و آیات الهی بدانند و برای آنها وجود مستقل قائل نباشند. این مقاله چنین نتیجه گرفته که بدون مراقبت رسیدن به سعادت ممکن نیست و باید مراقبه تکرار عمل و مداومت بر آن بسیار در مسأله درمان مؤثر می باشد.

در دین اسلام ،اخلاق و انسانیت ،شرط لازم مسلمانی است و یکی از مظاهر انسانیت، کمک مالی به دیگران در قالب قرض الحسنه است.ازاین رو در این مقاله به بررسی اهمیت و آثار اجتماعی قرض الحسنه در نصوص دین پرداخته شده است.ابتدا مفهوم شناسی واژه قرض الحسنه آمده است و سپس به بررسی شش اثر اجتماعی قرض الحسنه در آیات و روایات پرداخته شده است و در پایان هفت مورد از مهمترین آثار اجتماعی قرض الحسنه در کلام جامعه شناسان اسلامی بررسی گردیده است. البته آثار اجتماعی قرض الحسنه بیشتر از این موارد است که همه این آثار توسط نویسنده جمع آوری گردیده است ولی به دلیل محدودیت صفحات این مقاله ارائه نگردیده است .این مقاله باروش توصیفی - تبیینی و به روش کتابخانه ای - اسنادی نوشته شده است. هدف این مقاله نیز آن است که با برجسته کردن آثار اجتماعیِ سازندهِ قرض الحسنه برای خواننده ،گامی هر چند کوتاه در مسیر افزایش این اخلاق حسنه یعنی، قرض الحسنه در جامعه بر داشته شود.

یکی از ابعاد مهم سلامت که در مقایسه با جنبه های مختلف آن ارزش و اهمیت بیشتری دارد، سلامت معنوی است. دیگر ابعاد سلامت، مقدمه یی برای دستیابی به سلامت معنوی و بهره مندی از فضایل روحی و معنوی خواهد بود که همه ی انسان ها آن را قبول دارند. در حقیقت سلامت معنوی رابطه ی مستقیم با سعادت دنیا و آخرت انسان دارد که در ارتباط با خدای متعال دست یافتنی است و از این جهت، ارزش بالاتری را به خود اختصاص می دهد. در همین زمینه آنچه ظرف سلامت معنوی در وجود انسان محسوب می شود قلب آدمی است

انحرافات اجتماعی و راهکارهای مقابله با آن ها از مهم ترین موضوعات و دغدغه های مشترک در میان دلسوزان جوامع بشری و متولیان این امر می باشد، اما اهمیت این مسئله در جامعه دینی دوچندان است و بسیاری از انحرافات اجتماعی بر اساس آموزه های دینی معنا پیدا می کند، چرا که با بررسی این موضوع متوجه می شویم که ممکن است برخی رفتارها ضد عبودیت و مخالف دستورات دینی باشد و از نظر قرآن و سیره اهل بیت مصداق انحراف باشد اما از نظر معیارهای قانونی جامعه ناسازگار نباشد و بسیاری از انحرافات موجود در جامعه دینی ما در مقایسه با انحرافات جوامع غربی، به صورت فرهنگ و یک مسئله عادی در میان آنان در آمده است، به همین جهت بهترین مسیر برای رسیدن به راهکارهای کاربردی و عملی تمسک به سیره اهل بیت است که هدایت گران حقیقی بشر هستند و می توان از سیره ایشان هم به عنوان پیشگیری از انحرافات اجتماعی در داخل محیط خانواده و هم به عنوان درمان و مقابله با این آسیب ها در سطح جامعه استفاده کرد.

از منظر امام علی علیه السلام چاره ای جز این نیست که در هر جامعه ایی امیری حاکم صالح و سالم یا فاجر و فاسد باشد. چراکه حتی حاکم فاسد بهتر از بدون حاکمیت (هرج ومرج) است. در اندیشه سیاسی امام علی علیه السلام دولت و نهاد دارنده قدرت و حکومتی که این قدرت را اعمال می کند، همه و همه وسیله ای است برای خدمت و اصلاح زندگی این جهانی و آن جهانی مردمان هست. امام علی علیه السلام به مناسبت هایی، وظایف حاکم را، در قالب نامه ها و خطبه ها بیان کرده و هیچ عذری را برای تخلف آن ها باقی نگذاشته است. از نظرگاه حضرت علی علیه السلام حاکم به طور عمده سه وظیفه خطیر بر عهده دارد:1. وظیفه حاکم در قبال آموزه های دین که زیربنای حاکمیت را تشکیل می دهد. 2. وظیفه حاکم در مقابل عموم مردم که پشتوانه ای قوی و ستون های استوار حکومت می باشند. 3. وظیفه حاکم در برابر کارگزاران (اجرایی، قضایی، نظامی) که هرکدام وظیفه ای خاص بر عهده دارند و هیچ کدام از دیگری بی نیاز نیستند؛ و سؤال اصلی این مقاله این است که؛ از منظر نهج البلاغه حاکم اسلامی چه وظایفی را در برخورد با مردم دارد؟ البته لازم به ذکر است که مهم ترین و اساسی ترین وظیفه حاکم اجرای دقیق و بی کم وکاست فرمان ها الهی و صیانت از آن ها به وسیله نظارت دقیق و جدی بر حُسن اجرای آن هاست. این مقاله از سری تحقیقات کتابخانه ای با استفاده از اسناد و مدارک و با شیوه بررسی محتوایی، هست.

پیدایش خوارج در زمان امیرالمؤمنین علیه السلام زخم عمیقی برپیکر جامعه اسلامی وارد ساخت. این گروه متحجر، متعصب، پرخاشگر و کج فهم با عقاید و باورهای غلط خود، همواره مشکلاتی را برای حکومت امام و مسلمانان به وجود آوردند. امام در ابتدا با این گروه مدارا جویانه رفتار کردند. باوجود انتقادات تند بر آن حضرت، با خشونت با آنان برخورد نکرده و پند و اندرزشان می داد تا بدین وسیله هدایت شوند و از راه فلاکت و شقاوت دور شوند. امام علی علیرغم تمام تلاش های مداراجویانه، برخی از خوارج در افکار متحجرانه و متعصبانه خود باقی مانده و اصرار به جنگ با امام داشتند که امام علیرغم میلشان درنهایت با آنان به مقابله نظامی پرداخت. مقاله ی زیر درصدد آن است که به این سؤال پاسخ دهد که امیرالمؤمنین علی علیه السلام ازچه شیوه هایی برای مقابله با خوارج استفاده نموده اند؟ مقاله ذیل به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به دنبال پژوهش در مورد شیوه های مقابله امیرالمؤمنین علیه السلام با خوارج هست.