سید امیرحسین طیبی ابوالحسنی

سیر تکامل دانش مدیریت استراتژیک نشان دهندۀ این است که پژوهش ها در این حوزه از مفاهیم ساده، مانند تدوین راهنمای عمل برای مدیران، به مفاهیم پیچیده و انتزاعی سوق یافته است و به تبع آن، ابزارهایش نیز متنوع تر شده است. هدف از تدوین این مقاله، که با رویکرد تألیف و ترجمه تهیه شده، بررسی ابزارهای استراتژی معرفی شده در مجلات بین المللی حوزۀ مدیریت استراتژیک است که طی25سال اخیر منتشر شده اند. از این رو، به کمک مقالۀ ویورینن و همکارانش و بررسی برخی نتایج تحقیقات داخل کشور، مقالۀ حاضر به قصد مروری جامع در زمینۀ ابزارهای استراتژی تدوین شده است. محققان در مطالعۀ حاضر می کوشند به نیاز موجود در زمینۀ معرفی ابزارهای استراتژی، برای عملی کردن نظریه های مدیریت استراتژیک، پاسخ دهند؛ بنابراین نخست با نگاهی به مبانی مدیریت استراتژیک، به طبقه بندی ابزارهای استراتژی پرداخته می شود و سپس این ابزارها همراه با تحلیل جامع در قالب جدولی یک پارچه مطرح می شود.

با گسترش پارادیم نوآوری باز به عنوان پارادایم غالب در مدیریت نوآوری، اهمیت ظرفیت جذب دانش بیش از پیش آشکار گشته است. هدف اصلی پژوهش حاضر، تحلیل تاثیر ظرفیت جذب دانش بر نوآوری استراتژیک است، ضمن این که این پژوهش بررسی می کند که رقابت پذیری و انعطاف پذیری استراتژیک چه نقشی در تقویت یا تضعیف این رابطه ایفا می کنند. روش تحقیق پژوهش، کمی و به صورت پیمایش است که با ابزار پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری پژوهش، شرکت های کوچک و متوسط دانش بنیان ایرانی شرکت کننده در هفتمین نمایشگاه بین المللی نوآوری و فناوری (INOTEX) در تابستان 1397 است که عمدتا نوپا بوده و شامل 240 شرکت می باشند که بر اساس فرمول کوکران 144 شرکت به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. پس از بررسی روایی و پایایی داده های گردآوری شده، به کمک نرم افزار اسمارت پی ال اس و از طریق ماتریس همبستگی، آزمون معادلات ساختاری و آزمون برازش مدل مورد تحلیل قرار گرفتند. در نهایت، مشخص شد که ظرفیت جذب دانش بر نوآوری استراتژیک موثر است. همچنین رقابت پذیری و انعطاف پذیری استراتژیک در رابطه بین ظرفیت جذب دانش و نوآوری استراتژیک، نقش تعدیل گری ایفا می کند و شدت رابطه را افزایش می دهند. با توجه به نتایج بدست آمده می توان دریافت که در دنیای رقابتی امروز، سازمان هایی که توانایی برنامه ریزی با رویکرد رقابتی داشته و به انعطاف پذیری استراتژیک در ایجاد انطباق با شرایط در زمان های مختلف توجه می نمایند، بهتر می توانند در مسیر نوآوری گام بردارند.

توجه به سرمایه های انسانی و محصولات نوآورانۀ به دست آمده از این منابع ارزشمند بسیار مهم است؛ بنابراین با توجه به ظرفیت بالای کشور در حوزۀ منابع انسانی مبتکر و منافع چشمگیر رشد اقتصاد دانش محور در ایران و همچنین ضعف مطالعاتی در حوزۀ راهبردهای بازار کار مخترعان در کشور، هدف این پژوهش شناسایی الزامات بازار کار مخترعان از دیدگاه خود مخترعان برای ورود موفق به بازار است. برای تهیۀ اطلاعات پژوهش پرسشنامه هایی در اختیار مخترعان قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد حدود 69 درصد مخترعان کارآفرینی را شغل خود می دانند و در زمینۀ مهارت های لازم برای ورود به زندگی شغلی و پیشرفت در آن، بیش از هر چیز مهارت، پشتکار و جدی بودن را مهم می دانند و بعد از آن، خلاقیت و ابتکار، روابط عمومی، همکاری و روحیۀ کار تیمی، مدیریت زمان و درنهایت مهارت های عمومی اداری را تأثیرگذار می دانند.

زمینه مطالعاتی مدیریت استراتژیک با سرعت رشدی چشمگیر، در طول حدود هفت دهه، به یک حوزه دانشی مستقل تبدیل شده است. این رشد سریع در کنار تمایل اجتماع علمی مدیریت استراتژیک به ارزیابی حوزه دانشی خود، توجه برخی از پژوهشگران را به مطالعه درباره حوزه دانشی مدیریت استراتژیک جلب کرده است. این پژوهش برای فهم عمیق تر بدنه دانشی مدیریت استراتژیک صورت گرفته است. بدین منظور با روش تحقیق کیفی و با استفاده از روش مرور نظام مند در پایگاه علمی اسکوپوس، پس از غربال گری، 83 مقاله مهم منتشر شده در مجلات انگلیسی زبان در بازه زمانی 1950 تا 2020 برای استخراج اطلاعات انتخاب شدند. نتایج بررسی ها به تفکیک در قالب حوزه های دانشی زیر بنا و همسایه در مدیریت استراتژیک، مکاتب و رویکرد ها، موضوع و طبقه بندی ها و همچنین دامنه واژگان آن قابل اشاره است که به تفصیل کامل در خود مقاله ارائه شده است.

در این مقاله، با استفاده از روش تحلیل روایتی، به بررسی شیوه کسب وکار پنج شرکت بین المللی نفت و گاز (شِورون، اِکسون موبیل، شِل، بی پی و توتال) پرداخته شده است؛ شرکت هایی که توانسته اند به سیاست های توان داخلی کشورهای درحال توسعه تولیدکننده نفت و گاز (نیجریه، آنگولا، ونزوئلا، قزاقستان، برزیل، یمن و اندونزی)، در طی سال های 2000 تا 2012، متناسب با نیاز آن ها پاسخ دهند. این فعالیت ها شامل تدوین راهبرد هایی بر اساس توان داخل است که از طریق برنامه ها و ابتکارات توسعه ای به منظور استفاده از تأمین کنندگان و نیروی کار کشور میزبان اجرا می شود. این قبیل فعالیت ها و روایت ها، با هدف برقراری ارتباط، به منظور انعکاس ضمنی زمینه ای است که بتوان در آن اثربخشی سیاست های توانمندی در توسعه اقتصادی را قابل سنجش کرد. در کنار توجه به ادبیات گسترده این حوزه، با مقایسه این فعالیت ها در بین اقدامات انجام شده در پنج شرکت بین المللی نفت و گاز، چهار راهبرد که به توجیه شیوه کسب وکار شرکت های بین المللی نفت و گاز می پردازند تعیین و تجزیه و تحلیل شدند: 1. مشارکت مستقیم برای بازنگری در الزامات توان داخل مدنظر دولت ها؛ 2. چارچوب انطباق قانونی؛ 3. کسب وکار با هدف دنبال کردن راهبرد هایی با توان داخل؛ 4. ابتکارات و فعالیت های مسئولیت اجتماعی مشارکتی. نتایج تحقیق نشان دهنده تأثیر پیامدهای سیاستی بر توسعه توان داخلی در کشورهای درحال توسعه تولیدکننده نفت است.

زیرساخت های ذهنی و روان شناختی کارآفرینان، زمینه ساز اقدامات موفق یا ناموفق آن ها در آینده ی کاری است که در این میان، دانشجویان به عنوان افراد دارای پتانسیل های بالقوه راه اندازی کسب و کار، نیز از این قاعده مستثنی نیستند. این پژوهش با هدف تعیین عوامل موثر بر نگرش به کسب و کار در میان دانشجویان بسیجی تهیه شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی و نحوه گردآوری داده ها از نوع پیمایشی است که برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته در میان دانشجویان بسیجی دانشگاه های تهران استفاده گردید. نتایج نشان می دهد طبق آزمون فرضیه ها؛ تاثیر تمامی 10 عامل در نگرش به کسب و کار تائید شد. برای تعیین مهمترین عوامل، رتبه بندی با روش تاپسیس گروهی فازی صورت گرفت که نتایج رتبه بندی نشان می دهد، حمایت سپاه پاسداران از فرهنگ کارآفرینی، سابقه مسئولیت داشتن در بسیج، توانمندی های فنی دانشجویان بسیجی، رشد و پرورش در خانواده کارآفرین و روابط اجتماعی خوب و تعامل با دیگران، 5 عامل مهم تر می باشند.

یکی از این اصول باز بودن در سازمان ها، حوزه استراتژیک از طریق شفافیت و مشارکت در فرآیندهای استراتژی است که استراتژی باز نامیده می شود. هدف این پژوهش، گونه شناسی و تحلیل محتوای نظریه های زمینه ساز استراتژی باز است که براساس تحلیل محتوای کیفی و با استفاده از روش قیاسی انجام شده است. با بررسی در پایگاه اسکوپوس و بهره گیری از روش نمونه گیری گلوله برفی و نظری، در نهایت 26 مقاله در بازه زمانی 1990 تا 2020 با محوریت استراتژی باز انتخاب و به روش کیفی تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد به طور کلی نظریه های مختلفی به صورت آشکار و یا ضمنی در حوزه استراتژی باز تاثیرگذار هستند. از تلاقی 8 رویکرد نظری شناسایی شده و 2 بعد زمینه معرفی شده، 16 گونه از نظریه های زمینه ساز استراتژی باز به دست آمد. استراتژی باز با توجه به مبنای نظری خود، می تواند شیوه های استراتژی سازی باز، پدیده ارتباطاتی، فرآیندهای معنابخشی باز، اشکال جدید مشارکت ذی نفعان، انتظارات نهادینه شده، ترتیب جدید جریان اطلاعات و دانش، دسترسی به منابع باز و رقابت تعاملی در قالب ذی نفعان داخلی و یا ذی نفعان خارجی معرفی شود. در این میان رویکردهای شیوه عمل، رویکردهای مرتبط با ذی نفعان، رویکردهای نهادی و رویکردهای مبتنی بر دانش / اطلاعات رویکردهای مهم تر و قابل توجه تری هستند. باید اشاره کرد که ماهیت پویا و تأثیرگذار استراتژی باز و راه های مختلف نگاه به این حوزه، نشان می دهد محققین باید تلاش بیشتری برای درک بهتر این پدیده جدید هیجان انگیز داشته باشند.