جعفر باپیری

 اصالت از قدیمی ترین و بحث انگیزترین مفاهیم در مطالعات گردشگری است که از رویکردهای مختلف به آن پرداخته شده است. اشاره به اصالت صحنه سازی شده ریشه در انسان شناسی دارد. منشأ نگاه ساخت گرا به اصالت، جامعه شناسی است و ارتباط بین اصالت و تجربه گردشگر، در روان شناسی مطالعه می شود. در حالی که صحبت از خویشتن واقعی امری فلسفی و بحث در مورد فرایند احراز اصالت، عملی سیاسی است. برخی اصالت را از ویژگی های ماهوی اشیا، رویدادها یا مکان های مورد بازدید می دانند و گروهی منشأ آن را درک و تجربه گردشگر می پندارند. سایرین معتقدند تجربه اصیل اهمیت اندکی دارد، آنچه مهم است تجربه ای لذت بخش به دور از خانه است. بعد از گذشت بیش از نیم قرن از طرح موضوع اصالت در گردشگری، هنوز ابهامات فراوانی درباره ماهیت آن وجود دارد؛ مفهومی بنیادی در گردشگری که نه تنها جایگاه رفیعی در گفتمان های تئوریک این حوزه پیدا کرده بلکه کاربرد گسترده ای نیز در برنامه ریزی های توسعه و بازاریابی گردشگری یافته است، به گونه ای که بسیاری از مقصدها و جاذبه های گردشگری با ادعای اصیل بودن، سعی می کنند خود را از رقبایشان متمایز کنند. در این مقاله سیر تطور و تکامل مفهوم اصالت در گردشگری را مرور و سعی می شود با رویکردی تحلیلی این مفهوم از دیدگاه صاحب نظران برجسته آن بررسی شود و به روندهای جدید در این حوزه نیز اشاره می شود.

اقامتگاه های بوم گردی گونه ای از تأسیسات در صنعت گردشگری هستند که به سرعت در حال رشدند. این اقامتگاه ها تجاربی شخصی، اصیل و محلی را به میهمانان ارائه می کنند. یکی از مهم ترین جنبه های مطالعه این اقامتگاه ها، مدل کسب وکار آنهاست که ارتباط مستقیمی با موفقیتشان دارد و ناکامی در طراحی مدل کسب وکار، شکست این اقامتگاه ها را رقم می زند. در این تحقیق، چارچوبی برای طراحی مدل های کسب وکار اقامتگاه های بوم گردی ارائه شده که همه جوانب کسب وکار آنها را پوشش می دهد و الزامات مربوط به توسعه پایدار را نیز پیش بینی میکند. برای طراحی چارچوب مدنظر، با استفاده از روش فراترکیب مؤلفه های چارچوب شناسایی و سپس برای ارزیابی مؤلفه ها، با دو گروه کانون شامل 9 نفر کارشناس مصاحبه شد. در نهایت 34 مؤلفه تأیید شد که ذیل 9 مضمون کلی تر شامل عوامل زمینه ای، جهان بینی، مدل داراییها، مدل عملیات، مدل مشارکت، مدل بازاریابی، مدل مالی، مدل اثرات و ارزش پیشنهادی دسته بندی شدند. چارچوب پیشنهادی این تحقیق، جامع و منعطف است و قابلیت تولید مدل های کسب وکار موفق در شرایط متفاوت را دارد. این چارچوب به مالکان و مدیران اقامتگاه های بوم گردی کمک می کند تا ابعاد مختلف کسب وکار خود را در یک نگاه مشاهده و درک کرده و با ترکیب متنوع عناصر آن، مدل های کسب وکار پایدار منحصربفردی برای کسب وکارشان طراحی کنند.

نظام آموزش های کوتاه مدت گردشگری کشور که متولی آن معاونت گردشگریِ وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است اصلی ترین برنامه توسعه منابع انسانی ماهر و حرفه ای در این صنعت است. هدف از پژوهش حاضر، آسیب شناسی این نظام و شناسایی مشکلات آن از دیدگاه شبکه ذی نفعان آموزش گردشگری است. برای انجام این پژوهش، با 35 نفر از نمایندگان گروه های گوناگون ذی نفع، که به روش قضاوتی و گلوله برفی انتخاب شده بودند، مصاحبه شد. داده های گردآوری شده بعد از مکتوب شدن با استفاده از روش تحلیل مضمون بررسی شدند. براساس تحلیل مصاحبه ها از 105 کد اولیه شناسایی شده، 24 مضمون پایه شکل گرفت که آن ها نیز به نوبه خود ذیل 7 مضمون سازمان دهنده یا عمده تحت عناوین ذیل دسته بندی شدند: الف) مشکلات ساختاری؛ ب) ضعف های مدیریتی؛ پ) چالش های گزینش؛ ت) کمبودهای محتوایی؛ ث) معضلات سنجش؛ ج) نارسایی های آموزشی و چ) کاستی های ارزیابی و نظارت. این مطالعه به پژوهشگران، سیاست گذاران و برنامه ریزان نظام آموزش گردشگری کمک می کند تا از نظام فعلی آموزش های کوتاه مدت گردشگری در کشور شناخت بهتری پیدا کنند و با رفع مشکلات موجود، زمینه را برای توسعه همه جانبه، یکپارچه و متعادل صنعت گردشگری، رشد اقتصادی و اشتغال پایدار فراهم کنند.

پلتفرم های تور و فعالیت، کسب وکارهای نوینی در صنعت گردشگری هستند که در چند سال اخیر بیشترین اثر را در دیجیتالی شدن بخش تور و فعالیت داشته اند. هدف این مطالعه دسته بندی مدل های کسب وکار این پلتفرم ها است. در واقع، با توجه به شناخت ناکافی از مدل های متفاوت کسب وکار پلتفرم های تور و فعالیت، تحقیق حاضر به دنبال آن است تا اشکال گوناگون بکارگیری و ترکیب عناصر مختلف مدل کسب وکار این پلتفرم ها را شناسایی کند. این پلتفرم ها در عین شباهت از لحاظ چگونگی خلق، ارایه و کسب ارزش از هم متمایز هستند. برای انجام این مطالعه از روش های کیفی و کمی استفاده شده است. ابتدا با اتکا به رهنمودهای تحلیل ریخت شناسی چارچوبی برای شناسایی عناصر اصلی مدل کسب وکار پلتفرم های تور و فعالیت طراحی شد. سپس، مدل کسب وکار 41 پلتفرم تور و فعالیت براساس چارچوب استخراجی تحلیل محتوا شد. در مرحله بعد، داده های حاصل با استفاده از تحلیل خوشه ای بررسی شد تا مدل های کسب وکار این پلتفرم ها شناسایی شود. یافته های تحقیق نشان می دهد که 5 مدل کسب وکار متفاوت را می توان برای پلتفرم های تور و فعالیت تعریف کرد: پلتفر م های جامع، پلتفرم های استاندارد کارا، پلتفرم های سفارشی راهنمایان، پلتفرم های حرفه ای تور و پلتفرم های نظیربه نظیر تجربه محور

پلتفرمهای چندوجهی تور و فعالیت اکنون جذابترین بخش صنعت گردشگری برای سرمایهگذاری هستند. این پلتفرمها در خط مقدم دیجیتالی کردن صنعت تور و فعالیت هستند که مدتها در کنترل تورگردانان سنتی بوده است. پلتفرمهای چندوجهی تور و فعالیت موجودی عظیمی از تورها و فعالیتها را از عرضهکنندگان مختلف در مقصدهای گردشگری گردآوری و از طریق بستری دیجیتال به گردشگران عرضه میکنند. این پلتفرمها پدیدههای نوینی در صنعت گردشگری هستند و مدل کسبوکار کمتر شناختهشدهای دارند. هدف تحقیق حاضر شناخت و طراحی مدل کسبوکار این پلتفرمهاست. در این تحقیق از بوم مدل کسبوکار استروالدر و پینیور به عنوان چارچوب نظری استفاده شده است و برای نیل به هدف تحقیق با 14 نفر از خبرگان این حوزه مصاحبه شد. دادههای گردآوری شده با استفاده از روش تحلیل مضمون تجزیه و تحلیل شد. مدل کسبوکار پیشنهادی به کارآفرینان کمک میکند تا عناصر مدل کسبوکار خود را بهتر درک کرده و پلتفرمهای فعلی یا آتی خود را به شکل بهتری پیکربندی کنند و سرمایهگذاران نیز با شناخت بهترِ مدل کسبوکارِ این پلتفرمها تصمیمات دقیقتر و مناسبتری برای سرمایهگذاری بگیرند.

هدف مقاله حاضر، مقایسه و رتبه بندی عملکرد نسبی وب سایت های گردشگری بر اساس متغیرهای رضایت، اعتماد، کیفیت و وفاداری الکترونیکی است. در این راستا، وب سایت دو شرکت اصلی ارائه کننده خدمات اقامت در هتل (ایران هتل آنلاین) و خدمات تورهای مسافرتی در ایران (شرکت توسعه گردشگری مارکوپولو) انتخاب و عملکرد آن ها بر اساس چهار متغیر فوق بررسی شد. این پژوهش شامل دو مرحله مجزاست که در مرحله اول، اوزان نسبی اهمیت متغیرهای فوق بر اساس پاسخ های نمونه آماری استادان دانشگاهی و کارشناسان حوزه طراحی وب سایت (155 نمونه)، در تبیین عملکرد این وب سایت ها با استفاده از روش الگوسازی معادلات ساختاری (SEM) محاسبه شد. نتایج این مرحله حاکی از آن است که از دیدگاه نمونه آماری به ترتیب، متغیرهای کیفیت، وفاداری، اعتماد و رضایت الکترونیکی بیشترین تا کمترین تأثیر را بر عملکرد وب سایت های گردشگری دارند. در مرحله دوم، اوزان نسبی عملکرد این دو وب سایت بر اساس نظرات مشتریان فعلی آن ها (154 و 187 نمونه از هر وب سایت) با استفاده از روش های فازی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و همچنین، بر اساس روش کیفی تحلیل محتوای این دو وب سایت محاسبه شد. بر این اساس، وب سایت «مارکوپولو» اوزان قوی تری را در هر چهار متغیر در مقایسه با وب سایت مقابل کسب کرد که نشان از برتری عملکرد آن در زمینه این چهار متغیر دارد. در نهایت، بر اساس اوزان نسبی و ترکیبی دو روش SEM و فازی AHP می توان اظهار کرد که عملکرد وب سایت «مارکوپولو» در زمینه چهار متغیر کیفیت، رضایت، اعتماد و وفاداری الکترونیکی بهتر از عملکرد وب سایت «هتل آنلاین» است؛ به طوری که وزن نسبی هر یک از دو وب سایت فوق به ترتیب 580/0 و 418/0 حاصل شد. روش مورد استفاده در این مقاله را می توان به عنوان یک روش آماریِ الگوبرداری از وب سایت های برتر به منظور توسعه عملکرد الکترونیکی بر اساس دیدگاه مشتریان و خبرگان معرفی کرد.