نجمه مهدی بیگی

تحول و اصلاح نظام اداری که با هدف انطباق نقش ها، توانمندی ها و قابلیت های نظام اداری صورت می گیرد امری حیاتی است به طوری که برنامه دوم نقشه راه اصلاح نظام اداری ایران هم راستا با این نیاز تدوین شده است و بر هوشمند سازی اداری در راستای تسهیل خدمت رسانی به مردم تأکید دارد ازهمین رو پژوهش حاضر با هدف شناسایی الزامات خلق سازمان هوشمند و ارائه مدلی مرتبط با آن شکل گرفت. ماهیت پژوهش اکتشافی است که در زیر چتر پارادایم تفسیری و در قالب نظریه داده بنیاد صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش خبرگان دانشگاهی آگاه به مسائل سازمان و مدیریت بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و بر اساس قاعده اشباع نظری و به منظور جمع آوری داده های مورد نیاز، 17 مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته با آن ها صورت گرفت. داده های حاصل از مصاحبه ها با به کارگیری تکنیک تحلیل محتوا در محیط نرم افزاری مکس کیو دی ای و در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. درنهایت 54 مفهوم و 19 مقوله از تجزیه و تحلیل مصاحبه ها استخراج گردید که عوامل علّی، زمینه ای، مداخله گر، راهبردها و پیامدهای مدل پژوهش را شکل داد و استحکام پژوهش نیز توسط چهار معیار اعتبار، انتقال پذیری، اطمینان پذیری و تأییدپذیری مورد تأیید قرار گرفت.

هدف دولت ها در آغاز شکل گیری تنها محدود به تأمین و حفظ امنیت و ارائه خدمات مورد نیاز مردم بود؛ درحالی که با بروز تغییر و تحولات بسیار، نقش و وظایف آنها گسترش یافت و با چالش ها و مسئولیت های وسیع تری روبه رو شدند. از مهم ترین چالش های دولت ها، حرکت در مسیر توسعه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اداری است. به منظور مقابله با این چالش، اصلاح نظام اداری مورد توجه قرار گرفت که از طریق آن می توان بستر و زیرساخت توسعه دولت و کشور را فراهم نمود. توجه به انواع مدرن سازمانی از جمله مواردی است که می تواند به اصلاح فرایندهای سنتی، تحول سازمان و به دنبال آن به توسعه دولت ها در حوزه خدمات منجر شود. سازمان هوشمند نوع جدیدی از سازمان ها است که از طریق تطبیق رفتار با دانشی که در مورد خود و دنیایی که در آن رشد می کند، دارد؛ اهداف را در یک محیط متغیر دنبال می نماید. ازهمین رو، در مقاله حاضر ضمن معرفی سازمان هوشمند به عنوان سازمانی مدرن، به نقشی که این نوع سازمان می تواند در اصلاح نظام اداری و درنتیجه توسعه دولت ها داشته باشد، اشاره شده است.  

      مدیریت منابع انسانی سبز به تمام فعالیت های درگیر در توسعه، اجرا و نگهداری سیستمی گویند که با هدف آماده کردن کارکنان یک سازمان سبز هدف گذاری شده است. در واقع شیوه های مدیریت منابع انسانی سبز تاثیر مثبتی بر عمکلرد زیست محیطی از طریق فعالیت هایی مانند کاهش ضایعات و بازده سازمانی دارد، اما نقش میانجی گر فرهنگ سازمانی در رابطه بین مدیریت منابع انسانی سبز و عملکرد سازمان به میزان کافی مورد مطالعه قرار نگرفته است. در این پژوهش تاثیر مدیریت منابع انسانی سبز بر فرهنگ سازمانی سبز و عملکرد محیطی بیمارستان ها بررسی شد. جامعه آماری این تحقیق کلیه اعضای هیات علمی دو دانشگاه علوم پزشکی مادر در استان سیستان و بلوچستان است که اطلاعات از طریق نمونه گیری تصادفی ساده به حجم نمونه 217 نفر جمع آوری شد. در جمع آوری اطلاعات مرتبط با متغییرهای پژوهش از پرسشنامه روسکو و دیگران استفاده شد که پایایی و روایی آن از طریق آلفای کرونباخ و تحلیل عاملی تاییدی سنجش شد. برای آزمون فرضیه های پژوهش از روش مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار لیزرل استفاده شده است. یافته ها بیانگر آن است که مدیریت منابع انسانی سبز بر فرهنگ سازمانی سبز و عملکرد محیطی بیمارستان ها تاثیر مثبت و معنی داری دارد و فرهنگ سازمانی سبز بر عملکرد محیطی بیمارستان به صورت معنی داری تاثیر می گذارد.

هدف پژوهش حاضر شناسایی ویژگیهای سرمایه انسانی سازمان هوشمند به روش آمیخته بود. در بخش کیفی با انتخاب 17 نفر از اساتید و خبرگان دانشگاهی حوزه سازمان و مدیریت، به روش نمونهگیری نظری، مصاحبههای عمیق و نیمهساختار یافتهای انجام و از طریق تحلیل محتوا در نرمافزار مکسکیودیای تحلیل شد. اعضای نمونه بخش کمی 200 نفر از کارکنان شهرداری زاهدان، مناطق و سازمانهای وابسته بودند که به روش نمونهگیری طبقهای- تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش در بخش کمی پرسشنامهای محققساخته با پایایی قابل قبول بود که روایی آن با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی در نرمافزار لیزرل تأیید شد. وضعیت مؤلفههای شناساییشده بهوسیله آزمون تی تکنمونهای و نرمافزار اسپیاساس ارزیابی شد. قابلیتهای فردی، مهارتها، دانش، هوش عاطفی، هوش فرهنگی و سازمانی بهعنوان ویژگیهای سرمایه انسانی سازمان هوشمند شناسایی شدند. بهعلاوه، مشخص شد در نمونه موردمطالعه، وضعیت مهارتها در حد متوسط و وضعیت دانش، هوش عاطفی، هوش فرهنگی و هوش سازمانی در حد مطلوبی است، اما قابلیتهای فردی از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست.

صنایع دستی ایران به دلیل تنوع، اصالت، هویت و کارکردهایی که دارد، می تواند به یکی از منابع ارزشمند تولید داخلی و ملی تبدیل شود، اما جهانی شدن و رقابت شدید تهدیدی برای بازاریابی این نوع محصولات به شمار می آید. بعلاوه، استفاده از ابزارها و فن آوری های روز دنیا باعث شده که در امر تجارت بهبود و پیشرفت بهتری نسبت به گذشته ایجاد شود، به طوری که ظهور اینترنت، شرکت های صنایع دستی را قادر می سازد که به طور مؤثر و کارآمد در بازارهای داخلی و بین المللی رقابت کنند و از طریق بازاریابی آنلاین فضایی بزرگ و مجازی برای ارائه محصولات خود، در بستر فناوری اطلاعات، به وجود آورند. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف شناسایی پیشران ها و بازدارنده های بازاریابی آنلاین محصولات صنایع دستی و درنهایت تدوین راهبردهای مناسب آن شکل گرفت. بدین منظور، ابتدا شش معیار اقتصادی، فرهنگی- اجتماعی، قانونی- حقوقی، تکنولوژیکی، مربوط به مشتریان و محیطی جهت دستیابی به هدف شناسایی گردید. پس از شناسایی عوامل دارای تاثیر مثبت یا منفی بر بازاریابی آنلاین در حوزه های شش گانه فوق، از طریق مصاحبه با خبرگان حوزه صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان پیشران ها و نیروهای بازدارنده بازاریابی آنلاین شناسایی شده و سپس بر اساس روش تحلیل شبکه (ANP) در محیط نرم افزاری Super Decision اولویت بندی گردیدند. نتایج اولویت بندی پیشران ها و بازدارنده های بازاریابی آنلاین نشان داد "تسهیلات خرید" و "اعتماد به فروشنده" مهم ترین نیروهای پیشران و "عدم شناخت بازار هدف" مهم ترین نیروی بازدارنده هستند. درنهایت با استفاده از مدل PIP مناسب ترین راهبردها به ازاء مهم ترین نیروها تدوین گردید و درنهایت پیشنهاداتی ارائه شد.

یکی از محورهای نقشه راه اصلاح نظام اداری ایران و سیاست های کلان اداری، موضوع توسعه دولت الکترونیک و هوشمند سازی اداری در راستای تسهیل خدمت رسانی به مردم است. در همین راستا هدف پژوهش حاضر ارائه مدلی جامع برای معرفی سازمان هوشمند است. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و به روش داده بنی اد انج ام شد. نخست با انتخاب 17 نفر از اعضای هیأت علمی و کارشناسان حوزه سازمان و مدیریت به روش نمونه گیری نظری، مصاحبه های عمیق و نیمه ساختار یافته ای انجام شد و داده های حاصل از آنها در س ه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تجزیه و تحلیل شدند و 230 کد اولیه استخراج و 72 مفهوم و 17 مقوله احصا گردید. به منظور اعتبارسنجی مدل، از روش دلفی استفاده شد و به روش نمونه گیری گلوله برفی و باتوجه به سوابق تحصیلی، پژوهشی یا اجرایی در حوزه سازمان و مدیریت 31 نفر به عنوان اعضای پانل خبرگان انتخاب شدند و پرسشنامه تنظیم شده بر اساس مؤلفه های مدل در اختیار ایشان قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل از روش دلفی، میزان شاخص اجماع در دوره های سه گانه افزایش پیدا کرد، به این ترتیب که مقدار ضریب هماهنگی کندال در دور سوم بالاتر از 7/0 بود که نشان از اجماع قوی در بین خبرگان در خصوص مؤلفه های مدل داشت. به این ترتیب مدل سازمان هوشمند با دو عامل علّی درون و برون سازمانی، عوامل زمینه ایِ فناوری اطلاعات، مدیریت هوشمند، مدیریت دانش، سرمایه انسانی، تجهیزات و زیرساخت ها، ساختار سازمانی و سازمان یادگیرنده، عوامل مداخله گرِ فرهنگ توسعه گرا، اعتماد، تعهد و عدالت سازمانی، راهبردهای حاکمیت فناوری اطلاعات و مدیریت دانش و پیامدهای درون سازمانی و برون سازمانی شکل گرفت.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش میانجی قابلیت های مدیریت دانش در رابطه بین کارکردهای مدیریت منابع انسانی الکترونیک و نوآوری سازمانی انجام شده است. نوع پژوهش کاربردی بوده و به روش پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش، کارکنان علوم پزشکی شهرستان ایرانشهر بودند که به روش تصادفی، تعداد 210 نفر به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند. ابزار مورداستفاده پرسشنامه های استاندارد نوآوری سازمانی اسماعیل و همکاران، قابلیت های مدیریت دانش گاریدو و پادیلا و پرسشنامه محقق ساخته کارکردهای مدیریت منابع انسانی الکترونیک بود که روایی آن ها توسط صاحب نظران و خبرگان و پایایی آن ها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تأیید گردید. تجزیه وتحلیل داده ها توسط الگویابی معادلات ساختاری و آزمون رگرسیون، در محیط نرم افزاری SmatPls3 و SPSS21، نشان داد که کارکردهای مدیریت منابع انسانی الکترونیک و قابلیت های مدیریت دانش بر نوآوری سازمانی تأثیر مثبت دارند؛ نقش میانجی قابلیت های مدیریت دانش در رابطه بین کارکردهای مدیریت منابع انسانی الکترونیک و نوآوری سازمانی تأیید شد؛ بعلاوه، مشخص شد که جذب و تأمین، آموزش و توسعه، ارزیابی عملکرد، ساختار پرداخت و مشارکت بر نوآوری سازمانی تأثیر مثبت دارند.

برنامه جانشین پروری به وجود آورنده چارچوبی است که از طریق آن، سازمان ها می توانند به چالش مهم خلأ افراد متخصص و شایسته و افزایش نیاز به مدیران توانمند در سال های آینده پاسخ دهند. با توجه به اهمیت این موضوع و همچنین روند مسیر شغلی افراد و توجه اندک سازمان ها به مربی گری جهت تقویت منابع انسانی، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تعدیل گر فرهنگ مربی گری در رابطه بین مدیریت مسیر شغلی و جانشین پروری انجام شد. روش انجام پژوهش توصیفی- پیمایشی و از نوع مقطعی است. جامعه آماری پژوهش را 218 نفر از سرپرستان و مدیران دستگاه های اجرایی شهرستان شیراز تشکیل دادند که با روش نمونه گیری خوشه ای– طبقه ای، 136 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. داده های مورنیاز توسط پرسشنامه جمع آوری و با استفاده از روش الگویابی معادلات ساختاری در محیط نرم افزاری SmartPLS 3 تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که مدیریت مسیر شغلی و فرهنگ مربی گری با جانشین پروری رابطه ای مستقیم و معنادار داشته و با حضور فرهنگ مربی گری رابطه بین مدیریت مسیر شغلی و جانشین پروری تقویت می شود.

هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه سرمایه نمادین ایرانی – اسلامی با عدالت سازمانی ادراک شده است. در این راستا یک فرضیه کلی و سه فرضیه جزئیشکل گرفته است که به بررسی رابطه سرمایه نمادین مبتنی بر الگوی ایرانی – اسلامی و عدالت سازمانی ادراک شده (توزیعی –رویه ای–مراوده ای) می پردازد و میزان این ارتباط به ترتیب برابر با 0.45،) 0.36، 0.41، 0.41 (است. روایی صوری پرسش نامه ها توسط متخصصان مربوطه تائید شده است و پایایی پرسش نامه ها توسط آزمون آلفای کرونباخ ارزیابی شده است که تمامی قابل قبولبوده اند. نرم افزارهایمورداستفاده در این تحقیق spss 21 و lisrel 9.1است. جامعه موردبررسی در این تحقیق شامل نیروهای یکی از یگان های آجا است که جمعیتی بالغ بر 300 نفر دارد. نمونه گیری در این تحقیق به روش تصادفی ساده است و تعداد نمونه با استفاده از جدول کرجسی مورگان و فرمول کوکران برابر با 168 نفر است که ما تعداد نمونه را برابر با 170 نفر در نظر گرفته ایم. افرادی که خود، عدالت توزیعی را رعایت می کنند موجب می شود که دیگران نیز در استحقاق این حق به وی کمک کرده و بتوانند توزیع منابع و ... سازمان را همراه باانصاف و متناسب با نیاز هر بخش سازمان رعایت کنند. همین طور در دسترسی به افراد و منابع مختلف و ... افراد دارای عدالت رویه ای و مراوده ای هستند، بدان معنا که افراد در رویه توزیع منابع و نیروی انسانی برای انجام پروژه ای امور و کارها به تناسب نیاز هر بخش به وی امکانات و تسهیلات مختلف می دهند و همین طور افراد حلقه هایی با نقاط مشترک بهره خواهند برد که ممکن است یک فرد در یک عان در چند گروه مختلف حضورداشته باشد و گروه های مختلف بتوانند از وجود اطلاعات و ارتباطات وی استفاده کنند.

در دنیای پر از تحول امروزی و با توجه به رقابت فزاینده و نیازهای متغیر سازمان ها، ضمن اینکه مبحث متعهد بودن کارکنان بیشتر از گذشته ضرورت پیداکرده است، حمایت سازمانی و قدردانی هایی که کارکنان از سوی سازمان احساس می کنند و همچنین اقداماتی که سازمان در اعتلای بهداشت روانی کارکنان به عمل می آورد، موردتوجه قرارگرفته است. ازاین رو پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش حمایت سازمانی ادراک شده در تعهد سازمانی کارکنان شهرداری زاهدان با میانجی گری بهداشت روانی شکل گرفت. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی - همبستگی بوده و با در نظر گرفتن تمامی افراد شاغل در شهرداری مرکزی زاهدان، مناطق سه گانه و سازمان های وابسته به عنوان جامعه آماری، انجام شد. به منظور تعیین حجم نمونه از روش نمونه گیری خوشه ای – طبقه ای استفاده شد و 324 نفر به عنوان اعضای نمونه آماری انتخاب شدند. داده های موردنیاز با استفاده از پرسشنامه حمایت سازمانی ادراک شده برگرفته شده از پژوهش آلن و همکاران (2008) و پرسشنامه استاندارد تعهد سازمانی آلن و مایر (1991) جمع آوری گردید؛ بهداشت روانی نیز با استفاده از استاندارد 34000 تعالی منابع انسانی (قلی پور و اسماعیلی،1393) موردسنجش قرار گرفت. روایی پرسشنامه ها با استفاده از روایی محتوا، مورد تأیید قرار گرفت و پایایی آن ها نیز به کمک آلفای کرونباخ به دست آمد که برای پرسشنامه حمایت سازمانی ادراک شده 90/0، برای پرسشنامه بهداشت روانی 94/0 و برای پرسشنامه تعهد سازمانی 93/0 بود. تحلیل داده ها در محیط نرم افزاری SmartPLS 3 و با استفاده از روش الگویابی معادلات ساختاری انجام شد. نتایج نشان داد حمایت سازمانی ادراک شده از طریق بهداشت روانی در تعهد سازمانی کارکنان نقش دارد؛ همچنین حمایت سازمانی ادراک شده بیشترین نقش را در تعهد عاطفی و بعدازآن در تعهد هنجاری و تعهد مستمر کارکنان دارد.